Մադոննա դելլ’Օրտո

Մադոննա դելլ’Օրտո (իտալ.՝ Chiesa della Madonna dell'Orto, Մադոննայի եկեղեցին պարտեզում), կաթոլիկ ծխական եկեղեցի է Իտալիայի Վենետիկ գավառի համանուն քաղաքի սեստիերե շրջանում՝ Կանարեջո հրապարակում։ Հայտնի է նրանով, որ այս տաճարում կան վենետիկյան ականավոր նկարչի Տինտորետոյի լավագույն նկարներից մի քանիսը^[2]։

Մադոննա դելլ’Օրտո
Հիմնական տվյալներ
Տեսակ	եկեղեցի
Երկիր	Իտալիա
Տեղագրություն	Վենետիկ[1]
Տարածաշրջան	Կանարեջո
Դավանանք	կաթոլիկություն
Թեմ	Վենետիկի պատրիարքություն
Հիմնական ամսաթվերը	14-րդ դար
Նվիրված	Մարիամ Աստվածածին
Անվանված	Մարիամ Աստվածածին
Ճարտարապետական ոճ	Գոթական ճարտարապետություն
Հիմնադրված	14-րդ դար
Շինանյութ	աղյուս
Madonna dell'Orto (Venice) Վիքիպահեստում
madonnadellorto.org​(իտալ.)

Պատմություն

1350 թվականին «խոնարհների շքանշանի» անդամները (լատին․՝ humiliati}, կառուցել են եկեղեցին՝ այն նվիրելով Սուրբ Քրիստափորին` ճանապարհորդների և նավաստիների հովանավորին։ Սրբի փայտե արձանը հայտնաբերել են մոտակայքում։ Այժմ այն պահվում է եկեղեցում՝ Սան Մաուրո մատուռում։

1377 թվականին հիմնադրել են վանքը և Տիբերիո դա Պարմայի (ճարտարապետի գերեզմանը գտնվում է եկեղեցու ներսում) ղեկավարությամբ կառուցել են եկեղեցին։ Նոր օծման առիթ է դարձել Մարիամ Աստվածածնի քանդակը երեխայի հետ, որն իբր հայտնաբերվել է հարևան պարտեզում կամ բանջարանոցում։ Իրականում հեղինակը՝ քանդակագործ Ջովաննի դե Սանտին, իր այգում քանդակ է տեղադրել, քանի որ պատվիրատուն՝ եկեղեցու համայնքը (Սանտա Մարիա Ֆորմոզա), այն չի ընդունել։ Շուտով հայտնաբերվել է քանդակի հատուկ շնորհը և, ի պատասխան աղոթքների, սկսել են սպասել հրաշքների։ Այդ ժամանակ եկեղեցին տեղափոխել են տաճար, և Սուրբ Քրիստափորի եկեղեցին վերանվանել Մադոննա դել Օրտո եկեղեցի։ Այժմ քանդակը գտնվում է գլխավոր խորանից աջ՝ մատուռի մուտքի մոտ։

1399 թվականին եկեղեցին ընդլայնվել է և վերակառուցվել; «Խոնարհների» շքանշանի վանականները, իրենց «արատավոր սովորույթների» պատճառով արտաքսվել են 1462 թվականին, և Մադոննա դել Օրտոյի եկեղեցին փոխանցվել է Սան Ջորջոյի սրբադասներին, Ալգայի (Canons Regular of San Giorgio in Alga) միաբանությանը։ 1669 թվականին եկեղեցին հովանավորվում էին ցիստերցիանցիները, որոնք ի սկզբանե ապրում էին Սան Տոմազո Դեի Բորգոնյոնի վանքում Տորչելլո, և մնում են այնտեղ մինչև Հանրապետության ավարտը (1797)^[3]։

1787 թվականին եկեղեցին անցել է պետական կառավարման։ Վերականգնումը սկսվել Է Ավստրիայի իշխանության ներքո 1840-ական թվականներին և ավարտվել 1869 թվականին, երբ Վենետիկը դարձել է Իտալիայի Թագավորության (1861-1946) մի մասը։ Մատուռի կողքին գտնվող զանգակատունը կառուցվել է 1332 թվականին, վերակառուցվել է 1503 թվականին։ Որոշ հետազոտողների կարծիքով, անսովոր գմբեթով կամպանիլայի վերին թատերաբեմը օրինակ է ծառայել եկեղեցու համար երկու աշտարակների («ուելսյան գլխարկների»)^[4]։

Փոթորկից հետո փլուզված կամպանիլայի գմբեթը վերականգնվել է 1818 թվականին ավստրիացի կառավարիչների նախաձեռնությամբ։ Ինտերիերը վերակառուցվել 1837-1848, 1869, 1892-1893 և 1930-1937 թվականներին։ 1966 թվականի նոյեմբերին եկեղեցին ջրհեղեղի հետևանքով կորուստներ է կրել։ Բացի շենքից տուժել է եկեղեցու ներքին հարդարումը, այդ թվում` նկարները; «Փրկեք Վենետիկը» ծրագրի շրջանակներում Եկեղեցին և Ջրհեղեղից հետո արված նկարները վերանորոգվել են առաջիններից մեկի կողմից։

