Remove ads
Վենետիկ[1] (իտ.՝ Venezia), քաղաք Իտալիայում։ Ձևավորում է համայնք, բաժանված վեց ինքնակառավար շրջանների։ Տարածքը 0,44 կմ², քաղաքի բնակչությունը՝ 264 534 (դեկտեմբեր 2013 թվական), արվարձանների բնակչությունը ներառյալ՝ 1,600,000։ Նավահանգիստ Ադրիատիկ ծովի վրա (ապրանքաշրջանառությունը տարեկան 21 միլիոն տոննա), Մարկո Պոլոյի անվան միջազգային օդանավակայան։ Պատմական կենտրոնը տեղակայված է Վենետիկի ծովածոցի 118 կղզյակների վրա, որոնք բաժանվում են իրարից 150 ջրանցքներով և վտակներով։ Կղզիների և կղզյակների միջև անց է կացված շուրջ 400 կամուրջ (այդ թվում Ռիալտոյի և Հառաչանքների կամուրջները, որոնք կառուցվել են 16-րդ դարի վերջերին)։
| Քաղաք | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Վենետիկ | |||||
| Venezia / Venexia | |||||
| |||||
.jpg) | |||||
| Երկիր |  Իտալիա | ||||
| Մարզ | Վենետո | ||||
| Գավառ | Վենետիկ | ||||
| Համայնք | Metropolitan City of Venice? | ||||
| Ներքին բաժանում | Վենետիկ-Մուրանո-Բուրանո, Municipalità di Lido-Pellestrina, Municipalità di Chirignago-Zelarino?, Municipalità di Favaro Veneto?, Municipalità di Marghera? և Municipalità di Mestre-Carpenedo? | ||||
| Հիմնադրված է | մարտի 25, 421 թ. | ||||
| Մակերես | 412 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 0 մ | ||||
| Բնակչություն | 270 439 մարդ (2009) | ||||
| Ագլոմերացիա | 304 674 | ||||
| Ազգային կազմ | իտալացիներ, վենեցիացիներ | ||||
| Կրոնական կազմ | կաթոլիկներ | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1, ամառը UTC+2 | ||||
| Հեռախոսային կոդ | +39 41 | ||||
| Փոստային ինդեքս | 30100 | ||||
| Փոստային դասիչ | 30121–30176 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | VE | ||||
| Պաշտոնական կայք | comune.venezia.it | ||||
| |||||
Վենետիկի արդյունաբերական-նավահանգստային մասը (Մեստրե) գտնվում է մայրցամաքի վրա։ Զարգացած են նավաշինություն և նավերի վերանորոգումը, գունավոր մետալուրգիան, նավթավերամշակման, քիմիական, էլեկտրական, թեթև արդյունաբերության ճյուղերը։ Ապակեգործություն (Մուռանո, թանգարան), ժանյակագործություն (Բուրանո կղզի)։ Համալսարան, կոնսերվատորիա (1916 թվական)։ Թանգարաններ (այդ թվում Արվեստների ակադեմիայի պատկերասրահը)։ Առաջին հանրային օպերային թատրոն (1637-1812), «Fenice» (1792) օպերային թատրոն։
Անտիկ ժամանակներում Վենետիկի տարածքներում ապրում էին վենետները (ցեղեր)։ Կղզային քաղաք է սկսած 9-րդ դարից։ Միջնադարում եղել է Վենետիկի հանրապետության կենտրոնը, իր բազում գաղութներով Միջերկրական ծովում։ Օսմանյան կայսրության վերելքը բերեց Վենետիկին դեպի անկումը։ Նապոլեոնի ժամանակներում քաղաքը ընկնում է Ավստրիայի տիրապետության տակ։ Հապա 1866 թվականին մտնում է Իտալիայի կազմը։
