Waluku

Waluku utawa wluku utawa luku iku sawijining piranti ing babagan tetanèn sing dipigunakaké kanggo ngempukaké lemah sadurungé tandur lan sebar winih.

Weluku ing satengahé sawah ing Sléman, Ngayogyakarta

Wong tani lagi mluku

Lungsuran waluku

Tujuan utama saka ngluku ya iku kanggo malik lan ngempukaké lemah supaya subur. Waluku racaké ditarik déning sapi utawa kebo. Ana uga ing sapérangan tlatah, waluku ditarik déning jaran. Éwadéné, ing nagara-nagara maju, dipigunakaké tenaga uwab.

Luku utawa Ténggala iku piranti kang gadhah paédah kanggo nyuburaké lemah sadurungé tandur, icir utawa nebar wiji. Mumpangat luku ya iku kanggo nyuburaké lemah ing sawah lan tegalan, saliyané iku, luku kagolong salah sijiné piranti kang apik kanggo lingkungan saubengé utawa ora minangka polusi ing alam, amarga luku digèrèt karo sapi. Luku kagolong piranti kang ringkes lan ana gunané ing sajarah.

Ning awalé masa tètanem biyèn, manungsa mingunakaké pacul, ganco kanggo ngolah sawah utawa tegalan. Ngolah tanah nganggo pacul iku kurang mumpangaté kanggo tètanem amarga nggunakaké wektu kang suwé, racaké pacul ing sajeroning tétanem mumpangaté kanggo mopok galeng utawa nggawé gulutan lan ganco mumpangaté ing tetanem ya iku kanggo ngolah lemah wujudé krakalan (lemah kang atos) racaké ganco uga digunakaké ing sawah kang ana telané (mléthèk) amarga atos utawa kurang banyu.

Luku bisa dipigunakaké ngolah sawah, racaké ing mangsa rendheng utawa mangsa labuh, amarga mangsa-mangsa iku akèh banyu udan kang ana ing sawah. Semana uga luku iku ditarik sapi kang cacahé 2 utawa 1, kang dilakokaké manungsa sinambi nggendhing (nyanyi). Mumpangaté mluku ya iku nggawa lemah kang subur ing ngisor dialihaké mendhuwur. Uga ana luku ing liya panggonan sing ditarik karo jaran, kebo lan keledai. Ing sajeroning lakuné jaman luku saiki kalah karo traktor kang luwih praktis lan rikat.

Ètimologi

Sajeroning basa Inggris, kaya déné ing basa Jermanik liyané, waluku dikenal kanthi tradhisional kanthi jeneng liya, kaya basa Inggris kuna sulh, Jerman kuna medela, geiza, utawa huohili, lan basa Norse kuna arðr, kabèh iku dianggep tegesé waluku. Jeneng basa Inggris plough dikira tembung silihan saka salah siji basa Itali lor, nanging duwé pangertèn liya: ing Raetic plaumorati (Pliny), lan ing Latin plaustrum "kréta, grobag ", plōstrum, plōstellum "kréta", lan plōxenum, plōximum "grobag".^[1][2] Tembung "plough" asal saka Proto-Jermanik *plōguz ~ *plōgaz. Miturut etimologi sing isih dadi pitakonan,^[3] oyod tembung iki saka tembung PIE *blōkó-, ing basa Armenian dikenal minangka pelem "ndhudhuk" lan Welsh bwlch "crack". *Plōguz bisa uga disilih saka Proto-Slavic *plōgu "plough", sing dadi plugǔ ing Basa Slavonic kuna.^[3][4] Tembung "plogu" utawa "plugu" iki cedhak banget uniné karo basa Jawa wluku utawa waluku.

Pérangan waluku

Gambar pérangan waluku

Pérangan saka salah siji modhèl waluku kuna:

1. Rangka utawi cacatan
2. Rakitan (kendali, cawet)
3. Pangatur jero cethèk
4. Péso
5. Mata waluku (chisel) / ing tlatah jawa sok diarani lanjam
6. Plowshare utawa ndas-ndasan
7. Mouldboard/ ing tlatah jawa mau singkal
8. Angkrik
9. Lies utawa sendet ya iku tali utawa tampar kang mumpangate kanggo ngendalekake / ngarahake sapi mengok ngiwa lan nengèn

Rujukan

1. C.T. Onions, ed., Oxford Dictionary of English Etymology, s.v. "plough" (Oxford: Clarendon Press, 1996).
2. Webster's Encyclopedic Unabridged Dictionary of the English Language, s.v. "plow" (NY: Gramercy Books, 1996).
3. Orel, Vladimir (2003). A Handbook of Germanic Etymology. Leiden, Netherlands: Brill. s.v. "*plōȝuz".
4. Martynov, Viktor Vladimirovich (1983). Язык в пространстве и времени [Language in Time and Space] (in Russian). Moscow: Nauka. pp. 24–25.

Pranala njaba

• The Rotherham Plough – Waluku wesi pisanan
• History of the steel plough – déning John Deere, AS
• Breast Ploughs and other antique hand farm tools Archived 2010-03-24 at the Wayback Machine.
• Various types of plough: photos