Suður-Afríka
Land í sunnanverðri Afríku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Suður-Afríka er land í suðurhluta Afríku og nær yfir suðurodda álfunnar. Það er rúmlega 1,2 milljón ferkílómetrar að stærð og á landamæri að Namibíu, Botsvana, Simbabve, Mósambík og Svasílandi. Lesótó er sjálfstætt ríki innan landamæra Suður-Afríku. Suður-Afríka á strandlengju að Suður-Atlantshafi í vestri og Indlandshafi í austri. Íbúar Suður-Afríku eru tæplega 60 milljónir og landið er fjölmennasta landið sem er alfarið sunnan miðbaugs. Suður-Afríka hefur þrjár höfuðborgir þar sem framkvæmdavaldið er í Pretoríu, löggjafinn í Höfðaborg og dómsvaldið í Bloemfontein. Stærsta borg landsins er Jóhannesarborg. Suður-Afríka er fjölþjóðlegt samfélag þar sem íbúar tilheyra mörgum ólíkum þjóðarbrotum sem tala ólík tungumál. Í stjórnarskrá Suður-Afríku eru ellefu tungumál skilgreind sem opinber tungumál landsins. Tvö þessara tungumála eru af evrópskum uppruna: enska og afrikaans sem þróaðist út frá hollensku. Enska er almennt notuð á opinberum vettvangi en hún er þó aðeins fjórða algengasta móðurmálið.
- Ekki rugla saman við suðurhluta Afríku.
Lýðveldið Suður-Afríka | |
Republic of South Africa (enska) Republiek van Suid-Afrika (afríkanska) iRiphabliki yeSewula Afrika (suður-ndebele) iRiphabliki yomZantsi Afrika (xhosa) iRiphabhuliki yaseNingizimu Afrika (súlúmál) iRiphabhulikhi yeNingizimu Afrika (svasí) Repabliki ya Afrika-Borwa (norður-sótó) Rephaboliki ya Afrika Borwa (sótó) Rephaboliki ya Aforika Borwa (tsvana) Riphabliki ra Afrika Dzonga (tsonga) Riphabuḽiki ya Afurika Tshipembe (venda) | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: !ke e: ǀxarra ǁke (xam) Eining í fjölbreytni eða bókst. Ólíkt fólk sameinist | |
Þjóðsöngur: Þjóðsöngur Suður-Afríku | |
Höfuðborg | Höfðaborg (löggjafinn) Pretoría (stjórnsýslan) Bloemfontein (dómsvaldið) |
Opinbert tungumál | Afríkanska, enska, súlúmál, xhosa, svasí, ndebele, suður-sótó, norður-sótó, tsonga, tsvana, venda |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Cyril Ramaphosa |
Varaforseti | Paul Mashatile |
Sjálfstæði | frá Bretlandi |
• Suður-Afríkusambandið | 31. maí 1910 |
• Lýðveldi | 31. maí 1961 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
24. sæti 1.221.037 km² 0,38 |
Mannfjöldi • Samtals (2019) • Þéttleiki byggðar |
23. sæti 59.622.350 42,4/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2021 |
• Samtals | 748 millj. dala (32. sæti) |
• Á mann | 12.351 dalir (96. sæti) |
VÞL (2019) | 0.709 (114. sæti) |
Gjaldmiðill | Rand (R) |
Tímabelti | UTC+2 |
Ekið er | vinstra megin |
Þjóðarlén | .za |
Landsnúmer | +27 |
Um 80% íbúa Suður-Afríku teljast til afrískra þjóðarbrota sem tala nokkur ólík bantúmál. Um 20% íbúa eiga evrópskan, asískan eða blandaðan uppruna. Öllum þjóðarbrotum og málahópum er tryggt sæti á suðurafríska þinginu. Stjórn landsins var í höndum hvíts minnihluta til ársins 1994. Stjórn Suðurafríska þjóðarflokksins rak aðskilnaðarstefnu frá 1948 þar sem fólk af ólíkum kynþáttum var aðskilið. Þeldökkir íbúar landsins misstu síðan borgararéttindi sín, og þar með kjörgengi og kosningarétt, árið 1970. Vegna aðskilnaðarstefnunnar var landið beitt viðskiptaþvingunum. Eftir langvinn átök við Afríska kongressflokkinn og aðra baráttuhópa hóf minnihlutastjórnin að draga úr aðskilnaðarstefnunni frá miðjum 9. áratugnum og hún var formlega lögð af árið 1994. Síðan þá hefur landið búið við fulltrúalýðræði.
Suður-Afríka er þróunaland og hefur verið skilgreint sem nýiðnvætt land af Heimsbankanum. Landið er með annað stærsta hagkerfi Afríku og það 32. stærsta í heimi. Í Suður-Afríku eru flestar skráðar heimsminjar í Afríku. Á heimsvísu er Suður-Afríka miðveldi. Landið á aðild að Breska samveldinu og G20. Glæpir, fátækt og ójöfnuður eru útbreidd vandamál. Um fjórðungur þjóðarinnar er án atvinnu og lifir á undir 1,25$ á dag. Loftslagsbreytingar eru áhrifavaldur í Suður-Afríku: Landið er 14. mesti losandi gróðurhúsalofttegunda í heimi vegna kolaiðnaðar síns, og er líka eitt þeirra landa sem er í mestri hættu á að lenda í vatnsskorti vegna hækkandi meðalhita.