Remove ads
Քաղաքի անունը առաջացել է վենետներ ցեղի անունից, որոնք այստեղ բնակվել են դեռ հռոմեական ժամանակներից։ Մարդիկ սկսեցին բնակվել Վենետիկյան ծովածոցում բարբարոսների, Աթթիլայի հոների, վեստգոթերի, լանգոբարդների ներխուժումից 5-6-րդ դարերում։ Քաղաքային կարգավորումը կղզիների վրա՝ Վենետիկյան ծովածոցի սկսեց ստեղծվել 6-րդ դարի երկրորդ կեսից։ Սկզբում, կարգավորման կենտրոնը գտնվում էր Մալամոկկո և Տոռչելլո կղզիների վրա, սակայն, 8-րդ դարից սկսեց տեղափոխվել դեպի իր ներկա դիրքին։ 7-րդ դարում Բյուզանդական կայսրության նախաձեռնությամբ կղզիները միացան մեկ առաջնորդի գլխավորության տակ, որը կոչվեց դոժ։ Առաջին դոժն էր Պաոլո Լուչիո Անաֆեստոն 697 թվականին։ Նա ընտրվել էր Բյուզանդական կայսրության կողմից։ 8-րդ դարից սկսած դոժը արդեն ընտրվում էր Վենետիկում՝ առանց Բյուզանդական կայսրության ընտրումով։ Այդ կանոնից հետո առաջին դոժի ընտրությունը եղել է 727 թվականին։ Քաղաքի ամբողջ պատմության ընթացքում ընտրված է եղել 120 դոժ։ Վերջինն էր Լոդովիկո Մանինը, ով գահընկեց եղավ 1797 թվականին։
Ռավեննայի լանգոբարդների գրավելուց հետո Վենետիկը մնաց վերջին տարածքը Իտալիայում, որը փաստացիորեն գտնվում էր Բյուզանդական կայսրության կառավարության տակ։ Իտալիայի մյուս մասերը միացան Կարլ Մեծի իշխանությանը, որից հետո այն մնաց Բյուզանդական կայսրությունը և արևմտյան աշխարհը իրար միացնող կենտրոնը։ Այն ժամանակներում, երբ կառավարում էր Պյոտրո II Օրսելո դոժը, Վենետիկին հաջողվեց խաղաղ պայմանագրեր կնքել հարևան իշխանությունների հետ, ապահովելով հանգիստ կառավարություն, անարգելք առևտրականություն, նաև հանրապետության տարածքների ընդարձակումը՝ գրավելով Դալմաթիայի հողերը։
Remove ads
Contrada della Chiocciola?, Իտալիա
Ակսարայ, Թուրքիա
Ավեյրու, Պորտուգալիա
Բասրա, Իրաք
Բաքու, Ադրբեջան
Դուբրովնիկ, Խորվաթիա
Երևան, Հայաստան
Թել Ավիվ, Իսրայել
Լառնակա, Կիպրոս (մայիսի 1, 2010)[2]- Լիսաբոն, Պորտուգալիա
Լյուբեկ, Գերմանիա
Յանչժոու, Չինաստան (2013)[3]
Նիս, Ֆրանսիա- Նյուրնբերգ, Գերմանիա (1954)[4][5]
Պիրան, Սլովենիա- Ռիմինի, Իտալիա
Սալոնիկ, Հունաստան
Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսաստան (հուլիսի 18, 2013)[6][7][8]
Սարաևո, Բոսնիա և Հերցեգովինա- Սուչժոու, Չինաստան
Սպահան, Իրան- Ստամբուլ, Թուրքիա
Տալլին, Էստոնիա
Տիրանա, Ալբանիա- Տրիեստ, Իտալիա
Ֆորթ Լոդերդեյլ, ԱՄՆ
Remove ads
Նավահանգիստ Ադրիատիկ ծովի ափին (բեռների շրջանառություն տարեկան ավելի քան 21 միլիոն տոննա); Մարկո Պոլոյի միջազգային օդանավակայան։
Վենետիկյան Ռիվիերայի պատմական կենտրոնը գտնվում է Վենետիկյան ծովածոցի 118 կղզիների վրա, բաժանված 150 ջրանցքներով, որոնց միջոցով նետվում է շուրջ 400 կամուրջ (ներառյալ Ռիալտոն և այսպես կոչված Հառաչանքի կամուրջը, երկուսն էլ թվագրվում են 16-րդ դարի վերջին)։
