Jawa Wétan

Jawa Wétan (Carakan: ꦗꦮꦮꦺꦠꦤ꧀, basa Indonésia: Jawa Timur)punika satunggaling provinsi ing Indonésia ingkang mapan wonten ing sepertiga pérangan wétan pulo Jawa. Provinsi punika namung gadhah wates daratan kaliyan provinsi Jawa Tengah ing sisih kulon; lautan Segara Jawa lan Samudra Hindia nyawiji ing sisih lor lan kidulipun, déné selat sempit Selat Bali ing sisih wétan misahaken Jawa kaliyan Bali kanthi jarak kirang langkung 2.29 kilometres (1.42 mi). Mapan wonten ing sisih wétan pulo Jawa, provinsi punika ugi nggadhahi pulo Madura (ingkang nyambung kaliyan Jawa liwat jembatan paling dawa ing Indonésia, inggih punika Jembatan Suramadu), kathah ugi pulo-pulo Kangean lan kelompok pulo cilik sanèsipun ingkang mapan langkung wétan (ing sisih lor Segara Bali) lan kepuloan Masalembu ing sisih lor. Ibukuthanipun punika Surabaya, kitha ingkang paling ageng nomer kalih ing Indonésia, pusat industri ageng ugi pusat bisnis penting. Banyuwangi punika kabupatèn ingkang paling ageng ing Jawa Wétan lan ugi paling ageng ing pulo Jawa.^[5]

Jawa Wétan
Provinsi
Pemerintah Provinsi Jawa Timur
Trankripsi (s)
• Aksara Pégon	جاوا ويتن
• Aksara Jawa	꧋ꦗꦮꦮꦺꦠꦤ꧀
• Jawa	Jåwå Wétan
• Cina	东爪哇
• Arab	جاوة الشرقية
• Madura	Jhâbâh Dhimor
Gendéra Lambang
Sesanti: Jer Basuki Mawa Béya ꦗꦼꦂꦧꦱꦸꦏꦶꦩꦮꦧꦺꦪ (Bahasa Indonesia: "Keberhasilan membutuhkan suatu pengorbanan")
Pernahé Jawa Wétan ing Indonésia
Koordhinat: 7°16′S 112°45′E
Nagara	Indonésia
Kutha krajan	Surabaya
Dikukuhaké	14 Agustus 1950,
Pembagian administrasi	Kutha: 9 Kabupatèn: 29
Kantor Gubernur	Jl. Pahlawan No.110, Surabaya, Jawa Timur
Tokoh Terkenal	Ir. Soekarno KH. Abdurrahman Wahid Susilo Bambang Yudhoyono R.M. Suryo
Pamaréntahan[1]
• Jinis	Pemerintah Provinsi
• Gubernur	Khofifah Indar Parawansa (PKB)
• Wakil Gubernur	Emil Dardak
Laladan[2][3]
• Gunggung	47,779,75 km2 (18,44.786 sq mi)
• Water	75,700 km2 (29,200 sq mi)
Cacah warga (2016)[2]
• Gunggung	39,075,152
Etnik
• Golongan ètnis	Jawa (79.75%) Madura (17.32%) Using (0.79%) Cina (0.65%) Bawean (0.16%) Batak (0.15%) Liyane (1.18%)
Kepercayaan
• Agama	Islam 94.35% Kristen Protestan 3.02% Katolik 1.17% Hindu 0.93% Buddha 0.49% Konghucu 0.02%[4]
Zona wektu	Wektu Indonésia Kulon (UTC+7)
Kode Pos	60xxx - 69xxx
Kode Telepon	+62 031 - 038
Tandha tetungganan	L, N, M, P, S, W, AG, AE
Indhèks Pangembanging Manungsa (HDI)	0.697 (Sedang)
Peringkat HDI	12[2] (Indonesia)
Basa	Indonésia, Jawa, Madura,Tengger, Using
Papan Anggegana	Bandara Juanda
Pelabuhan utama	Pelabuhan Tanjung Perak
Situs wèb	jatimprov.go.id

Provinsi puniki ngemot wewengkon kanthi ukuran 48,036.84 square kilometres (18,547.13 sq mi), lan miturut Sénsus taun 2010, wonten 37,476,757 tiyang ingkang manggen ing kana,^[6] dadosaken piyambakipun dados provinsi kalih paling akèh pendudukipun ing Indonésia; Sénsus taun 2020 nuduhaken paningkatan dados 40,665,696 tiyang,^[7] déné angka resmi ing pertengahan taun 2022 wonten 41,149,974 tiyang.^[8] Méh sapérangan patang tiyangipun manggen ing wilayah métropolitan Surabaya Ageng.^[9] Jawa Wétan dipunpanggeni déning golongan étnis ingkang béda-béda, kados ta Jawiné, Maduré, lan Ciné. Kebanyakan tiyang ing Jawa Wétan nganut Islam, kanthi persentase ngantos 94% saking gunggung penduduk. Agama sanèsipun ugi diamalaken, kados ta Kristen, Buddha, lan Konghucu ingkang umumipun diamalaken déning wong Tionghoa lan para pendatang saking Indonésia Wétan lan Sumatra Lor, lan ugi Hindu ingkang diamalaken déning wong-wong Tenggeré wonten ing Taman Nasional Bromo Tengger Semeru lan wong Baliné ingkang manggen ing bagean paling wétan provinsi ingkang wewatesan kaliyan Bali.

