Eris (planit)

Eris (nama resmi: 136199 Eris; sadèrèngipun kakenal mawi 2003 UB₃₁₃ lan ugi Xena; simbol: )^[8] punika setunggiling planit katai ingkang katemoaken ing dinten Jumat, 29 Juli 2005 déning tiga astronom saking Amérikah Sarékat, Profesor Mike Brown lan koleganipun saking Institut Teknologi California (Caltech), ingkang ugi nemoaken sapérangan obyék-obyék mèmper planit ing aréa Sabuk Kuiper.

Eris  

Eris (Tengah) and Dysnomia (kiri dari tengah). Teleskop luar akasa Hubble.
Panemon
Panemu	M. E. Brown, C. A. Trujillo, D. L. Rabinowitz[1]
Tanggal ditemokaké	21 Oktober 2003[1]
Penamaan
Penamaan MPC	136199 Eris
Nama alternatif	2003 UB313[2]
Kategori planet minor	planit katai, TNO, plutoid, dan SDO[3]
Adjektif	Eridian
Ciri-ciri orbit
Epos 6 Maret, 2006 (JD 2453800.5)[4]
Aphelion	97,56 SA 14.60×109km
Perihelion	37,77 SA 5.65×109 km
Sumbu semi-mayor	67,6681 SA 10.12×109 km
Eksentrisitas	0,44177
Periode orbit	203.600 days 557 taun
Kecepatan orbit rata-rata	3,436 km/s
Anomali rata-rata	197,63427°
Inklinasi	44,187°
Bujur node menaik	35,8696°
Argumen perihelion	151,4305°
Satelit	1
Ciri-ciri fisik
Jari-jari rata-rata	1.300 +200-100 km[5]
Massa	(1,67 ± 0,02)×1022 kg[6]
Gravitasi permukaan di khatulistiwa	~0,8 m/s²
Hari sideris	> 8 h?
Albedo	0,86 ± 0,07
Suhu permukaan    (sakiwa-tengené)	min rata-rata maks 30 K 42,5 K 55 K
Magnitudo tampak	18,7
Magnitudo mutlak (H)	−1,12 ± 0,01
Ukuran sudut	40 milli-arcsec[7]

Eris kados ingkang kapirsani para astronom kanthi bantuan teropong lintang.

Awalipun kaklaim déning panemunipun dados setunggiling planit (nanging status "planit katai" salajengipun katampi), Eris asrep sanget, kathah watunipun lan langkung ageng tinimbang Pluto. Eris dipunmangertos gadhah setunggil bulan, Dysnomia, ingkang katemoaken 10 September 2005.

Langkung ageng tinimbang Pluto

Eris gadhah dhiameter kirang langkung 3.000 kilomèter, saéngga wujud obyék paling ageng ingkang katemoaken ing tata surya sasampunipun Neptunus kadhetéksi taun 1846. Eris ugi langkung ageng tinimbang Pluto, tilas planit paling alit ingkang katemoken taun 1930. Eris letipun méh 15 miliar kilomèter (sangang miliar mil) utawi kirang langkung kaping tiganipun let Pluto saking srengéngé. Kabandhingaken Bumi, letipun 97 ping let Bumi-Srengéngé.

Péta papanipun Eris ing Péta astronomi

Eris punika bandha paling tebih ingkang naté dipunmangertos kanggé ngiteri ing sadaya Srengéngé. Ukuranipun mungkin satunggal setengah langkung ageng saking Pluto. Obyék akasa punika katon sepisanan taun 2003. Eris katon mawi teleskop Samuel Oschin ing Observatorium Palomar lan teleskop 8m Gemini ing Mauna Kea, Hawaii. Sepisanan katon tanggal 21 Oktober 2003, nanging para astronom boten mirsani malih ngantos 15 wulan salajengipun. Saweg tanggal 8 Januari 2005 Eris katon malih. Sasanèsipun Brown, panemu sanèsé inggih punika Chad Trujillo saking Observatorium Gemini ing Hawaii, lan David Rabinowitz saking Univérsitas Yale.

Eris katon langkung redup tinimbang Pluto amargi letipun kaping tiga langkung tebih. Manawi Eris wonten ing panggénanipun Pluto, Eris badhé katon langkung terang. Wiwit katemoaken, sebatan obyék punika sebagai planit menjadi perdebatan.

Planit katai

Ing tanggal 24 Agustus 2006, para ilmuwan Persatuan Astronomi Internasional pungkasanipun mutusaken statusipun dados "planit katai" (dwarf planit). Sadèrèngipun golongan astronom sanès ugi sampun ngumumaken panemon obyék 2003 EL61, ingkang ukuranipun kirang langkung agengipun sami kaliyan Pluto. Planit énnggal punika muteri bumi sepindhah saben 560 taun lan sapunika wujud obyék paling tebih saking Bumi.^{[butuh sitiran]}

Satunggiling seniman nggambaraken Eris lan katon Srengéngé ingkang tebih sanget dados latar wingkingipun

Ing wekdal 280 taun, letipun tumuju Bumi badhé sacelak Neptunus. Kados Pluto, lumah Eris kakinten dipundhominasi déning metana. Eris ugi kapitados wujud péranganing Sabuk Kuiper (Kuiper Belt), kawasan ing sistem solar njulur saking orbit Neptunus.

Dipunkinten wonten kirang langkung 100.000 obyék ingkang kakenal mawi obyék Sabuk Kuiper, salah setunggilipun inggih punika Pluto, saéngga sapérangan ilmuwan ugi langkung nganggep status Eris dados obyék Sabuk Kuiper katimbang satunggiling planit. Nanging amargi ukuranipun ingkang ageng, dhiamateripun dugi 3.000 kilomèter, wekdal katemoaken Brown wantun ngualifikasi obyék akasa punika planit. "Kula ngajeng-ngajeng punika boten kontroversial sanget, kados tiyang mitadosi Pluto punika planit," ngendikanipun. (sumber: National Geographic News, Detikcom, Kompas)

Ugi pirsani

• Astronomi
• Galaksi
• Planit

Cathetan suku

1. Staff (2007-05-01). "Discovery Circumstances: Numbered Minor Planets". IAU: Minor Planit Center. Dibukak ing 2007-05-05.
2. Staff (2004-02-29). "Minor Planit Designations". IAU: Minor Planit Center. Dibukak ing 2007-05-05.
3. "List Of Centaurs and Scattered-Disk Objects". Minor Planit Center. Dibukak ing 2008-09-10.
4. Asteroid Observing Services
5. John Stansberry, Will Grundy, Mike Brown, John Spencer, David Trilling, Dale Cruikshank, Jean-Luc Margot (2007). "Physical Properties of Kuiper Belt and Centaur Objects: Constraints from Spitzer Space Telescope". University of Arizona, Lowell Observatory, California Institute of Technology, NASA Ames Research Center, Southwest Research Institute, Cornell University. Dibukak ing 2007-05-18.{{cite web}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
6. Michael E. Brown and Emily L. Schaller (2007). "The Mass of Dwarf Planit Eris" (abstract page). Science. 316 (5831): 1585. doi:10.1126/science.1139415. PMID 17569855.
7. Bertoldi F., Altenhoff W., Weiss A., Menten K. M., Thum C. (2006). "The trans-Neptunian object UB₃₁₃ is larger than Pluto". Nature. 439 (7076): 563–564. doi:10.1038/nature04494. PMID 16452973.{{cite journal}}: CS1 maint: multiple names: authors list (link)
8. JPL/NASA (2015-04-22). "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. Dibukak ing 2022-01-19.