Հայնրիխ Հայնե

Հայնրիխ Հայնե^[8] (գերմ.՝ Christian Johann Heinrich Heine, դեկտեմբերի 13, 1797(1797-12-13)^{[1][2][3][…]}, Դյուսելդորֆ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն^{[1][4][5][…]} - փետրվարի 17, 1856(1856-02-17)^{[6][1][4][…]}, Փարիզ, Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն^{[1][6][5][…]}), գերմանացի բանաստեղծ, հրապարակախոս և գրաքննադատ, ծագումով հրեա։

Հայնրիխ Հայնե գերմ.՝ Heinrich Heine
Ծննդյան անուն	գերմ.՝ Heinrich Heine
Ծնվել է	դեկտեմբերի 13, 1797(1797-12-13)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Դյուսելդորֆ, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն[1][4][5][…]
Վախճանվել է	փետրվարի 17, 1856(1856-02-17)[6][1][4][…] (58 տարեկան)
Վախճանի վայր	Փարիզ, Ֆրանսիական երկրորդ կայսրություն[1][6][5][…]
Գերեզման	Մոնմարտր գերեզմանատուն[2][6]
Մասնագիտություն	բանաստեղծ, գրող, լրագրող, գրական քննադատ, բանաստեղծ-փաստաբան, իմիջմեյքեր և ակնարկագիր
Լեզու	ֆրանսերեն և գերմաներեն
Քաղաքացիություն	Պրուսիայի թագավորություն և  Ֆրանսիա
Կրթություն	Բոննի համալսարան, Ֆրիդրիխ-Վիլհելմի համակսարան (1823), Գյոթինգենի համալսարան և HU Berlin
Գիտական աստիճան	Իրավաբանական գիտությունների դոկտոր[7]
Գրական ուղղություններ	ռոմանտիզմ
Ուշագրավ աշխատանքներ	Germany. A Winter's Tale?, Atta Troll?, Die Harzreise?, Book of Songs? և The rabbi of Bacherach?
Անդամակցություն	Corps Hildeso-Guestphalia Göttingen?
Ամուսին	Մաթիլդա Հայնե[4]
Ներշնչվել է Ֆրիդրիխ Շլեգել, Գոտհոլդ Լեսսինգ, Արիստոփանես, Ջորջ Բայրոն, Իոհան Իոհաիմ Վինկելման, Յոհան Վոլֆգանգ ֆոն Գյոթե, Նովալիս և Գեորգ Վիլհելմ Ֆրիդրիխ Հեգել
Հայնրիխ Հայնե Վիքիքաղվածքում
Հայնրիխ Հայնե Վիքիդարանում
Heinrich Heine Վիքիպահեստում

Գերմանիայից դուրս նա առավելապես հայտնի է իր վաղ շրջանի քնարական բանաստեղծություններով, որոնք փոխադրվել են երաժշտության այնպիսի կոմպոզիտորների կողմից, ինչպիսիք են Ռոբերտ Շումանը, Ռիխարդ Վագները, Յոհաննես Բրամսը, Պյոտր Չայկովսկին և Ֆրանց Շուբերտը։ Հայնեի ուշ շրջանի չափածո և արձակ երկերը աչքի են ընկնում երգիծական-հեգնական ոճով։ Նրա արմատական քաղաքական հայացքները հանգեցրին գերմանական իշխանությունների կողմից իր բազմաթիվ երկերի արգելմանը։ Իր կյանքի վերջին 25 տարին անցկացրել է Փարիզում՝ որպես հայրենիքից վտարանդի։

Հայնեն համարվում է ռոմանտիկական դարաշրջանի վերջին և ամենափայլուն պոետներից մեկը։ Նա քնարական շունչ ու ոգի տվեց խոսակցական լեզվին, ֆելիետոնն ու ուղեգրությունը բարձրացրեց գեղարվեստական մակարդակի, նրբագեղություն հաղորդեց մինչ այդ կոպիտ համարվող գերմաներենին։

