Tattao a Dayak
grupo ti etniko From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Dayak wenno Dyak wenno Dayuh ket dagiti patneng atttao iti Borneo.[3] Daytoy ket naalumaymay a termino para kadagiti sumurok a 200 nga agtataeng iti karayan ken turod a subgrupo ti etniko, a kangrunaan a mabirukan iti tengnga ken iti akin-abagatan nga uneg ti Borneo, iti tunggal maysa ket addaan iti bukod a dialekto, dagiti ugali, linlinteg, teritorio ken kultura, uray no dagiti pakaidumaan nga ugali ket nalaka mailasin. Ti sasao a Dayak ket naikategoriada a kas parte ti sasao nga Austronesio iti Asia. Dagiti Dayak ket animista idi iti pammati; nupay kasta, adu kadagiti nagbalin nga Islam ken manipud idi maika-19 a siglo adu kadagiti nagbalinen iti Kristianidad.[4]
 Ti sub-etniko a grupo ti tattao a Dayak, Iban wenno Baybay Dajak a lalaki ken babai iti tradisional a kawwes. | |
| Dagup ti populasion | |
|---|---|
| 5.9 a riwriw | |
| Dagiti rehion nga agraman kadagiti adu a populasion | |
| Borneo: | |
| Indonesia | 3,219,626[1] |
| Laud a Kalimantan | 1,531,989 |
| Tengnga a Kalimantan | 1,029,182 |
| Daya a Kalimantan | 351,437 |
| Abagatan a Kalimantan | 80,708 |
| Jakarta | 45,385 |
| Laud a Java | 45,233 |
| Abagatan a Sulawesi | 29,254 |
| Banten | 20,028 |
| Daya a Java | 14,741 |
| Abagatan a Sumatra | 11,329 |
| Malaysia | di ammo |
| Sarawak | 935,935 |
| Brunei | 30,000[2] |
| Sasao | |
| Sasao a Dayak, Indones, Ingles, Malayo (Malayo Sarawak) | |
| Relihion | |
| Kristianidad, Kaharingan (Aglalaok a Hindu-Animismo) ken Islam | |
Pakasaritaan
Ti tattao a Dayak ti Borneo ket agtagikuada iti indihenio a pannakaibaga iti pakasaritaanda, kaaduan iti maisao a literatura,[5] sangkapaset iti panagsurat iti papan turai (dagiti tarikaro a rehistro),[6] ken sangkapaset kadagiti sapasap a panagsansanay iti kultural nga ugali.[7] Kadagiti prominente a pannakaibaga iti taudan ti tattao a Dayak ket ti mitiko a a maisao nga epiko ti "Tetek Tahtum" babaen ti Ngaju Dayak iti Tengnga a Kalimantan; daytoy ket mangisarita a dagiti puonan ti tattao a Dayak ket nagtaud manipud kadagiti langit sakbay nga immalis manipud iti uneg ti daga aginggana kadagiti salog nga aplaya ti Borneo.[8]
Ti nawaya nga estado ti Nansarunai, nga inpatakder babaen dagiti Ma'anyan Dayak sakbay ti maika-12 a siglo, ket nagrang-ay idiay akin-abagatan a Kalimantan.[9] Nagsagaba ti pagarian kadagiti dua a panagraut manipud kadagiti puersa ti Majapahit a gapuanan ti pannakaapday ken pannakatnag iti pagarian babaen idi tawen ti 1389; dagiti panagraut ket ammo a kas dagiti Nansarunai Usak Jawa (a ti kayatna a sawen ket "ti pannakadadael ti Nansarunai babaen dagiti Habanes") kadagiti maisao a pannakaibaga ti tattao a Ma'anyan. Dagitoy a panagraut ket nakaiturongan ti migrasion dagiti Ma'anyan iti rehion ti Tengnga ken Abagatan a Borneo.
Dagiti kolonial a pannakaibaga ken dagiti reporta ti aktibidad dagiti Dayak idiay Borneo ket mangisalaysay iti naannad a naparang-ay nga ekonomia ken politikal a pannakaikabagian kadagiti sabali a komunidad ken ti pay maysa a makaanay a bagi iti panagsukisok ken panagadal a maipanggep iti pakasaritaan ti migrasion dagiti Dayak.[10] Iti kangrunaan, nadokumentuan dagiti aramid dagiti Iban wenno dagiti Baybay Dayak kadagiti Baybay Abagatan a Tsina, gapu iti karanggasda ken agresibo a kultura iti pannakigubat kadagiti grupo nga agtataeng iti baybay ken dagiti rumrumsua nga interesado iti Akinlaud a panagtagilako kadagiti maika-18 ken maika-19 a siglo.[11]
Etnisidad
Ti termino a Dayak ket immuna idi nga inusar babaen dagiti Europeano a mangibagbaga kadagiti saan a Malay ken saan a Muslim nga agtataeng iti tengnga ken akin-abagatan a Borneo. Adda dagiti pito a nangruna a pannakabingbingay ti etniko dagiti Dayak segun kadagiti respetiboda a patneng a pagsasao:
- 1. Ngaju
- 2. Apo Kayan (parte dagiti sub-ethnikoda a grupo ket ammo a kas Orang Ulu a kakuyog dagiti basbassit a sub-etniko a grupo ti Dayak idiay Malaysia)
- 3. Iban wenno Hiban (Baybay Dayak)
- 4. Bidayuh (Daga Dayak) wenno Klemantan
- 5. Murut
- 6. Punan
- 7. Ot Danum
Babaen dagiti kangrunaan a pannakaidasig, adda dagiti sangadosena nga etniko ken dagiti ginasut a sub-etniko a pagtaengan iti isla ti Borneo. Adda dagiti sumurok a 50 nga etniko a grupo ti Dayak nga agsasao kadagiti nadumaduma pagsasao. Daytoy a dibersidad iti kultural ken linggusitiko ket maipada iti nakaro a dibersidad ken ti mainaig a tradisonal a pannakaammo iti Borneo.
Dagiti pagsasao
Dagiti Dayak ket saanda nga agsasao iti maymaysa a pagsasao, uray no dagiti laeng adda iti isla ti Borneo (Kalimantan) ti maikeddeng.[12] Dagiti indihenio apagsasaoda ket maitagikua iti sapasap a pannakaidasig iti sasao a Malayo-Polinesio ken dagiti agdumaduma a grupo iti Borneao ken sasao a Sabahano (nmairaman ti Daga Dayak), ken ti sasao nga Ibaniko iti sanga a Malayiko.[13][14] Kaaduan dagiti Dayak ita nga aldaw ket bilingual, iti pay maipatinayon iti patnenng a pagsasaoda, nalaingda pay iti Malayo wenno Indones, depende iti nagtaudanda a pagilian.
Adu kadagiti pagsasao ti Borneo ket endemiko (ti kayatn a asawen ket saanda a naisasao iti ania man a lugar). Daytoy ket nakarkulo nga adda dagiti agrup a 170 a pagsasao ken dialekto ti naisasao iti isla babaen laeng dagiti bassit a gasut a tattao, isu a makaited daytoy iti nakaro a riesgo iti masakbayan dagita a pagsasao ken ti mainaig a tawid.
Dagiti nagibasaran
Adu pay a mabasbasa
Dagiti akinruar a silpo
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.