![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Pretty_flamingos_-_geograph.org.uk_-_578705.jpg/640px-Pretty_flamingos_-_geograph.org.uk_-_578705.jpg&w=640&q=50)
Endurnýjanleg orka
orka úr endurnýjanlegum orkulindum / From Wikipedia, the free encyclopedia
Endurnýjanleg orka er orka sem kemur frá endurnýjanlegri orkulind sem minnkar ekki, heldur endurnýjar sig stöðugt þegar tekið er af henni og helst þannig í jafnvægi. Endurnýjanlegar orkulindir eru til dæmis sólarljós, vindur, hreyfingar vatns og jarðhiti.[1][2] Nýting endurnýjanlegra orkulinda getur verið sjálfbær; en stundum er hún það ekki, eins og þegar lífmassi er nýttur hraðar en hann nær að endurnýja sig.[3][4] Hagnýting endurnýjanlegrar orku á sér oftast stað á stórum skala, en hentar líka fyrir dreifbýli og þróunarlönd þar sem orkan skiptir miklu máli fyrir þróun samfélaga.[5][6] Hagnýting endurnýjanlegrar orku fer oft saman við rafvæðingu sem hefur ýmsa kosti, meðal annars þann að vera hrein orka þar sem hennar er neytt.[7][8]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Pretty_flamingos_-_geograph.org.uk_-_578705.jpg/320px-Pretty_flamingos_-_geograph.org.uk_-_578705.jpg)
Frá 2011 til 2021 hefur hlutur endurnýjanlegrar orku í raforkuframleiðslu heimsins vaxið úr 20% í 28%. Á sama tíma hefur hlutur jarðefnaeldsneytis minnkað úr 68% í 62% og hlutur kjarnorku minnkað úr 12% í 10%. Hlutur vatnsafls minnkaði úr 16% í 15%, en hlutfall vindorku jókst úr 2% í 10%. Hlutfall orku úr lífmassa og jarðhita fór úr 2% í 3%. Uppsett orka er 3.146 gígavött í 135 löndum, og 156 lönd hafa sett lög um endurnýjanlega orku.[9] Árið 2021 var nær helmingur aukningar í nýtingu endurnýjanlegrar orku í Kína.[10]
Á heimsvísu er áætlað að um 10 milljón störf séu í endurnýjanlega orkugeiranum, flest við framleiðslu á sólarsellum.[11] Framleiðsla á endurnýjanlegri orku hefur þróast hratt og orðið hagkvæmari og ódýrari um leið og hlutur hennar í heildarorkunotkun heimsins hefur farið vaxandi.[12] Stór hluti af nýrri rafmagnsframleiðslu heimsins byggist á endurnýjanlegum orkulindum.[13] Í flestum löndum eru sólarorkuver eða vindorkuver ódýrustu endurnýjanlegu orkukostirnir.[14]
Mörg lönd uppfylla yfir 20% af orkuþörf sinni með endurnýjanlegri orku og í nokkrum fjölda ríkja stendur endurnýjanleg orka undir yfir helmingi raforkuframleiðslu.[15] Fjögur lönd framleiða 100% af sinni raforku með endurnýjanlegri orku: Albanía, Paragvæ, Ísland og Lýðstjórnarlýðveldið Kongó.[16] Áætlað er að markaðurinn fyrir endurnýjanlega orku muni vaxa hratt á 3. áratug 21. aldar. Samkvæmt Alþjóðaorkustofnuninni þurfa 90% af raforkuframleiðslu heimsins að koma frá endurnýjanlegum orkulindum ef takast á að ná kolefnishlutleysi fyrir árið 2050.[17] Sumar rannsóknir benda til þess að skipti yfir í 100% endurnýjanlega orku á öllum sviðum orkunotkunar - raforku, húshitun, flutningum og iðnaði - séu bæði möguleg og fýsileg.[18][19][20] Endurnýjanlegar orkulindir finnast nánast um allan heim, andstætt jarðefnaeldsneyti, sem finnst í vinnanlegu magni aðeins í nokkrum ríkjum. Aukin notkun endurnýjanlegrar orku hefur því veruleg áhrif á orkuöryggi, loftslagsbreytingar og efnahagslíf einstakra ríkja.[21] Eitt af því sem stendur í vegi fyrir hagnýtingu endurnýjanlegrar orku eru styrkir til vinnslu á jarðefnaeldsneyti.[22] Alþjóðlegar skoðanakannanir hafa sýnt mikinn stuðning almennings við endurnýjanlega orkukosti eins og sólarorku og vindorku.[23][24] Árið 2022 gaf Alþjóðaorkustofnunin út tilmæli til aðildarríkja um að fjarlægja lagalegar og fjárhagslegar hindranir sem stæðu í vegi fyrir aukningu framleiðslu á endurnýjanlegri orku, til að ná markmiðinu um kolefnishlutleysi árið 2050.[25]