ინგლისელი მათემატიკოსი და ასტრონომი From Wikipedia, the free encyclopedia
სერ ჯორჯ ბიდელ ეირი (ინგლ. Sir George Biddell Airy; დ. 27 ივლისი, 1801, ალნიკი, ნორტუმბერლენდი — გ. 2 იანვარი, 1892, გრინვიჩი) — ინგლისელი მათემატიკოსი და ასტრონომი. ლონდონის სამეფო საზოგადოების წევრი (1836) და პრეზიდენტი (1871—1873) [17], პარიზის მეცნიერებათა აკადემიის უცხოელი წევრი (1872; წევრ-კორესპონდენტი 1835)[18].
| ჯორჯ ბიდელ ეირი | |
|---|---|
| ინგლ. George Biddell Airy | |
 | |
| დაბ. თარიღი | 27 ივლისი, 1801[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] |
| დაბ. ადგილი | Alnwick |
| გარდ. თარიღი | 2 იანვარი, 1892[1] [3] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] (90 წლის) |
| გარდ. ადგილი | გრინვიჩი |
| მოქალაქეობა |
 დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო |
| საქმიანობა | მათემატიკოსი, ასტრონომი, ფიზიკოსი, უნივერსიტეტის პროფესორი და მწერალი[13] |
| მუშაობის ადგილი | კემბრიჯის უნივერსიტეტი |
| ალმა-მატერი | Colchester Royal Grammar School და ტრინიტის კოლეჯი |
| შვილ(ებ)ი | Wilfrid Airy[14] , Hubert Airy[14] და Christabel Airy[14] |
| ჯილდოები | სამეფო საზოგადოების წევრი, აბანოს ორდენის რაინდი-კომანდორი, კოპლის მედალი[15] , ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის, სამეფო მედალი, ასტრონომიის სამეფო საზოგადოების ოქროს მედალი, ლალანდის პრემია, ალბერტის მედალი[16] , ბეიკერის სახელობის ლექცია, ედინბურგის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი და ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი |
ჯორჯ ბიდელ აირი დაიბადა 1801 წლის 27 ივლისს ალნვიკში[19].
1823 წელს დაამთავრა კემბრიჯის უნივერსიტეტი, სადაც მუშაობდა 1835 წლამდე. 1826 წლიდან იყო მათემატიკის პროფესორი (ლუკასიელი პროფესორი), 1828 წლიდან — ასტრონომიის პროფესორი და კემბრიჯის ობსერვატორიის დირექტორი. 1835-1881 წლებში — გრინვიჩის ობსერვატორიის დირექტორი და სამეფო ასტრონომი. 1836 წელს აირჩიეს ლონდონის სამეფო საზოგადოების წევრად, მის პრეზიდენტად — 1871-1873 წლებში. იგი ოთხჯერ იყო არჩეული სამეფო ასტრონომიული საზოგადოების პრეზიდენტად (1835-1837, 1849-1851, 1853-1855, 1863-1864).
სერ ჯორჯ ბიდელ ეირი გარდაიცვალა 1892 წლის 2 იანვარს.
მისი ძირითადი სამუშაოები ეხება ციური მექანიკის, პრაქტიკული ასტრონომიისა და ოპტიკის საკითხებს.
მან აღმოაჩინა ასტიგმატიზმის ფენომენი ადამიანის თვალში და ამ მხედველობის დეფექტის გამოსასწორებლად ცილინდრულ-კონუსური ლინზები შემოიტანა. 1834 წელს მან პირველად შეიმუშავა სინათლის დიფრაქციის თეორია ტელესკოპის ლინზებში. 1836 წელს მან შემოგვთავაზა ცისარტყელის თანამედროვე თეორია.
მან შეიმუშავა მზის პარალაქსის განსაზღვრის მეთოდი და მისი მოძრაობის მწვერვალის განსაზღვრის მეთოდი. 1750-1830 წლებში გრინვიჩის ობსერვატორიაში მთვარეზე და პლანეტებზე დამუშავებული დაკვირვებები; აღმოაჩინა ახალი უთანასწორობა ვენერისა და დედამიწის მოძრაობებში, გააუმჯობესა მზის ცხრილები. 1847 წელს მან გააუმჯობესა ლაპლასის მოქცევის თეორია.
1855 წელს მან დაადგინა დედამიწის სიმკვრივე და მასა მაღაროს ზედაპირზე და სიღრმეში დამონტაჟებული ქანქარის გამოყენებით; წამოაყენა ჰიპოთეზა დედამიწის ქერქის იზოსტაზიის შესახებ; 1886 წელს გამოაქვეყნა ახალი მეთოდი, რომლითაც ცდილობდა გამოესწორებინა მთვარის მოძრაობის თეორია; 1839 წელს გამოიგონა გემის კომპასის კომპენსატორი და შეიმუშავა ჯოხების შესწავლის მეთოდი (აირის მეთოდი).
მან დიდი როლი ითამაშა გრინვიჩის ობსერვატორიის განვითარებაში, როგორც მეცნიერი და მეცნიერების ორგანიზატორი. გარდაქმნა ობსერვატორიაში განხორციელებული დაკვირვების მეთოდები და მათი დამუშავება. განაახლა და გააფართოვა ინსტრუმენტული აღჭურვილობა, პირადად დააპროექტა მრავალი ინსტრუმენტი და შექმნა მზის, მაგნეტიზმისა და მეტეოროლოგიის განყოფილებები ობსერვატორიაში. ის ხელმძღვანელობდა ინგლისური ექსპედიციების მომზადებას და სამეცნიერო მუშაობას ვენერას მზის დისკზე გავლის დასაკვირვებლად 1874 და 1882 წლებში.
მის პატივსაცემად მთვარისა (ეირი) და მარსის (ეირი) კრატერებს მიენიჭათ მისი სახელი.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