Ճարտարապետություն

Եկեղեցի պորտալ. 1460—1464. Ճարտարապետ Բ. Բոն, 1481

Кампанила церкви

Главный неф

Եկեղեցին կառուցվել է գոթական ոճով։ Ճակատը՝ 1460-1464 թվականներին պատրաստվել է աղյուսից և զարդարված է փորագրությամբ։

Պորտալը ստեղծել է Վենետիկի ճարտարապետ Բարտոլոմո Բունը։ Այն համատեղում է գոթական հատկանիշները և Ռենեսանսի նոր ճարտարապետության կամարները և գոթական զարդարանքը։ Կամարի գագաթին տեղադրված է Սուրբ Քրիստափորը մանուկը ձեռքերում պատկերող քանդակ։ Պորտալի երկու սյունակները ավելացվել են 1481 թվականին։ Դրանք ավարտվել են երկու սիմետրիկ արձաններով (Մարիամ Աստվածածին և Գաբրիել Հրեշտակապետ)։ Քրիստափոր և Կույս Մարիամ քանդակը քանդակագործ Նիկոլո դի Ջովաննի Ֆիորենտինոյի աշխատանքն է։ Գաբրիել հրեշտակապետի արձանը ստեղծել է Անտոնիո Ռիցցոն։

Պորտալի վերևում երկու կլոր պատուհան կա, կողքերում՝ գոթական պատուհաններ։ XVIII դարում նրանց ավելացրել են քրիստոնեական առաքինությունների այլաբանական արձանները (խոհեմություն, գթություն, հավատ, հույս և չափավորություն)։

Եռանավ եկեղեցին ունի պարզ երկդռնանի տանիք։ Տրանսեպտը բացակայում է։ Կողային Նեփիի շատ կապելլաներ լրացվել են ավելի ուշ։

Տաճարի ինտերիերը և Տինտորետո գլուխգործոցները

Եկեղեցու ներսում NF-ները բաժանված են արկադների։ Կրակոտ կամարները հենվում են ոչ բարձր ռոմանական սյուների վրա։ Տաճարի գեղարվեստական նշանակությունը խիստ կապված է Յակոպո Ռոբուստիի անվան հետ, որը կոչվում էր Տինտորետո, ով ապրում էր ոչ հեռու և եկեղեցու անդամ էր։ Նա արել է մի քանի նշանավոր նկարներ։ Դրանք զարդարված էին հնգանկյուն կողային մասերով աբսիդի պլանի վրա։

Եկեղեցին ունի ևս երկու գլուխգործոց Տինտորետտոյից («Մարիամի մուտքը տաճար» և «Սուրբ Ագնեսայի հրաշքը»)։ Ականավոր ավստրիացի արվեստի պատմաբան Մաքս Դվորժակը հիացմունքով նկարագրել է «Մարիամի Մուտքը տաճար» նկարը՝ ընդգծելով մաներիզմի ժամանակաշրջանի արվեստի համար բնորոշ այն հատկանիշները, որոնք ստացել են առավել ուժեղ մարմնավորում հենց Տինտորետոյի գեղանկարչության մեջ` Մադոննա դել Օրտոյի եկեղեցու համար արված (ոււժեղ Ռակուրսների էֆեկտները, լուսոտենի հակադրությունները և կոմպոզիցիայի սահմանային դինամիկան)։

• 
  Աբսիդ
• 
  Ավետում, Սուրբ կույս Մարիամ, Կտավ, յուղ
• 
  Տինտորետո, Ավագ դատավոր 1562—1563 Կտավ, յուղ
• 
  Տինտորետո, 1562—1563, Կտավ, յուղ
• 
  1562—1556. Կտավ, յուղ
• 
  Տինտորետո, Պողոս առաքյալի գլխատումը,Կտավ, յուղ
• 
  Մարիամի մուտքը տաճար,Կտավ, յուղ
• 
  Սուրբ Ագնեսիայի հրաշքը, Կտավ,յուղ

Ծանոթագրություններ

1. archINFORM (գերմ.) — 1994.
2. Zucconi G. Venezia. Guida all’Architettura. — Venezia: Arsenale Editrice, 1993. — P. 38
3. Romanelli G. The Church of the Madonna dell’Orto. Tintoretto’s Triumph. — Venezia: Marsilio Editori, 2012. — P. 5
4. Sammartini Т., Resini D. Die Türme von Venedig. Ansichten, Aussichten. — München: Hirmer Verlag, 2002. — ISBN 3-7774-9440-2