Ֆուտբոլի Ասիայի գավաթ

Ասիայի ազգերի գավաթը միջազգային ֆուտբոլային մրցաշար է, որին մասնակցում են ասիական ֆուտբոլային հավաքականները։ Այն երկրորդ ամենահին մայրցամաքային գավաթն է աշխարհում Կոպա Ամերիկայից հետո։ Մրցաշարի հաղթող թիմը դառնում է Ասիայի չեմպիոն և ավտոմատ կերպով մասնակցում է Կոնֆեդերացիաների գավաթին։

Ֆուտբոլի Ասիայի գավաթ անգլ.՝ AFC Asian Cup
Հիմնվել է	1956
Ակումբների քանակ	24 (եզրափակիչ մրցաշար) 47 (որակավորման փուլ)
Ներկայիս չեմպիոն	Կատար (1-ին տիտղոս)
Ամենատիտղոսավոր թիմ	Ճապոնիա (4 տիտղոս)
Պաշտոնական կայք	Պաշտոնական կայքը
Ֆուտբոլի Ասիայի գավաթ 2015

Ասիայի գավաթը առաջին անգամ անցկացվել է 1956 թվականին Հոնկոնգում և դրանից հետո անցկացվել է 4 տարին մեկ մինչև 2004 թվականի գավաթը։ Այնուամենայնիվ, Ասիայի գավաթի տարիներին անցկացվում էին նաև Եվրոպայի առաջնությունը և Ամառային օլիմպիական խաղերը, և կազմակերպիչները որոշեցին փոխել անցկացման տարիները ավելի քիչ իրադարձություններով լի տարի, և 2004 թվականից հետո հաջորդ Ասիայի գավաթը անցկացվեց 2007 թվականին, որից հետո նույնպես գավաթները սկսեցին անցկացվել 4 տարին մեկ։

Պատմություն

Ասիայի ֆուտբոլի կոնֆեդերացիայի ստեղծումից 2 տարի անց՝ 1954 թվականին առաջին անգամ անցկացվեց Ասիայի գավաթը Հոնկոնգում։ 1956-ից 1964 թվականներին գավաթին մասնակցում էին 4 երկրներ՝ գավաթի հյուրընկալող երկիրը և Կենտրոնական, Արևելյան ու Արևմտյան Ասիաների գավաթների հաղթողները։ Իրանը հաղթեց 1968, 1972 և 1976 թվականների Ասիայի գավաթները^[1]։

1980 թվականին Քուվեյթը դարձավ առաջին արաբական հավաքականը, որը հաղթել է Ասիայի գավաթում, ինչին հաջորդեցին Սաուդյան Արաբիայի՝ 1984 և 1988 թվականների տպավորիչ հաղթանակները^[1]։

Ճապոնիան Ասիայի գավաթի ամենատիտղոսակիր հավաքականն է։ Նրանք հաղթել են 1992, 2000, 2004, 2011 թվականների գավաթները^[2]։

2007 թվականին Ավստրալիան առաջին անգամ մասնակցեց Ասիայի գավաթին, սակայն դուրս մնաց քառորդ եզրափակչից, իսկ գավաթը իր պատմության մեջ առաջին անգամ հաղթեց Իրաքը^[3]։

2011 թվականի Ասիայի գավաթին Ավստրալիան հասավ մինչև եզրափակիչ, սակայն պարտվեց Ճապոնիային լրացուցիչ ժամանակում^[4]։ 2015 թվականի գավաթը առաջին անգամ անցկացվեց Ավստրալիայում^[5]։ Ավստրալիան և Հարավային Կորեան հասան եզրափակիչ, և Ավստրալիան հաղթեց լրացուցիչ ժամանակում 2-1 հաշվով^[6]։