Համալսարան, կոնսերվատորիա (1916)։ Թանգարաններ (ներառյալ Արվեստների ակադեմիայի պատկերասրահը)։ Առաջին հանրային մատչելի օպերային թատրոնը (1637-1812), Ֆենիցեի օպերային թատրոնը (1792)։
Վենետիկյան կղզին ծովափնյա հանգստավայր է, համաշխարհային նշանակության միջազգային զբոսաշրջության կենտրոն, միջազգային կինոփառատոների, արվեստի և ճարտարապետության ցուցահանդեսների անցկացման վայր։ Ներքաղաքային փոխադրում մոտորանավակներով, գոնդոլներով, բեռնանավերով։ Բնակավայր 5-րդ դարից, քաղաքը 9-րդ դարի սկզբից։ IX-X- ից XVI դարեր `Արևմտյան Եվրոպայի և Արևելքի միջնորդ առևտրի խոշոր կենտրոն։ Միջնադարում և մինչև 1797 թվականը հանրապետությունը գլխավորում էր դոժը (XIII դարի վերջից ՝ օլիգարխիկ), նշանակալի ենթակա տարածքով։ 1797-1805 և 1815-1866 թվականներին Վենետիկում `Ավստրիայի տիրապետությունը։ Առատորեն զարդարված եկեղեցիներն ու պալատները շարված են ջրանցքների ու նեղ, ոլորուն փողոցների վրա։ Կենտրոնական հրապարակում `Սբ. Մարկոսի տաճարը (IX-XV դդ.), Դոգի պալատը (XIV-XVI դդ.), Սան Մարկոյի Հին գրադարանը (XVI դ.), Կրոնական եղբայրությունների շենքեր (դպրոց), վանքեր։ Քաղաքը և ծովածոցը ներառված են Համաշխարհային ժառանգության ցուցակում։
Վենեսուելան անվանակոչվել է Վենետիկի անունով։
Ջրհեղեղներ
Վենետիկն աստիճանաբար ընկղմվում է ջրի մեջ. Այս փաստին հանդիպեցին հին վերաբնակիչները, ովքեր ստիպված էին երկու անգամ վերակառուցել քաղաքը ՝ տեղափոխվելով ավելի բարձր կղզիներ։ 20-րդ դարի ողջ ընթացքում Վենետիկը բավականին արագ (տարեկան մինչև 5 մմ) ընկղմվեց ծովածոցը, որի արդյունքում երկիրը խորտակվեց 23 սմ-ով։ Աղետի հիմնական պատճառը արտեզյան ջրհորներից արդյունաբերական ջրառ էր և, որպես արդյունք, երկրի ջրատարի իջեցում։ Քաղաքի աստիճանական ջրհեղեղի վրա ազդում է նաև ցամաքային օբյեկտների ՝ շենքերի և շինությունների, մարդկանց և այլնի ճնշման աճը։ Հորերը փակելուց հետո քաղաքի բնակավայրը դանդաղեց, բայց չդադարեց։ 21-րդ դարում Վենետիկում առաջին ջրհեղեղը տեղի ունեցավ 2008 թ.-ին։ Ըստ գիտնականների, 2028 թվականին Վենետիկը կարող է դառնալ անբնակելի, իսկ 2100 թվականին՝ ամբողջովին սուզվել։ Քաղաքի աստիճանական ոչնչացումը (էրոզիան) պայմանավորված է նաև Վենետիկյան ծովածոցում ջրհեղեղի հաճախականության աճով (այսպես կոչված «բարձր ջուր», իտալական ձեռքբերման ալտա)։
Եզակի քաղաքը փրկելու համար մշակվեց MOSE նախագիծը, որը նախատեսում էր քաղաքի շուրջ կնքված պատնեշների կառուցում։ Նախագիծը հաստատվել է մասնագետների կողմից և բացվել է 2003 թ.-ին Ս. Բեռլուսկոնիի առաջին քարի տեղադրմամբ։ Այնուամենայնիվ, ամբարտակների կառուցումը լուրջ քննադատության է ենթարկվել Նիդեռլանդներում փորձարկված ջրհեղեղներից պաշտպանվելու ցածր արդյունավետության և շրջակա միջավայրի համար հետևանքների պատճառով (ծովային ջրի պակասը կարող է հանգեցնել ծովածոցում կենդանի արարածների բազմաթիվ եզակի և հազվագյուտ տեսակների ոչնչացմանը)։
