From Wikipedia, the free encyclopedia
Պետական (հրապարակային) քաղաքականություն, պետական իշխանության մարմինների, նախևառաջ գործադիր իշխանության մարմինների համար գործելու սկզբունքային ուղեցույց, որը վերաբերում է նրանց գործունեության որոշակի ուղղություններին, որոնք համապատասխանում են օրենքներին և սոցիալական սովորույթներին։ Պետական (հրապարակային) քաղաքականության հիմքերն են սահմանադրական օրենքներն ու կանոնները, օրենքների մեկնաբանությունը և իրավական կարգավորումը։
Պետական (հրապարակային) քաղաքականությունը սահմանում է նաև որպես գործողությունների, կարգավորիչ միջոցների, օրենքների և այս կամ այն ուղղությամբ ֆինանսական առաջնահերթությունների համակարգ, որը հռչակվել է պետական իշխանության մարմնի կամ նրա ներկայացուցիչների կողմից[1]։ Պետական (հրապարակային) քաղաքականությունը սովորաբար իրականացվում է սահմանադրություններում, օրենսդրական ակտերում և դատական որոշումներում[2]։
Ռուսական գիտության համար ավանդական պետական քաղաքականություն հասկացության մեջ ընդգծվում Է պետության ակտիվ դերը պետական կառավարման նպատակների ձևավորման և իրականացման գործում. Դրանում տեղի է ունենում պետական կառավարման նպատակների համակարգի հիմնական քաղաքական սուբյեկտների հետ մշակում և համաձայնեցում, ինչպես նաև այդ համակարգի նպատակները պետական կառավարում իրականացնող սուբյեկտներին հասցնելը (Կարա-Մուրզա Ս. Գ.)[3]։
Հանրային քաղաքականություն հասկացության մեջ, առանձնանում է պետության կողմնորոշումը քաղաքացիների անձնական և հասարակական շահերի իրագործման համար․ այն գործունեություն է, որը բնութագրվում է պետության, մասնավոր հատվածի, քաղաքացիական հասարակության ինստիտուտների, բազմատեսակ սոցիալական, մասնագիտական խմբերի և շերտերի, հասարակական միավորումների համակարգային փոխազդեցությամբ՝ անձնական և հասարակական շահերի իրացման, հանրային ռեսուրսների արտադրության, բաշխման և օգտագործման և բարիքների իրականացման վերաբերյալ՝ հաշվի առնելով ժողովրդի կամ որոշակի տարածքների բնակչության կամարտահայտությունը (Միխեև Վ. Ա.)[4]։
Հանրային խնդիրները հայտնաբերվում և լուծվում են նոր պետական քաղաքականություն ստեղծելու կամ գոյություն ունեցող պետական քաղաքականությունը բարեփոխելու միջոցով[5]. Հանրային խնդիրները առաջանում են տարբեր ձևերով և պահանջում են տարբեր պատասխան միջոցներ (օրինակ` կանոնակարգեր, սուբսիդիաներ, քվոտաներ և օրենքներ) տեղական, ազգային կամ միջազգային մակարդակով[6]։
Պետական քաղաքականության մշակումը հետադարձ կապի մեխանիզմների հետ շարունակական գործընթաց է։ Ստուգումը և գնահատումը կարևոր են այս համակարգի գործունեության համար[7]. Հանրային խնդիրները, որոնք ազդում են պետական քաղաքականության ձևավորման վրա, կարող են լինել տնտեսական, սոցիալական կամ քաղաքական բնույթ[8]։ Յուրաքանչյուր համակարգ գտնվում է տարբեր հասարակական խնդիրների ազդեցության տակ և հետևաբար պահանջում է տարբեր պետական քաղաքականություն[7]։