2019 թվականի Ասիայի գավաթը անցկացվելու է ԱՄԷ-ում^[7]։

Անցկացման ձևաչափը

Եզրափակիչ մրցաշար

Եզրափակիչ մրցաշարը անցկացվում է 2 փուլով՝ խմբային փուլ և փլեյ-օֆֆ։ Խմբային փուլի ամեն խմբում մրցում են 4 թիմ, որոնք իրար մեջ խաղում են 3-ական խաղ։ Խմբի հաղթողն ու երկրորդ տեղ գրաված թիմն անցնում են փլեյ-օֆֆ։ Փլեյ-օֆֆ-ում 8 թիմերը զույգերով խաղում են 1 խաղ, իսկ հաղթողներն անցնում են հաջորդ փուլ։ Այսպես քառորդ եզրափակչից եզրափակիչ, որտեղ մրցող 2 թիմերի միջև որոշվում է գավաթի հաղթողը։ 2019 թվականից Ասիայի գավաթին կմասնակցի 16-ի փոխարեն 24 թիմ։

Արդյունքներ

Տարի	Հյուրընկալող երկիր		Եզրափակիչ				3-րդ տեղի խաղ				Թիմերի քանակ
			Չեմպիոն	Հաշիվ	Երկրորդ տեղ		Երրորդ տեղ	Հաշիվ	Չորրորդ տեղ
1956	Հոնկոնգ		Հարավային Կորեա	շրջանային համակարգ	Իսրայել		Հոնկոնգ	շրջանային համակարգ	Հարավային Վիետնամ		4
1960	Հարավային Կորեա		Հարավային Կորեա	շրջանային համակարգ	Իսրայել		Թայվան	շրջանային համակարգ	Հարավային Վիետնամ		4
1964	Իսրայել		Իսրայել	շրջանային համակարգ	Հնդկաստան		Հարավային Կորեա	շրջանային համակարգ	Հոնկոնգ		4
1968	Իրան		Իրան	շրջանային համակարգ	Մյանմա		Իսրայել	շրջանային համակարգ	Թայվան		5
1972	Թաիլանդ		Իրան	2–1 աժ	Հարավային Կորեա		Թաիլանդ	2–2 աժ (5–3) պեն	Կամբոջա		6
1976	Իրան		Իրան	1–0	Քուվեյթ		Չինաստան	1–0	Իրաք		6
1980	Քուվեյթ		Քուվեյթ	3–0	Հարավային Կորեա		Իրան	3–0	Հյուսիսային Կորեա		10
1984	Սինգապուր		Սաուդյան Արաբիա	2–0	Չինաստան		Քուվեյթ	1–1(5–3) պեն	Իրան		10
1988	Կատար		Սաուդյան Արաբիա	0–0 աժ (4–3) պեն	Հարավային Կորեա		Իրան	0–0(3–0) պեն	Չինաստան		10
1992	Ճապոնիա		Ճապոնիա	1–0	Սաուդյան Արաբիա		Չինաստան	1–1(4–3) պեն	ԱՄԷ		8
1996	ԱՄԷ		Սաուդյան Արաբիա	0–0 աժ (4–2) պեն	ԱՄԷ		Իրան	1–1(3–2) պեն	Քուվեյթ		12
2000	Լիբանան		Ճապոնիա	1–0	Սաուդյան Արաբիա		Հարավային Կորեա	1–0	Չինաստան		12
2004	Չինաստան		Ճապոնիա	3–1	Չինաստան		Իրան	4–2	Բահրեյն		16
2007	Ինդոնեզիա  Մալայզիա  Թաիլանդ  Վիետնամ		Իրաք	1–0	Սաուդյան Արաբիա		Հարավային Կորեա	0–0 աժ (6–5) պեն	Ճապոնիա		16
2011	Կատար		Ճապոնիա	1–0 աժ	Ավստրալիա		Հարավային Կորեա	3–2	Ուզբեկստան		16
2015	Ավստրալիա		Ավստրալիա	2–1 աժ	Հարավային Կորեա		ԱՄԷ	3–2	Իրաք		16
2019	ԱՄԷ		—		—		—		—		24

