![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Farsi.svg/langilo-640px-Farsi.svg.png&w=640&q=50)
Pagsasao a Persiano
Irani a pagsasao iti uneg ti Indo-Irani a sanga ti pagsasao nga Indo-Europeano / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Persiano[3] (فارسی, IPA: [fɒːɾˈsiː]) ket maysa nga Irani a pagsasao iti uneg ti Indo-Irani a sanga iti pagsasao nga Indo-Europeano. Naipangpangruna daytoy a maisasao idiay Iran, Apganistan, Tajikistan ken dagiti pagilian a naipakasaritaan babaen ti Persiano nga impluensia. Ti pagsasao a Persiano ket naidasig a panagtultuloy iti Tengnga a Persiano, ti opisial a relihioso ken literario a pagsasao iti Sasanida a Persia, a daytoy met ket panagtultuloy iti Daan a Persiano, ti pagsasao iti Persiano nga Imperio iti Akemenida a panawen.[4][5] Ti Persiano ket maysa a plurisentriko a pagsasao ken dagiti gramatikona ket kapadpada kadagiti adu a kontemporario a pagsasao ti Europa.[6]Natawtawagan daytoy iti Persiano ket gapu iti taudanna manipud ti kapitolio ti Akamenida nga imperio, ti Persis (Fars wenno Pars) isu a nakaalaan ti nagan a Persiano (Farsi wenno Parsi).
Persiano | |
---|---|
فارسی, دری, تاجیکی | |
![]() Naisurat iti patneng a sinuratan a (Nastaʿlīq nga estilo), naibalikas iti pagsasao a Persiano a kas ti Fārsī. | |
Pannakabalikas | [fɒːɾˈsiː] |
Patubo iti | ![]()
|
Rehion | Akinlaud nga Asia, Tengnga nga Asia |
Patubo a mangisasao | 80–100 a riwriw (2011 a karkulo)[1] 60–110 a riwriw[2] |
Indo-Europeano
| |
Dagiti dialekto |
|
Persiano nga abesedario (Arabiko a sinuratan) Siriliko a sinuratan (Tajikistan, kitaen ti Tajik nga abesedario) | |
Opisial a kasasaad | |
Opisial a mangisasao | ![]() ![]() ![]() |
Nagalagad | ![]() ![]() |
Kodkodigo ti pagsasao | |
ISO 639-1 | fa |
ISO 639-2 | per (B) fas (T) |
ISO 639-3 | fas – inklusibo a kodigoAgmaymaysa a kodkodigo: pes – Akinlaud a Persianoprs – Akindaya a Persianotgk – Tajikiaiq – Aimaqbhh – Bukharichaz – Hazaragijpr – Dzhidiphv – Pahlavanideh – Dehwari |
Linguaesperio | 58-AAC (Nalawlawa a Persiano) > 58-AAC-c (Tengnga a Persiano) |
![]() | |
Aglaon daytoy nga artikulo kadagiti simbolo ti ponetiko ti IPA. No awan ti maitunos a suporta ti panangipaay, mabalin a makitam dagiti marka-ti-saludsod, kahon, wenno sabali pay a simbolo imbes a dagiti karakter ti Unicode. |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Map_of_Persian_speakers.svg/640px-Map_of_Persian_speakers.svg.png)
Adda dagiti agarup a 110a riwriw nga agsasao iti Persiano iti sangalubongan, a ti pagsasao ket addaan iti opisial a kasasaad idiay Iran, Apganistan ken Tajikistan. Para kadagiti napalabas a siglo ti Persiano ket prestihion a kultural a pagsasao kadagiti sabali a rehion iti Akinlaud nga Asia, Sentral nga Asia, ken Abagatan nga Asia babaen dagiti nadumaduma nga imperio a naibatay kadagita a rehion.[7]
Ti Persiano ket addaan iti adu nga (kangrunaan iti leksikon) impluensia kadagiti kaarruba a pagsasao, a naisangayan ti Sasao a Turko idiay Sentral nga Asia, ti Kaukaso, ken Anatolia, dagiti kaaruba nga Irani a pagsasao, ken ti pay Armenio, ken Sasao nga Indo-Aryan, a naipangpangruna ti Urdu. Daytoy ketnakaited pay ti impluensia iti Arabiko, a naisangayan ti Bahrani nga Arabiko,[8] bayat a nagbulbulod met ti bokabulario manipud iti daytoy kalpasan ti Muslim a panagrukma ti Persia.[9][6][10][11][12][13]
Daytoy ket addaan iti atiddog a pakasaritaan iti literatura iti porma iti Tengnga a Persiano sakbay ti Islam, ti Persiano ket isu idi ti immuna a rimmuar a pagsasao ti sibilisasion ti Muslim babaen ti monopolia ti Arabiko iti panagsurat, ken ti panagsurat iti daniw iti Persiano ket naipundar a kas tradison ti korte kadagiti adu nga akindaya a korte.[7] Dagiti naindayegan nga obra ti Persiano a literatura ket ti Shahnameh ni Ferdowsi, dagiti obra ni Rumi, Rubaiyat ni Omar Khayyam, Divan ni Hafiz ken dagiti daniw ni Saadi.