Վենետիկը կառուցված է Ալպերում աճող խեժից պատրաստված տաղավարների վրա, որոնք ջրի մեջ գրեթե չեն փչանում, և որից ստացվում է խեժ, որը հայտնի է որպես Վենետիկյան թիրախ։
Կլիմա
Վենետիկ - հարավային քաղաքը գտնվում է Ղրիմի և Կրասնոդարի երկրամասի լայնության վրա։ Վենետիկին բնութագրում են երկար շոգ ամառները` հուլիս ամսվա միջին ջերմաստիճանը մոտ 23 աստիճանով (ամենաջերմ ամիս) և մեղմ ձմեռներ (հունվարի միջին ջերմաստիճանը +2,5 աստիճան)։ Ձմռանը երբեմն լինում են ցրտահարություններ և ձյան տեղումներ։
Remove ads
Վենետիկի բնակչությունը կոմունայում, 2016 թվականի դեկտեմբերի 31-ի դրությամբ, կազմում էր 261 905 մարդ։
Վենետիկում բնակվում են 33 783 օտարերկրյա քաղաքացիներ (2016 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ), ինչը համայնքի ընդհանուր բնակչության 12,8% -ն է։ Օտարերկրացիների շրջանում ամենից շատ բնակվում էին Բանգլադեշը (15,9%), Մոլդովան (14,3%) և Ռումինիան (14,0%)։
Մոտակա քաղաքներով ՝ Պադովա և Տրեվիսո, Վենետիկը կազմում է PaTreVe մետրոպոլիտենը ՝ շուրջ 2,6 միլիոն մարդ բնակչությամբ։ Իտալերենից բացի լայն տարածում ունի վենետիկյան լեզվի վենետիկյան բարբառը։
Պատմական Վենետիկ
Միջնադարից մինչև նոր դարաշրջան Վենետիկը Եվրոպայի ամենամեծ քաղաքներից մեկն էր։ Այսպիսով, 15-րդ դարում, 180 հազար բնակիչ ունեցող բնակչությամբ, այն զիջում էր միայն Փարիզին։ Պատմական Վենետիկի (բացառությամբ մայր ցամաքի) բնակչության թիվը շարունակում էր աճել մինչև 20-րդ դարի կեսերը, որից հետո այն սկսեց կայունորեն ընկնել ՝ 1954-ին 174,8 հազար մարդուց 2012-ին նվազելով 58,6 հազարի։
Remove ads
Վենետիկի կղզու տնտեսությունը հիմնված է զբոսաշրջության և արհեստների վրա (ապակու արվեստի արտադրություն Մուրանո կղզում, ժանյակ ՝ Բուրանո կղզում, խճանկար), մայրցամաքային տարածք ՝ Մարգերա շրջանի նավահանգստային արդյունաբերական համալիր։
Մարգերայի արդյունաբերական գոտում կան արտադրական օբյեկտներ. Նավթի վերամշակման և նավթաքիմիայի, մետաղագործության, էլեկտրատեխնիկայի, նավաշինության, էլեկտրակայանների, տրանսպորտային նյութատեխնիկական ձեռնարկություններ։
Վենետիկի ծովային նավահանգիստը բաղկացած է 26 բեռից և 8 ուղևորային տերմինալից։ Տարեկան սպասարկում է 2,3 միլիոն ուղևորի։ Նավահանգիստը բեռնաթափման, մեծաքանակ, ընդհանուր և հեղուկ բեռների բեռնաթափման բազմաֆունկցիոնալ բեռ է։ Դա երկրի միակ նավահանգիստն է, որը միացված է Հյուսիսային Իտալիայի գետային ցանցին։ Նավահանգստում և հարակից արդյունաբերություններում աշխատում է շուրջ 18 հազար մարդ ։