Pratélan Daerah Tingkat II:

1. Kabupatèn Bangkalan
2. Kabupatèn Banyuwangi
3. Kabupatèn Blitar
4. Kabupatèn Bojanegara
5. Kabupatèn Bandhawasa
6. Kabupatèn Gresik
7. Kabupatèn Jember
8. Kabupatèn Jombang
9. Kabupatèn Kadhiri
10. Kabupatèn Lamongan
11. Kabupatèn Lumajang
12. Kabupatèn Madhiun
13. Kabupatèn Magetan
14. Kabupatèn Malang
15. Kabupatèn Majakerta
16. Kabupatèn Nganjuk
17. Kabupatèn Ngawi
18. Kabupatèn Pacitan
19. Kabupatèn Pamekasan
20. Kabupatèn Pasuruan
21. Kabupatèn Panaraga
22. Kabupatèn Prabalingga
23. Kabupatèn Sampang
24. Kabupatèn Sidaharja
25. Kabupatèn Situbandha
26. Kabupatèn Sumenep
27. Kabupatèn Trenggalèk
28. Kabupatèn Tuban
29. Kabupatèn Tulungagung
30. Kutha Surabaya
31. Kutha Batu
32. Kutha Blitar
33. Kutha Kadhiri
34. Kutha Madiun
35. Kutha Malang
36. Kutha Majakerta
37. Kutha Pasuruan
38. Kutha Prabalingga

Kagunan lan Budaya

Budaya Jawa Wétanan iku rada béda karo Budaya Jawa Tengahan sing akèh diwarnani karo Kraton Surakarta lan Ngayogyakarta Hadiningrat. Apa sing diarani budaya Jawa Wétanan iku kasebar wiwit sisih wétan Kali Brantas ing Kertosono, Nganjuk. Yèn ing sisih kulon kali, tansah warna Jawa Tengahan. Kajaba iku, budaya Jawa Wétanan diwatesi karo Kali Bengawan Sala ing Babat, Lamongan; Kandangan, Kadhiri; lan lor Kali Lesti ing Kabupatèn Malang.

Cakupan Budayaning Arèkan iki ya nganti tlatah Jember sanajan kacampur karo budayaning Madura. Tlatah budaya Jawa Wétanan iki paraké ing wewengkon Mancanagari lan Sabrang Wétan sing prabawa Kratoné ora kuwat. Tenger-tenger khasé yaiku:

1. Egalitèr, yaiku ora pati nganggo unggah-ungguh lan iku lumrahé prabawa budaya pasisiran.
2. Blak-blakan, yèn ngomong ora tèdhèng aling-aling, ora nganggo lambang-lambang sing lumrahé dianggo wong Jawa Tengahan.
3. Basa, basa sing dianggo wong Jawa Wétanan utawa budaya Arèkan ora mbédakaké antaraning ngoko lan krama, kadhang ngoko lan krama bisa kacampur ing pangucapan.

Kagunan budayaning Jawa Wétanan iku diwiwiti saka budaya para tani, sing asalé ora saka kraton. Kagunané asalé saka rakyat lan dirasakaké akrab karo warga. Warnané kagunan Jawa Wétanan iki yaiku:

• Ludruk
• Wayang Jawa Wétanan
• Jogèd Topèng Malangan
• Tayub Térob
• Jogèd Ngrémo
• Jogèd Beskalan Putri Malangan
• Kagunan Parikan
• Réyog Panaraga
• Karapan Sapi
• Jogèd Rémo

Panganan lan Plesiran

Panganan kas

• Rujak cingur
• Rujak petis
• Soto kupang Sidoarjo
• Soto ayam Lamongan
• sambel Lamongan
• Semanggi Suroboyo
• Lontong balap Wonokromo
• Pecel Madiun

Plesir

• Kebon binatang
• Tugu Pahlawan
• Monumen Kapal Selam
• Songgoriti
• Selecta

Mitos lan Legenda

• Roro Anteng lan Joko Seger
• Joko Tole
• Pak Sakera

Tokoh

Tokoh-tokoh Jawa Wétan iki uga kalebu sing asal kelahiran Jawa Wétan.

Babagan pulitik

• Mohammad Noer
• Pratélan Gubernur Jawa Wétan
• HOS Tjokroaminoto
• KH Mas Mansur
• Roeslan Abdulgani
• K.H. Abdurrahman Wahid
• K.H. Hasyim Asy'ari
• K.H. Wahid Hasyim
• Nurcholis Madjid

Babagan budaya

• Emha Ainun Najib

Babagan ulah raga

• Rudy Hartono
• Alan Budikusuma

3. "Archive copy". Diarsip saka sing asli ing 2018-06-06. Dibukak ing 2018-06-19.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link)
4. "Jawa Timur Dalam Angka 2015"". Diarsip saka sing asli ing 2017-12-11. Dibukak ing 2018-06-19.
5. "BPS Provinsi Jawa Timur". jatim.bps.go.id (ing basa Inggris). Diarsip saka asliné ing 9 April 2022. Dibukak ing 2018-09-18.
6. Biro Pusat Statistik, Jakarta, 2011.
7. Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2021.
8. Badan Pusat Statistik, Jakarta, 2023, Provinsi Jawa Timur Dalam Angka 2023 (Katalog-BPS 1102001.35)
9. "ArcGIS Web Application". gis.dukcapil.kemendagri.go.id. Diarsip saka sing asli ing 5 Juli 2022. Dibukak ing 2022-08-11. {{cite web}}: Invalid |url-status=urip (pitulung)