Gatas

Ti gatas ket puraw a likido a napataud babaen ti mamaria a glandula dagiti mamalia. Daytoy ti kangrunaan a taudan ti taraon para kadagiti ubing a mamalia sakbay nga isuda ket makabael nga agkalpa kadagiti sabali a kita ti makan. Ti nasapa a laktansia t gatas ket aglaon ti colostrum, a mangawit kadagiti kontrabagi ti ina a maipan iti maladaga ken mabalin a mangpabassit ti riesgo kadagiti adu a sakit iti maladaga. Daytoy ket aglaon pay kadagiti adu a sustansia.^[1]

Ti maysa a baso ti gatas

A kas maysa a maipapan iti agrikultura a produkto, ti gatas ket maala manipud kadagiti mamalia ken inus-usar a makan para kadagiti tao. Iti sangalubongan, dagiti talon ti paggatasan ket agpatpataudda ti agarup a 730 a riwriw a tonelada iti gatas idi 2011.^[2] Ti India ket isu ti kadakkelan nga agpatpataud ti main-inum a gatas, ngem saan nga agiluluwaswenno gumatgatan iti gatas. Ti Baro a Selanda, dagiti 27 a kameng nga estado ti Kappon ti Europa, ti Australia, ken ti Estados Unidos ket isu dagitoy ti kadakkelan nga agiluluwas iti gatas ken dagiti produkto ti gatas iti lubong. Ti Tsina ken Rusia ket isuda ti kadakkelan a gumatgatang iti gatas ken dagiti produkto ti gatas iti lubong.^[3][4]

Iti sangalubongan, adda dagiti ad-adu ngem 6 a bilion nga agib-ibus iti gatas ken dagiti produkto ti gatas. Sunurok a 750 a riwriw a tattao ket agtataengdad iti kaunegan dagiti sangkabalayan ti paggatasan a talon. Ti gatas ket maysa a nangruna a kontributor iti panagpasayaat ti sustansia ken seguridad ti makan a naisangsangayan kadagiti agrangrang-ay a pagilian. Dagiti panagpasayaat kadagiti taraken ken ti teknolohia ti paggatasan ket mangited ti nasayaat a namnama iti panagpasayaat ti kinapanglaw ken malnutrision iti lubong^[5]

Dagiti nagibasaran

1. Pehrsson; et al. (2000). "Programa ti Nailian a Makan ken Panagusig ti Sustansia ti USDA: Panagpadas ti Makan" (PDF). Warnakan ti Pakabuklan iti Makan ken Panagusig. 13: 379–389. doi:10.1006/jfca.1999.0867. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2003-04-07. Naala idi 2013-05-10.
2. "Food Outlook – Panagusig ti Sangalubongan a Pagtagilakuan" (PDF). Gunglo ti Mkan ken Agrikultura iti Nagkaykaysa a Pagpagilian. Mayo 2012. pp. 8, 51–54.
3. Blasko, B. (2011). "Kinapangruna iti Lubong ken Agdama a Gaganay iti Paggatasan a Sektor" (PDF). Unibersidad ti Debrecen.
4. "Food Outlook – Gatas ken dagiti Produkto ti Gatas". FAO, Nagkaykaysa a Pagpagilian. 2010.
5. Hemme ken ni Otte (2010). "Kasasaad ken dagiti Prospekto para iti Bassit nga Agtengtengngel ti Panagpataud ti Gatas: Ti Gobal a Perspektibo" (PDF). Gunglo ti Makan ken Agrikultura toi Nagkaykaysa a Pagpagilian.

Bibliograpia

• Dupuis, E. Melanie. Nature's Perfect Food (2002) maiyaon ken mabirukan a teksto
• Kardashian, Kirk. Gatas a Kuarta: Kuarta, dagiti Baka, ken ti Ipapatay iti Paggatasana Talon ti Amerikano (2012) maiyaon ken mabirukan a teksto
• McGee, Harold (2004). Iti Makan ken Panagluto (2nd nga ed.). New York: Scribner. ISBN 978-0-684-80001-1.
• Valenze, Deborah. Gatas: Ti Lokal ken Global a Pakasaritaan (Unibersidad ti Yale a Pagmalditan, 2011) 368 pp.
• Wiley, Andrea. Panamgipanpanunotam manen ti Gatas: Kultural ken dagiti Biolohiko a Perspektibo (Routledge 2010) (Serie para iti kratibo a Panangisuro ken Panagadal iti Antropolohia) maiyaon ken mabirukan a teksto

Dagiti akinruar a silpo

• Dagiti midia a mainaig iti Gatas iti Wikimedia Commons
  
• Gatas iti Curlie (iti Ingles)
• Birtual a Pabuya ti Museo iti Gatas, Krema ken Mantekilia