Kanada

Ti Kanada^[10] ket maysa a pagilian a mabirukan idiay Amianan nga Amerika a buklen dagiti sangapulo a probinsia ken dagiti tallo a teritorio. Daytoy ket mabirukan idiay akin-amianan a paset ti kontinente, daytoy ket maigay-at manipud idiy Atlantiko aginggana idiay Pasipiko ken agpa-amianan a mapan idiay Taaw Artiko. Ti Kanada ket maikadua a kadakkelan a pagilian babaen ti dagup a kalawa iti lubong, ken ti sapasap a pagbeddenganna iti Estados Unidos ket isu ti kaatiddogan a pagbeddengan a daga iti lubong.

Kanada
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: A Mari Usque Ad Mare  (Latin) (Ilokano: Manipud baybay agingga't bangir nga baybay)
Nailian a kanta: "O Canada" Narian a kanta: "God Save the King"[1][2] (Ilokano: Apo Salaknibam ti Reina)
Kapitolio	Ottawa 45°24′N 75°40′W
Kadakkelan a siudad	Toronto
Opisial a sasao	Ingles ken Pranses
Mabigbig a rehional a sasao	Chipewyan, Cree, Gwich’in, Inuinnaqtun, Inuktitut, Inuvialuktun, Slavey (Amianan ken Abagatan) ken Tłįchǫ[3]
Nagan dagiti umili	Kanadiano, Taga-Kanada
Gobierno	Pederal parlamentario a demokrasia ken batay-linteg a monarkia[4]
• Monarkia	Charles III
• Gobernador Heneral	Mary Simon
• Kangrunaan a Ministro	Justin Trudeau
• Pangulo ti Hustisia	Beverley McLachlin
Lehislatura	Parlamento
• Akinngato a kamara	Senado
• Akinbaba a kamara	Kamara dagiti Sapasap
Pannakabangon
• Britaniko a Tignay ti Amianan nga Amerika	Hulio 1, 1867
• Linteg iti Westminster	Disiembre 11, 1931
• Tignay ti Kanada	Abril 17, 1982
Kalawa
• Dagup	9,984,670 km2 (3,855,100 sq mi) (Maika-2)
• Danum (%)	8.92 (891,163 km2/344,080 mi2)
Populasion
• Karkulo idi 2024	39,735,000[5] (Maika-35)
• Senso idi 2011	33,476,688[6]
• Densidad	3.41/km2 (8.8/sq mi) (Maika-228)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$1.391 trilion[7] (Maika-14)
• Tunggal maysa a tao	$40,457[7] (Maika-15)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$1.758 trilion[7] (Maika-11)
• Tunggal maysa a tao	$51,147[7] (Maika-10)
Gini (2010)	33.7[8] kalalainganna · Maika-103
HDI (2013)	0.902[9] nangato unay · Maika-8
Kuarta	Doliar ti Kanada ($) (CAD)
Sona ti oras	UTC−3.5 aginggana ti −8
• Kalgaw (DST)	UTC−2.5 aginggana ti −7
Pormat ti petsa	aa-bb-tttt, bb-aa-tttt, ken tttt-bb-aa (CE)
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+1
TLD ti internet	.ca

Ti daga a tattan ket ti Kanada ket tinataengan idin kadagiti napalabas a milenio babaen dagiti nadumaduma nga Aborihen a tattao. Idi rugi ti naladaw a maika-15 a siglo, Dagidi Britaniko ken Pranses a kolonial a ekspedision ket nagsuksukimat, ken kalpasanna ket tinaengan, ti Atlantiko nga a pantar ti rehion. Ti Pransia ket ganganina amin nga insubli dagiti koloniana iti Amianan nga Amerika iti Nagkaykaysa a Pagarian idi 1763 kalpasan ti Pranses ken Indiano a Gubat, nga isu daytoy idi ti teatro ti Amianan nga Amerikano iti Gubat ti Pito a Tawtawen. Idi 1867, iti panagkappon dagiti tallo a kolonia ti Britaniko nga Amianan ngaAmerika babaen ti Konpederasion, ti Kanada ket naporma a kas maysa a pederal a dominio dagiti uppat a probinsia. Daytoy ket nangrugian ti panagpadakkel kadagiti probinsia ken dagiti teritorio ken ti maysa a proseso iti panagpaadu ti autonomia, a dimtengan iti 1982 a Tignay ti Kanada.

Ti Kanada ket maysa a pederal nga estado a tinurturayan a kas maysa a parlamentario a demokrasia ken maysa a batay-linteg a monarkia, a ni Reina Isabel II a kas ti daulo ti estado. Ti pagilian ket opisial nga agsasao ti dua ken multikultural iti pederal nga agpang, nga addaan iti populasion iti agarup a 35 a riwriw manipud idi 2013. Ti narang-ay nga ekonomia ti Kanada ket maysa kadagiti kadakkelan iti lubong, a nangruna nga agkamkammatalek kadagiti adu a masna a rekurso ken ti nasayaat a naparang-ay a network dagiti pagtagilakuan, a naipangpangruna iti Estados Unidos, nga adda ti nabayagen nga atiddog ken narikut a relasion.

Ti Kanada ket maysa narang-ay a pagilian, nga adda iti maikasiam a kangatuan ti matgedan iti lubong iti tunggal maysa a tao, ken ti maika-11 a kangatuan a pannakairanggo iti panagrang-ay ti nagtagitaon. Ti Kanada ket mairanggo pay kadagiti kangatuan kadagiti sangalubongan a panagrukod iti edukasion, panagsarsarang ti gobierno, dagiti sibil a kawayaan, kasayaat ti biag, ken kinawaya ti ekonomia. Ti Kanada ket maysa a mabigbig a tengnga a bileg ken maysa a kameng kadagiti sangalubongan a patakder, a mairaman ti G7, G8, G20, NATO, NAFTA, OECD, WTO, Mankomunidad ti Pagpagilian, Francophonie, OAS, APEC, ken ti Nagkaykaysa a Pagpagilian.^[11]

Dagiti probinsia ken teritorio

Ti maitakla a mapa ti Kanada a mangipakita kadagiti sangapulo a probinsiana ken tallo a teritorio, ken dagiti kapitolioda.

Ti maitakla a mapa ti Kanada a mangipakita kadagiti sangapulo a probinsiana ken tallo a teritorio, ken dagiti kapitolioda.

Dagiti nagibasaran

1. Departamento iti Katawidan ti Kanada. "Naarian a kanta 'Apo Isalakanmo Ti Reina'". Queen's Printer. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-05-04. Naala idi 2011-05-23.
2. Kallmann, Helmut. Marsh, James Harley (ed.). "Dagiti nailian ken naarian a lanta". Ensiklopedia dagiti Musika iti Kanada. Historica-Dominion. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-10-10. Naala idi 2011-05-23.
3. Tignay dagiti Opisial a Pagsasao (PDF). Gobierno iti NWT. Pagmalditan ti Teritorio. 2004. p. 4. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-08-09. Naala idi 2012-02-14.
4. Hail, M; Lange, S (Pebrero 25, 2010). "Pederalismo ken Representasion ti Teiria dagiti Nagipatakder nga Amama: Ti maysa a Panagadadal ti Pannakaipadpada iti Kapanunotan ti Batay-linteg iti Estados Unidos ken Kanada". Publius: ti Warnakan ti Pederalismo. 40 (3): 366–388. doi:10.1093/publius/pjq001.
5. "Pagorasan ti populasion iti Kanada". Estadistika ti Kanada. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-06-05. Naala idi 2024-10-20.
6. "2011 Senso: Populsion ken bilang dagiti pagtaengan". Dagiti Estadistika ti Kanada. 2012-02-08. Naala idi Pebrero 8, 2012.
7. "Kanada". Internasional a Pundo ti Panguartaan. Naala idi 2011-11-05.
8. "GINI index". The World Bank. Naala idi Oktubre 23, 2014.
9. "Table 1: Human Development Index and its components". UNDP. Naala idi Oktubre 5, 2014.
10. Rubino, Carl Ralph Galvez (2000). "Kanada". Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano (iti Ingles ken Ilokano). University of Hawaiʻi Press. p. 248. ISBN 978-0-8248-2088-6.
11. Petersen K (2003) Ti Panagsukisok tapno Maipapudno ti Kanada a kas maysa a Tengnga a Bileg, Disidente a Boses

