Varablómaætt

Varablómaætt^[1] (latína: Lamiaceae) er ætt blómplantna sem inniheldur að mestu jurtkenndar plöntur og runna.^[2] Meðal tegunda sem tilheyra varablómaætt er fjöldi kryddjurta, til dæmis basilíka, mynta, óreganó, salvía, marjoram, sædögg, blóðberg og fleiri tegundir.

Varablómaætt
Smjörgras (Bartsia alpina) við Landmannalaugar. Smjörgras er af varablómaætt.
Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae) Fylking: Dulfrævingar (Magnoliophyta) Flokkur: Tvíkímblöðungar (Magnoliopsida) Ættbálkur: Varablómabálkur (Lamiales) Ætt: Varablómaætt (Lamiaceae)
Type genus
Lamium
Ættkvíslir
326 talsins. Sjá texta.

Einkenni

Helsta einkenni varablómaættar eru blómin sem mynda tvær varir, þar sem önnur vörin er yfirleitt stærri en hin og efri vörin slútir oft yfir þá neðri. Blómin vaxa í hring utan um stöngulinn. Hvert blóm getur myndað fjögur fræ sem rúlla út um blómbikarinn þegar þau eru þroskuð.^[2]

Plöntur af varablómaætt hafa laufblöð í pörum upp eftir stönglinum þar sem hvert blaðpar er hornrétt á næsta blaðpar. Laufin eru einföld og ekki samsett, gjarnan hærð eða með kirtlum. Stöngullinn er oft ferstrendur.^[2]

Ættkvíslir og tegundir á Íslandi

Varablómaætt inniheldur 326 ættkvíslir og um eða yfir 7000 tegundir. Á Íslandi finnst nokkur fjöldi innlendra plantna af varablómaætt auk slæðinga:

1. Ajuga pyramidalis L. — Lyngbúi
2. Bartsia alpina L. — Smjörgras
3. Digitalis purpurea L. — Fingurbjargarblóm
4. Dracocephalum sibiricum (L.) — Síberíudrekakollur
5. Euphrasia calida Yeo — Hveraaugnfró
6. Euphrasia frigida Pugsl. — Augnfró
7. Euphrasia stricta D.Wolff ex J.F. Lehm. — Kirtilaugnfró
8. Galeopsis bifida Boenn. — Skoruhjálmgras
9. Galeopsis ladanum L. — Engjahjálmgras
10. Galeopsis speciosa Miller — Gullhjálmgras
11. Galeopsis tetrahit L. — Garðahjálmgras
12. Lamium album L. — Ljósatvítönn
13. Lamium amplexicaule L. — Varpatvítönn
14. Lamium confertum Fries — Garðatvítönn
15. Lamium hybridum Vill. — Flipatvítönn
16. Lamium purpureum L. — Akurtvítönn
17. Limosella aquatica L. — Efjugras
18. Linaria repens (L.) Miller — Randagin
19. Linaria vulgaris Miller — Gullgin
20. Melampyrum sylvaticum L. — Krossjurt
21. Mentha aquatica L. — Vatnamynta
22. Mentha arvensis L. — Akurmynta
23. Mentha longifolia (L.) Huds. — Grámynt
24. Mentha spicata L. — Garðmynta
25. Mentha x gracilis Sole — Engjamynta
26. Mimulus guttatus DC — Apablóm
27. Pedicularis flammea L. — Tröllastakkur
28. Prunella vulgaris L. — Blákolla
29. Rhinanthus angustifolius C.C.Gmel. — Meyjarsjóður
30. Rhinanthus minor L. — Lokasjóður
31. Stachys macrantha (K.Koch) Hyl. — Álfakollur
32. Thymus praecox Opiz — Blóðberg
33. Veronica agrestis L. — Akurdepla
34. Veronica alpina L. — Fjalladepla
35. Veronica anagallis-aquatica L. — Laugadepla
36. Veronica arvensis L. — Reykjadepla
37. Veronica chamaedrys L. — Völudepla
38. Veronica fruticans Jacq. — Steindepla
39. Veronica gentianoides Vahl — Kósakkadepla
40. Veronica hederifolia L. — Bergfléttudepla
41. Veronica longifolia L. — Langdepla
42. Veronica officinalis L. — Hárdepla
43. Veronica persica Poiret — Varmadepla
44. Veronica polita Fries — Gljádepla
45. Veronica scutellata L. — Skriðdepla
46. Veronica serpyllifolia L. — Lækjadepla

Tilvísanir

1. Ágúst H. Bjarnason (2014). Plöntuættir. Sótt þann 21. júlí 2019.
2. The Seed Site (án árs). Lamiaceae - the mint family. Sótt þann 21. júlí 2019.