Արդյունքները ըստ երկրների

Թիմ	Հաղթող	Երկրորդ տեղ	Երրորդ տեղ	Չորրորդ տեղ
Ճապոնիա	4 (1992, 2000, 2004, 2011)	–	–	1 (2007)
Սաուդյան Արաբիա	3 (1984, 1988, 1996)	3 (1992, 2000, 2007)	–	–
Իրան	3 (1968, 1972, 1976)	–	4 (1980, 1988, 1996, 2004)	1 (1984)
Հարավային Կորեա	2 (1956, 1960)	4 (1972, 1980, 1988, 2015)	4 (1964, 2000, 2007, 2011)	–
Իսրայել	1 (1964)	2 (1956, 1960)	1 (1968)	–
Քուվեյթ	1 (1980)	1 (1976)	1 (1984)	1 (1996)
Ավստրալիա	1 (2015)	1 (2011)	–	–
Իրաք	1 (2007)	–	–	2 (1976, 2015)
Չինաստան	–	2 (1984, 2004)	2 (1976, 1992)	2 (1988, 2000)
ԱՄԷ	–	1 (1996)	1 (2015)	1 (1992)
Հնդկաստան	–	1 (1964)	–	–
Մյանմա	–	1 (1968)	–	–
Հոնկոնգ	–	–	1 (1956)	1 (1964)
Թայվան	–	–	1 (1960)	1 (1968)
Թաիլանդ	–	–	1 (1972)	–
Հարավային Վիետնամ/ Վիետնամ	–	–	–	2 (1956, 1960)
Կամբոջա	–	–	–	1 (1972)
Հյուսիսային Կորեա	–	–	–	1 (1980)
Բահրեյն	–	–	–	1 (2004)
Ուզբեկստան	–	–	–	1 (2011)

Հաղթողները ըստ շրջանների

Ֆեդերացիա (Շրջան)	Չեմպիոն(ներ)	Քանակ
ԱԵԱՖՖ (Արևելյան Ասիա)	Ճապոնիա (4), Հարավային Կորեա (2)	6 տիտղոս
ԱՄԱՖՖ (Արևմտյան Ասիա)	Սաուդյան Արաբիա (3), Քուվեյթ (1), Իրաք (1)	5 տիտղոս
ԿԱՖԱ (Կենտրոնական Ասիա)	Իրան (3)	3 տիտղոս
ԱՖՖ (Հարավարևելյան Ասիա)	Ավստրալիա (1)	1 տիտղոս
ՀԱՖՖ (Հարավային Ասիա)	—	—

Ծանոթագրություններ

1. «Asian Cup: Know Your History - Part One (1956-1988) - Goal.com». Goal.com (անգլերեն). 2010 թ․ հոկտեմբերի 20. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.
2. «Asian Cup: Know Your History - Part Two (1992-2007) - Goal.com». Goal.com (անգլերեն). 2010 թ․ հոկտեմբերի 23. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.
3. Editorial, Reuters. «Iraq ride wave of support to lift Asian Cup». Reuters UK (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2016-01-25-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին. {{cite news}}: |first= has generic name (օգնություն)
4. Association, Press (2011 թ․ հունվարի 29). «Japan claim fourth Asian Cup with extra-time win over Australia». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.
5. «Australia host Asian Cup». Eurosport Australia. 2011 թ․ հունվարի 5. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.
6. Connolly, Paul (2015 թ․ հունվարի 31). «Asian Cup final: Australia 2-1 South Korea (aet) – as it happened». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.
7. «United Arab Emirates to host Asian Cup in 2019». The Sydney Morning Herald (ամերիկյան անգլերեն). 2015 թ․ մարտի 10. Վերցված է 2017 թ․ հունիսի 18-ին.

Արտաքին հղումներ

• Ասիայի գավաթը ԱՖԿ-ի էջում
• Ասիայի գավաթի վիճակագրությունը RSSSF-ի արխիվում

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆուտբոլի Ասիայի գավաթ» հոդվածին։