Պլատոն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Պլատոն (Պղատոն, հուն․՝ Πλάτων, ոչ վաղ քան մ. թ. ա. 428 և ոչ ուշ քան մ. թ. ա. 427, Աթենք[1][2] - ոչ վաղ քան մ. թ. ա. 348 և ոչ ուշ քան մ. թ. ա. 347, Աթենք[2]) կամ Արիստոկլես (որը իր ի ծնե տրված անուն է, իսկ Պլատոն թարգմանաբար նշանակում է լայն, թիկնեղ), հին հույն փիլիսոփա։ Ծնվել է Աթենքի մոտ գտնվող Էգինա կղզում, ազնվական ընտանիքում։ Նրա հայրը սերում էր Ատտիկայի վերջին թագավոր Կոդրոսի տոհմից, իսկ մայրը՝ նշանավոր օրենսդիր Սոլոնի տոհմից։ Նա երկրորդն է հին հույն փիլիսոփաների երրորդության մեջ՝ հաջորդելով Սոկրատեսին և նախորդելով իր աշակերտ Արիստոտելին։Պլատոնի ամենահայտնի ներդրումը ձևերի (կամ գաղափարների) տեսությունն է, որը մեկնաբանվել է որպես լուծում առաջ բերելու այն, ինչ այժմ հայտնի է որպես ունիվերսալների խնդիր։ Նրա վրա վճռական ազդեցություն են թողել նախասոկրատական մտածողները՝ Պյութագորասը, Հերակլիտոսը և Պարմենիդը, թեև նրանց մասին հայտնիների մեծ մասը բխում է հենց Պլատոնից:[a]
Իր ուսուցչի՝ Սոկրատեսի և Արիստոտելի՝ իր աշակերտի հետ միասին, Պլատոնը կենտրոնական դեմք է փիլիսոփայության պատմության մեջ։ Ենթադրվում է, որ Պլատոնի ամբողջ աշխատությունը պահպանվել է ավելի քան 2400 տարի՝ ի տարբերություն իր գրեթե բոլոր ժամանակակիցների աշխատանքի։ .[5] Չնայած նրանց ժողովրդականությունը տատանվել է, դրանք մշտապես ընթերցվել և ուսումնասիրվել են դարերի ընթացքում[6]: Նեոպլատոնիզմի միջոցով նա նաև մեծ ազդեցություն է թողել ինչպես քրիստոնեական, այնպես էլ իսլամական փիլիսոփայության վրա:[c] Ժամանակակից ժամանակներում Ալֆրեդ Նորթ Ուայթհեդը հայտնի է ասել. 7]
Պլատոն | ||
Աշխատությունները դասավորված են Տրասիլոս Ալեքսանդրացու սահմանած հերթականությամբ | ||
Առաջին քառապատում` | ||
Եվթիփրոն կամ Բարեպաշտության մասին | ||
Սոկրատեսի պաշտպանականը | ||
Կրիտոն կամ Պատճաշի մասին | ||
Ֆեդոն կամ Հոգու մասին | ||
Երկրորդ քառապատում` | ||
Կրատիլոս կամ Անունների ճշմարտիությունների մասին | ||
Թեետետոս կամ Գիտելիքի մասին | ||
Սոփեստ կամ Էության մասին | ||
Պոլիտիկոս կամ Երկնային արքայության մասին | ||
Երրորդ քառապատում` | ||
Պարմենիդես կամ Գաղափարների մասին | ||
Փիլեբոս կամ Հաճույքի մասին | ||
Խնջույք կամ Բարու մասին | ||
Ֆեդրոս կամ Սիրո մասին | ||
Չորրորդ քառապատում` | ||
Ալկիբիադես I | ||
Ալկիբիադես II կամ Աղոթքի մասին | ||
Հիպպարքոս կամ Արծաթասեր | ||
Մրցակիցներ կամ Փիլիսոփայության մասին | ||
Հինգերորդ քառապատում` | ||
Թեագես կամ Փիլիսոփայության մասին | ||
Քարմիդես կամ Չափավորության մասին | ||
Լաքես կամ Տղամարդկության մասին | ||
Լիսիս կամ Ընկերության մասին | ||
Վեցերորդ քառապատում` | ||
Եվթիդեմոս կամ Վիճողը | ||
Պրոտագորաս կամ Սոֆիստներ | ||
Գորգիաս կամ Հռետորության մասին | ||
Մենոն կամ Առաքինությունների մասին | ||
Յոթերորդ քառապատում` | ||
Հիպպիաս Ավագ կամ Գեղեցիկի մասին | ||
Հիպպիաս Կրտսեր կամ Պատշաչի մասին | ||
Իոն կամ Իլիադի մասին | ||
Մենեքսենոս կամ Տապանագիր | ||
Յոթերորդ քառապատում` | ||
Կլիտոփոն կամ Մուտք | ||
Պետություն կամ Արդարադատության մասին | ||
Տիմեոս կամ Բնության մասին | ||
Կրիտիաս կամ Ատլանտիդա | ||
Իններորդ քառապատում` | ||
Մինոս կամ Օրենքի մասին | ||
Օրենքներ կամ Օրենսդրության մասին | ||
Օրենքների հավելված կամ Գիշերային խորհուրդ, կամ Փիլիսոփա | ||
Տասներեք Նամակներ | ||
|