Adu pay a mabasbasa

Pakasaritaan

• Francis, RD; Jones, Richard; Smith, Donald B (2009). Banbaniaga: Ti Pakasaritaan ti Kanada. Nelson Education. ISBN 978-0-17-644244-6.
• Taylor, Martin Brook; Owram, Doug (1994). Canadian History. Vol. 1 & 2. Pagmalditan ti Unibersidad ti Toronto. {{cite book}}: Akinruar a silpo iti |volume= (tulong) ISBN 978-0-8020-5016-8, ISBN 978-0-8020-2801-3

Heograpia ken klima

• Stanford, Quentin H, ed. (2008). Canadian Oxford World Atlas (6th nga ed.). Unibersidad ti Oxford a Pagmalditan (Kanada). ISBN 978-0-19-542928-2.

Gobierno ken linteg

• Malcolmson, Patrick; Myers, Richard (2009). Ti Kanadiano a turay: Ti Panangiyammo ti Parlamentario a Gobierno idiay Kanada (maika-4 nga ed.). Unibersidad ti Toronto a Pagmalditan. ISBN 978-1-4426-0047-8.
• Morton, Frederick Lee (2002). Linteg, politika, ken ti hustisia a proseso idiay Kanada. Frederick Lee. ISBN 978-1-55238-046-8.

Militar

• Granatstein, JL (2011). Ti Buyot ti Kanada: Pannakigubat ken Panagaywan ti Kappia (2nd nga ed.). Unibersidad ti Toronto a Pagmalditan. ISBN 978-1-4426-1178-8.

Ekonomia

• Hunio 2012 a pakabuklan (PDF). OECD Economic Surveys. 2012. (Listaan dagiti Ekonomiko a Panagsukisok)
• Konsilo dagiti Kanadiano nga Akademia (2012). Ti Kasasaad ti Siensia ken Teknolohia idiay Kanada, 2012. Konsilo dagiti Kanadiano nga Akademia. ISBN 978-1-926558-47-9.

Demograpia ken dagiti estadistika

• Dagiti Estadistika ti Kanada (2008). Tawen a Libro ti Kanada (CYB) tinawen 1867–1967. Dagiti Pederal a Pablaak (Reina ti Kanada).
• Dagiti Estadistika ti Kanada (Nobiembre 2011). Tawen a Libro ti Kanada. Dagiti Pederal a Pablaak (Reina ti Kanada). Katologo Blng. 11-402-XWE (ISSN 0068-8142).

Kultura

• Andrew Cohen (Mayo 8, 2007). Ti Di pay Nalpas a Kanadiano: Ti Tattao a datayo. McClelland & Stewart. ISBN 978-0-7710-2181-7.
• Magocsi, Paul R (1999). Ensiklopedia ti tattao ti Kanada. Kagimongan ti Ontario, Unibersidad ti Toronto a Pagmalditan. ISBN 978-0-8020-2938-6.

Dagiti akinruar a silpo

• Dagiti midia a mainaig iti Kanada iti Wikimedia Commons
  
• Pakaammo ti panagbiahe idiay Kanada manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
  
• Kanada iti Curlie (iti Ingles)
• Opisial a website ti Gobierno ti Kanada