Solanaceae
pamilia ti mulmula / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Solanaceae, wenno nightshades iti Ingles, ket dagiti nangruna iti ekonomia a pamilia dagiti agsabsabong a mula. Sumakop ti pamilia manipud kadagiti tinawen ken perenial a hierba aginggana kadagiti agkalatkat, dagiti liana, epipites, babassit a kayo, ken dagiti kayo, ken mangiraman dagiti bilang dagiti nangruna nga apit iti agrikultura, dagiti pangngagas a mula, dagiti rekado, ruruot, ken dagiti ornamental. Adu kadagiti kameng ti pamilia ken aglaon kadagiti nabileg nga alkaloid, ken adda met dagiti makasabidong, ngem adu met dagiti adu a maus-usar a mairaman ti kamatis, patatas, tarong, dagiti sili, ken tabako. Maitagikua ti pamilia iti urnos ti Solanales, iti grupo nga asterida ken klase a Magnoliopsida (dagiti dicotyledon).[2] Aglaon ti Solanaceae kadagiti agarup a 98 a henero ken dagiti agarup a 2,700 a sebbangan,[3] nga agraman kadagiti adu a dibersidad iti habitat, morpolohia ken ekolohia.
Solanaceae Sakup ti panawen: Nasapa nga Eoseno aginggana iti Agdama, 52–0 Ma PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
| |
---|---|
Ti agsabsabong a Brugmansia suaveolens | |
Taksonomia | |
Pagarian: | Plantae |
Klado: | Tracheophytes |
Klado: | Angiospermae |
Klado: | Eudicotidae |
Klado: | Asterids |
Urnos: | Solanales |
Pamilia: | Solanaceae Juss. |
Dagiti subpamilia | |
Cestroideae |
Naala ti nagan a Solanaceae manipud iti henero a Solanum, "ti mula a nightshade". Saan a nalawag ti etimolohia ti Latin a balikas. Mabalin nga agtaud ti nagan iti naipagpagarup a pannakaipada kadagiti dadduma a solanaceo a sabsabong iti init ken dagiti rayanas. Adda saan a basbassit ngem maysa a sebbangan ti Solanum ng ammo a kas ti "sunberry". Iti met sabali, ti nagan ket mabalin a nagtaud manipud iti berbo a Latin iti solare, a ti kayatna a sawen ket "makabang-ar", a maipagpagarup a mangibagbaga kadagiti makabang-ar a parmakologo a tagikua dagiti dadduma a sikoaktibo a sebbangan iti pamilia.
Naiwarwaras ti pamilia iti sanngalubongan, gapu ta adda daytoy kadagiti amin a kontinente malaksid ti Antartika. Ti kaaduan a dibersidad ti sebbangan ket mabirukan idiay Abagatan nga Amerika ken Tengnga nga Amerika. Idi 2017, inreporta dagiti sientista iti pannakaduktalda ken panagusig iti maysa a posil ti tomatillo a mabirukan iti rehion ti Patagonia iti Arhentina, a napetsado kadagiti 52 a riwriw a tawen sakbay iti agdama. Ti pannakabiruk ket nakaiduron iti kasapaan a panagparang ti pamilia ti mula a Solanaceae.[4] Gapu ta dagiti tomatillo ket mabalinda a naladladawda a rimmang-ay ngem dagiti sabali a nightshade, mabalin a ti kayat a kaibuksilan daytoy ket immuna a rimmay-ay ti Solanaceae idi las-ud ti Panawen ti Mesosoiko.[5]
Mangiraman ti Solanaceae dagiti bilang ti kadawyan a naur-urnong wenno naimuyongan a sebbangan. Ti kangrunaan a henero iti ekonomia ket ti pamilia ti Solanum, nga aglaon iti patatas (S. tuberosum, iti kinapudno, ti sabali a kadawyan a nagan ti pamilia ket ti "pamilia ti patatas"), ti kamatis (S. lycopersicum), ken ti tarong (S. melongena). Ti sabali pay a nangruna a henero, ti Capsicum, ket agpataud kadagiti sili.