Պետական քաղաքականության մշակման մեջ բազմաթիվ անհատներ և շահերի խմբեր մրցակցում և համագործակցում են քաղաքական գործիչների վրա ազդելու և նրանց որոշակի ձևով գործելու դրդելու համար[9]։ Պետական քաղաքականության մշակման գործընթացին մասնակցում են տարբեր գործոններ, ինչպիսիք են քաղաքական գործիչները, պետական ծառայողները, լոբբիստները, առարկայական ոլորտի մասնագետները և արդյունաբերության ներկայացուցիչները։ Նրանք օգտագործում են տարբեր մարտավարություն և գործիքներ իրենց նպատակներին հասնելու համար, այդ թվում՝ հրապարակայնորեն պաշտպանելով իրենց դիրքերը, փորձում են ազդել կողմնակիցների և հակառակորդների վրա և մոբիլիզացնել դաշնակիցներին այս կամ այն հարցում[6]։ Շատ գործոններ կարող են կարևոր դեր խաղալ պետական քաղաքականության մշակման գործընթացում, այնուամենայնիվ, վերջին խոսքը մնում է պետական պաշտոնյաների ետևում։ Ընդ որում, ենթադրվում է, որ պետական պաշտոնյաները պահպանում են պետական հատվածում ընդունված էթիկական նորմերը և հաշվի են առնում բոլոր շահագրգիռ կողմերի պահանջները[7]։
Պետական (հրապարակային) քաղաքականությունը համարվում է ուժեղ, երբ այն խնդիրները լուծում է որակապես և արդյունավետ, ծառայում է արդարությանը, աջակցում է կառավարական հաստատություններին և նրանց գործունեությանը, և խթանում է ակտիվ քաղաքացիական դիրքորոշումը[10]։
Վերջին տասնամյակների ընթացքում հասարակության մեջ տեղի ունեցած փոփոխությունները հանգեցրել են նաև պետական քաղաքականության ձևավորման ոլորտում փոփոխությունների։ Այսօր պետական քաղաքականությունը դառնում է ավելի նպատակասլաց, նպատակաուղղված չափելի արդյունքների և նպատակների, շեշտադրելով այն որոշումները, որոնք պետք է ընդունվեն անմիջապես[7]։ Բացի այդ, զանգվածային հաղորդակցությունները և տեխնոլոգիական փոփոխությունները հանգեցրել են նրան, որ պետական քաղաքականության համակարգը դառնում է ավելի բարդ և փոխկապակցված[11]։ Այս բոլոր փոփոխությունները նոր խնդիրներ են դնում ընթացիկ պետական քաղաքականության համար և ճնշում են գործադրում նրա վրա, որպեսզի այն զարգանա և մնա արդյունավետ ու գործուն[7]։
ԱՄՆ-ում հանրային քաղաքականության հայեցակարգը վերաբերում է ոչ միայն քաղաքականության արդյունքին, այլ ավելի լայն իմաստով որոշման ընդունման և կառավարական որոշումների վերլուծությանը։ Որպես կրթական կարգապահությունը, պետական քաղաքականությունը ուսումնասիրվում է պրոֆեսորների և ուսանողների դպրոցներում հանրային քաղաքականության խոշոր բուհերի ամբողջ երկրում։ Հանրային քաղաքականության վերլուծության և հանրային կառավարման ամերիկյան ասոցիացիան միավորում է պրակտիկաներին, հետազոտողներին, գիտնականներին և ուսանողներին։
Որպես կրթական կարգապահություն, պետական (հանրային) քաղաքականությունը կրում է բազմաթիվ հասարակական գիտությունների, այդ թվում, տնտեսագիտության, հասարակագիտության, քաղաքատնտեսության, ծրագրերի գնահատման, քաղաքական վերլուծության և հանրային կառավարման տարրեր։ Միևնույն ժամանակ, հանրային քաղաքականության ուսումնասիրությունը տարբերվում է քաղաքագիտությունից կամ տնտեսական գիտությունից, քանի որ այն հիմնականում կենտրոնանում է տեսության կիրառման պրակտիկայի վրա։ Թեև սովորաբար համալսարաններ առաջարկում են մագիստրոսական և դոկտորական աստիճանի վերաբերյալ հրապարակային քաղաքականության մեջ, որոշ համալսարաններ նաև առաջարկում է բակալավրի կրթական ծրագրեր