Արդյունաբերական ձեռնարկությունների և ծովային նավահանգստի մերձավորությունը Վենետիկի մթնոլորտ և ջրային տարածք վնասակար արտանետումներով հանգեցրեց պալատների և քանդակների էրոզիայի։
Վենետիկն տարեկան ընդունում է շուրջ 20 միլիոն զբոսաշրջիկ և ավելի քան 600 զբոսաշրջային նավ (2013 թ.)։
Remove ads
Վենետիկի մայրցամաքը մայրուղու գլխավոր հանգույց է։ 11, 13, 14 և 309 թվականները Վենետիկը կապող ազգային ճանապարհները. Քաղաքը հատում է A57 մայրուղին ՝ Վենետիկը միացնելով հարավ-արևմուտքում և հյուսիս-արևելքում գտնվող արվարձաններով։ Կղզու քաղաքը մայրցամաքին միանում է Ponte della Liberta երկաթուղային կամրջով։
Հանրային տրանսպորտ
ACTV- ի կողմից շահագործվող հիմնական հասարակական տրանսպորտի ծառայությունները ավտոբուսներն ու գետային տրամվայներն են, ներառյալ` գոլորշիները։ Մայրցամաքում կա նաև տրամվայի համակարգ և մեկ կիլոմետրից պակաս կղզու մինի-մետրոն։ 1933-68 թվականներին տրոլեյբուսային համակարգը գործում էր։
Երկաթուղային կայարաններ. Սանտա Լյուսիա կղզի և մայրցամաքային Մեստր։ Գնացքները Վենետիկը կապում են Հռոմի հետ (ճանապարհի ժամանակը ՝ 3,5 ժամ) և մնացած Իտալիային և Եվրոպային։ Սահմանադրության կամուրջը միացնում է կայարանը Piazza Roma- ի հետ, որտեղ գտնվում է Վենետիկի քաղաքային ավտոկայանը։
Մայրցամաքում կա Մարկո Պոլոյի միջազգային օդանավակայանը, որը Իտալիայի ամենամեծերից մեկն է։ Տրեվիսոյի միջազգային օդանավակայանը քաղաքից 20 կմ հյուսիս-արևմուտք է։ Marովային տերմինալը, որը գտնվում է կղզիներից մեկում, ընդունում է լաստանավեր և զբոսաշրջային նավեր։
Վենետիկում կա 433 գոնդոլիեր, և այս թիվը չի փոխվում ՝ անկախ կենսաթոշակից կամ նոր անդամների ժամանումից։ Նրանք բոլորը ծագումով վենետիկյան են։ Վենետիկում կա միայն մեկ կին գոնդոլիեր։ Ապրիլից սեպտեմբեր ընկած ժամանակահատվածում Լագունայում անցկացվում են նավային ռեգատներ, որին մասնակցում են գոնդոլիստներից շատերը։
Remove ads
1902 թվականին իտալացի աստղագետ Լուիջի Կարներայի կողմից հայտնաբերված Վենետիկ աստերոիդը (487) անվանակոչվել է Վենետիկ քաղաքի անունով։
Մարկիանայի գրադարանը քաղաքի ամենամեծ գրադարանն է, որը գտնվում է Սուրբ Մարկոսի հրապարակում (հիմնադրվել է 1468 թվականին)։ Վենետիկի պետական արխիվը պարունակում է Վենետիկյան հանրապետության հիմնադրման պատմական փաստաթղթեր։ Querini Stampaglia հիմնադրամի հանրային գրադարան։
Ուսումնական հաստատությունների շարքում կան Բենեդետտո Մարչելո Վենետիկի կոնսերվատորիան (հիմնադրվել է 1876 թ., Գտնվում է Պիզանի պալատում) և Ֆրանչեսկո Մորոզինիի ծովային ակադեմիան (Իտալիայի ռազմածովային ուժերի ուսումնական հաստատություն, հիմնադրվել է 1937 թ.):
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads