Espania
pagilian idiay Abagatan nga Europa / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Espania[5] (Espaniol: España, panangibalikas: [esˈpaɲa] (dengngen)), opisial a ti Pagarian ti Espania (Espaniol: Reino de España),[paammo 7][6] ket maysa a naturay nga estado ken maysa a kameng iti Kappon ti Europa a mabirukan idiay abagatan a laud nga Europa idiay Iberiko a Peninsula. Ti kangrunaan a dagana ket nabeddengan iti abagatan ken daya babaen ti Baybay Mediteraneo malaksid ti bassit a daga a nagbeddengan ti Ballasiw Taaw a Teritorio ti Britaniko iti Gibraltar; iti amianan babaen ti Pransia, Andorra, ken ti Luek Biskaya; ken iti amianan a laud ken laud babaen ti Taaw Atlantiko ken Portugal.
Pagarian ti Espania Reino de España | |
---|---|
Napili a pagsasao: "Plus Ultra" (Latin) (Ilokano: Sumaruno iti Labes) | |
Nailian a kanta: "Marcha Real" (Espaniol)[paammo 1] (Ilokano: Naarian a Martsa) | |
Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Madrid 40°26′N 3°42′W |
Opisial a sasao | Espaniol[paammo 2] |
Mabigbig a rehional a sasao | Basko, Katalan/Balensiano, Galego ken Aranes (Oksitano) |
Nagan dagiti umili | Espaniol, Kastila |
Gobierno | Unitario a parlamentario a batay-linteg a monarkia |
• Ari | Juan Carlos I |
• Kangrunaan a Ministro | Mariano Rajoy |
Lehislatura | Cortes Generales |
Senado | |
Kongreso dagiti Deputado | |
Pannakabangon Maika-16 a siglo | |
• Tinawtawid a petsa | 569 (panagpangato idiay trono ni Liuvigild) |
• Dinastiko | 1479 |
1516 | |
1715 | |
• Nailian nga estado | 1812 |
• Batay-linteg a demokrasia | 1978 |
Kalawa | |
• Dagup | 504,030 km2 (194,610 sq mi) (Maika-51) |
• Danum (%) | 1.04 |
Populasion | |
• Karkulo idi 2010 | 46,030,109[1] (Maika-27) |
• Densidad | 93/km2 (240.9/sq mi) (Maika-106) |
GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $1.413 trilion[2] (Maika-13) |
• Tunggal maysa a tao | $30,622[2] (Maika-28) |
GDP (nominal) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $1.536 trilion[2] (Maika-12) |
• Tunggal maysa a tao | $33,298[2] (Maika-26) |
Gini (2013) | 33.7[3] kalalainganna |
HDI (2013) | 0.869[4] nangato unay · Maika-27 |
Kuarta | Euro (€)[paammo 3] (EUR) |
Sona ti oras | UTC+1 (CET[paammo 4]) |
UTC+2 (CEST[paammo 5]) | |
Pakaammo a ti Is-isla ti Kanario ket addaan iti sabali a sona ti oras | |
Pormat ti petsa | dd.mm.yyyy (Espaniol; CE) |
Pagmanehuan | kanawan |
Kodigo ti panagtawag | 34 |
TLD ti internet | .es[paammo 6] |
Ti Espaniol a teritorio ket mairaman pay ti Is-isla ti Balear idiay Mediteraneo, ti Is-isla ti Kanario idiay Taaw Atlantiko idiay pantar ti Aprika, ken dagiti dua a naturay a siudad idiay Amianan nga Aprika, Ceuta ken Melilla, a nabeddengan ti Morocco. Maysa pay, ti ili iti Llívia ket maysa nga Espaniol nga exclave a naisanglad ti uneg ti Pranses a teritorio. Nga addaan iti kalawa a 504,030 kuadrado kilometro (194,610 sq mi), isu daytoy ti maikadua a kadakkelan a pagilian iti Akinlaud nga Europa ken ti Kappon ti Europa kalpasan ti Pransia, ken ti maikapat a kadakkelan a pagilian idiay Europa kalpasan ti Rusia, Ukrania ken Pransia.
Gapu ti lokasionna, ti teritorio ti Espania ket suheto ti adu nga akinruar nga impluensia manipud dagiti prehistoria a panawen ken aginggana ti panakabalinna a maysa a pagilian. Ti Espania ket rimsua a kas maysa a naipagtitipon a pagilian idi maika-15 a siglo, kalpasan ti panagasawa iti Katoliko a Monarkia ken ti panakalpas ti panagparukma manen, wenno Reconquista, iti Iberiko a peninsula idi 1492. Daytoy ket nangruna pay a nagtaudan iti impluensia kadagiti sabsabali a rehion, naipangpangruna idi agdama a moderno a panawen, idi nagbalin a globo nga imperio a nangibati kadagiti legado iti sumurok a 500 a riwriw a nga agsasao ti Espaniol tatta nga aldaw, a makaaramid daytoy ti maikadua a kaaduan ti mangisasao nga umuna a pagsasao.
Ti Espania ket maysa a demokrasia a naurnong iti porma iti maysa a parlamentario a gobierno babaen ti maysa a batay-linteg a monarkia. Daytoy ket maysa a narang-ay a pagilian nga addaan iti maika sangapulo ket dua a kadakkelan nga ekonomia iti lubong babaen ti nominal a GDP, ken nangato unay a pagalagadan ti panagbiag, a mairaman a ti maikasangapulo a kangatuan a ranggo ti pagsurotan ti kasayaat ti panagbiag iti lubong, manipud idi 2005. Kameng daytoy iti Nagkaykaysa a Pagpagilian, Kappon ti Europa, NATO, OECD, ken ti WTO.