![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Location_Guinea_Bissau_AU_Africa.svg/langis-640px-Location_Guinea_Bissau_AU_Africa.svg.png&w=640&q=50)
Gínea-Bissá
From Wikipedia, the free encyclopedia
Gínea-Bissá (portúgalska: Guiné-Bissau; fúlamál: 𞤘𞤭𞤲𞤫 𞤄𞤭𞤧𞤢𞥄𞤱𞤮 Gine-Bisaawo; mandinkamál: ߖߌ߬ߣߍ߫ ߓߌߛߊߥߏ߫ Gine-Bisawo), opinberlega Lýðveldið Gínea-Bissá (República da Guiné-Bissau), er land í Vestur-Afríku. Það á strönd að Atlantshafi í vestri og landamæri að Senegal í norðri og Gíneu í suðri og austri. Það er eitt af minnstu löndum álfunnar og nær yfir rúmlega 36 þúsund ferkílómetra. Íbúar voru um 2 milljónir árið 2023.
Lýðveldið Gínea-Bissá | |
República da Guiné-Bissau | |
![]() |
![]() |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Unidade, Luta, Progresso (portúgalska) Eining, barátta, framfarir | |
Þjóðsöngur: Esta é a Nossa Pátria Bem Amada | |
![]() | |
Höfuðborg | Bissá |
Opinbert tungumál | portúgalska |
Stjórnarfar | Forsetaþingræði |
Forseti | Umaro Sissoco Embaló |
Forsætisráðherra | Rui Duarte de Barros |
Sjálfstæði | frá Portúgal |
• Yfirlýst | 24. september 1973 |
• Viðurkennt | 10. september 1974 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
134. sæti 36.125 km² 22,4 |
Mannfjöldi • Samtals (2023) • Þéttleiki byggðar |
150. sæti 2.078.820 46,9/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2023 |
• Samtals | 6 millj. dala (168. sæti) |
• Á mann | 3.088 dalir (165. sæti) |
VÞL (2021) | ![]() |
Gjaldmiðill | CFA-franki |
Tímabelti | UTC |
Þjóðarlén | .gw |
Landsnúmer | +245 |
Gínea-Bissá var áður hluti af konungsríkinu Kaabu og síðar Malíveldinu. Portúgalska heimsveldið hóf að leggja landið undir sig á 16. öld, en stjórn þeirra þar var takmörkuð fram á fyrri hluta 20. aldar. Síðasta innfædda konungsríkið á meginlandinu sem gafst upp var ríki Papela sem João Teixeira Pinto og Abdul Injai tókst að sigra árið 1915. Bissagoseyjar undan ströndinni voru lagðar undir portúgölsku nýlenduna árið 1936. Nýlenda Portúgala nefndist Portúgalska Gínea, en við sjálfstæði var nafni höfuðborgarinnar Bissá bætt við nafnið til að koma í veg fyrir rugling við Gíneu, sem áður hét Franska Gínea. Eftir sjálfstæði hefur pólitískur óstöðugleiki einkennt sögu landsins. Núverandi forseti er Umaro Sissoco Embaló sem var kosinn árið 2019.[1]
Aðeins 2% íbúa tala opinbert tungumál landsins, portúgölsku, sem fyrsta mál og um 33% sem annað mál. Hin eiginlega þjóðtunga landsins er crioulo sem er kreólamál byggt á portúgölsku. Um 54% íbúa tala crioulo sem fyrsta mál samkvæmt rannsókn frá 2012, og um 40% sem annað mál. Um helmingur íbúa eru múslimar, um 20% aðhyllast kristni og um 15% aðhyllast hefðbundin afrísk trúarbrögð, en engin ein trúarbrögð eru ríkjandi í landinu. Gínea-Bissá er með fátækustu ríkjum heims.
Gínea-Bissá er aðili að Sameinuðu þjóðunum, Afríkusambandinu, Efnahagsbandalagi Vestur-Afríkuríkja, Samtökum um íslamska samvinnu, Samtökum portúgölskumælandi ríkja, Samtökum frönskumælandi ríkja, Samtökum um frið og samvinnu í Suður-Atlantshafi, og var aðili að Rómanska bandalaginu.