Հանրային քաղաքականության դպրոցները տարբեր կերպ են մոտենում քաղաքական վերլուծությանը։ Չիկագոյի համալսարանի Հանրային քաղաքականության Հարրիսի դպրոցում ավելի շատ օգտագործվում է քանակական մոտեցում տնտեսության և քաղաքականության նկատմամբ, Հայնցի քոլեջը Կարնեգի Մելոն համալսարանում օգտագործում է հաշվողական և էմպիրիկ մեթոդներ, մինչդեռ Հարվարդի համալսարանի Ջոն Ֆ. Քենեդիի կառավարական դպրոցում ավելի շատ ուշադրություն է դարձվում քաղաքական գիտությունների և առաջնորդության վրա։ Ինդիանայի համալսարանի հանրային և բնապահպանական քաղաքականության դպրոցում իրականացվում է հանրային քաղաքականության ավանդական ուսուցում՝ կենտրոնանալով շրջակա միջավայրի գիտությունների և շահույթ չհետապնդող կազմակերպությունների կառավարման միջդիսցիպլինար մոտեցման վրա։ Բացի այդ, Չիկագոյի Իլինոյսի համալսարանը հանրային քաղաքականության ոլորտում կադրերի պատրաստման ժամանակ ընդգծում է քաղաքականության մշակման ժամանակ որոշումների կայացման փուլերը (օրինակ՝ օրակարգի սահմանումը), ինչպես նաև քաղաքականության ձևավորման գործընթացում ֆրեյմինգի և ճանաչողական սահմանափակումների ազդեցության կարևորությունը։
Ավանդաբար հրապարակային քաղաքականությունը, ինչպես նաև ուսումնական կարգապահությունը կենտրոնացած է ներքին քաղաքականության մեջ։ Սակայն 21-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարի սկզբին տեղի ունեցած տնտեսական գլոբալիզացիայի ալիքը գլոբալ կառավարմանն ուղղված հանրային քաղաքականության ուսումնասիրության անհրաժեշտություն է առաջացրել, հատկապես, քանի որ դա վերաբերում է այն հարցերին, որոնք դուրս են գալիս պետական սահմաններից, ինչպիսիք են կլիմայի փոփոխությունը, ահաբեկչությունը, միջուկային զենքի տարածումը և տնտեսական զարգացումը[12]։ Հանրային քաղաքականության շատ ավանդական դպրոցներ ստիպված են եղել հարմարեցնել իրենց ուսումնական ծրագրերը և մշակել նոր ծրագրեր, որպեսզի հարմարվեն հանրային քաղաքականության նոր լանդշաֆտին։ Փենսիլվանիայի պետական համալսարանի Միջազգային հարաբերությունների դպրոցը ստեղծվել է որպես միջազգային նոր պայմանների պատասխան[13]։
Հանրային քաղաքականությունը և քաղաքական վերլուծությունը, որպես ուսումնական առարկաներ, տարածվել են Ռուսաստանի և ԱՊՀ երկրների բուհերում[14][15]։
Հանրային քաղաքականության վերլուծության ժամանակ կանանց իրավունքների պաշտպանության տեսանկյունից գիտնականները հակված են դիտարկել այնպիսի հարցեր, ինչպիսիք են սոցիալական պետությունը, աշխատանքային պրակտիկան, աշխատավարձը, զբաղվածությունը և գործազրկությունը[16]։
Գենդերային վերլուծությունը նպաստում է պետական քաղաքականության մշակմանը՝ մակերևույթի վրա դնելով այն հարցերը, որոնց բախվում են կանայք հանրային ոլորտում[17], ինչպիսիք են աշխատավարձի հավասարությունը, մայրությունը և ծննդաբերության արձակուրդը, երեխաների խնամքը, ընտանեկան բռնությունը և սեռական բռնությունը, որոնցից յուրաքանչյուրը հասարակական հնչեղություն է առաջացնում[17]։ 2015 թվականին Մեծ Բրիտանիայում ուժի մեջ մտած քաղաքականությունը մորն ու հորը թույլ է տալիս միասին կամ հերթով արձակուրդ վերցնել և աշխատանքի հարմարունակ ժամանակացույց խնդրել[18]։ Դրանով իսկ ճանաչվում է հնարավորություն ընձեռելու անհրաժեշտությունը, որպեսզի հայրերը մեծ դեր խաղան իրենց երեխաների խնամքի գործում։ Այս քաղաքականությունը թույլ է տալիս կանանց շարունակել իրենց գործունեությունը աշխատավայրում, չնայած մայրության հաշվին պոտենցիալ գործատուի և սպառողի։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.