Մեծ բանաստեղծը «Երիտասարդ Գերմանիա» շարժման համակիրներից էր։

Կենսագրություն

Ծնվել է 1797 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Դյուսելդորֆում, գործվածքեղենի սնանկացած հրեա վաճառական Սամսոն Հայնեի ընտանիքում։ Սկզբնական կրթությունն ստացել է ծննդավայրի կաթոլիկ լիցեյում, իսկ տանը նրա ուսման ու դաստիարակության հարցերով հիմնականում զբաղվել է մայրը՝ Բետտին, որը, լինելով խելացի ու կրթված կին, ուզում էր, որ որդին լավ կրթություն ստանա։

Ֆրանսիացի զավթիչների արտաքսումից և Դյուսելդորֆի՝ Պրուսիայի հետ միավորումից հետո Հայնրիխն ուսումը շարունակեց տնտեսագիտական ուսումնարանում, ապա փորձառութուն ձեռք բերելու համար մեկնեց Մայնի Ֆրանկֆուրտ։ Դրանով փորձ էր արվում պատանուն նպատակամղելու, որ դառնա տոհմի առևտրաֆինանսական ավանդույթների շարունակողը։ Բայց փորձը տապալվեց, Հայնրիխը վերադարձավ հայրենի օջախ։ 1816 թվականին ծնողները ևս մեկ փորձ ձեռնարկեցին. Հայնրիխին ուղարկեցին Համբուրգ՝ բանկիր քեռու մոտ։ Վերջինս, իսկական մանկավարժի պես, հնարավորություն ընձեռեց, որ տղան դրսևորի իր ունակությունները. նրան կարգեց մի փոքր ընկերության ղեկավար։ Բայց ընդամենը պարզվեց, որ Հայնրիխին կես տարուց էլ պակաս ժամանակ է պետք գործը լիովին տապալելու համար։ Միանգամից չհուսահատվելով՝ քեռին այս անգամ էլ նրան վստահեց հաշվապահական հաշիվների հսկողությունը։ Բայց պատանին ավելի ու ավելի էր տարվում քնարերգությամբ և անտեսում փողային հաշիվները։ Բանն ավարտվեց նրանով, որ քեռին ու իր քրոջորդին գժտվեցին, և պատանին դարձյալ բռնեց տունդարձի ճանապարհը։

Քեռու մոտ անցկացրած ժամանակաշրջանում Հենրիխը սիրահարվել էր քեռու աղջկան՝ Ամալյային, ու մերժվել էր... Պատանեկան անպատասխան սիրո ապրումները ելք են գտել՝ արտացոլվելով Հայնեի «Երգերի գրքի» քնարական բանաստեղծություններում։

Ծնողները տվեցին իրենց համաձայնությունը, որ տղան ընդունվի համալսարան։ Սկզբում նա ընդունվեց Բոննի համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետ, բայց երբ պատահմամբ մի անգամ ներկա գտնվեց գերմանական լեզվի ու պոեզիայի պատմության դասախոսությանը, որ վարում էր Ավգուստ Շլեգելը, գրավվեց ու մտափոխվեց։ 1820 թվականին Հայնեն փոխադրվեց Գյոթինգենի համալսարան, բայց որոշ ժամանակ անց հեռացվեց՝ ուսանողներից մեկին, իրեն հասցված վիրավորանքներին ի պատասխան, մենամարտի կանչելու պատճառով^[9][10]։ 1821-1823 թվականներին ուսումը շարունակեց Բեռլինի համալսարանում. ունկնդրում էր Հեգելի դասախոսությունները, հաճախակի շփումներ ունենում քաղաքի գրական շրջանակներում։ 1825 թվականին, ավարտելով ուսումը, ստացավ դոկտորի դիպլոմ։ Ի դեպ, դիպլոմն ստանալիս, իր համոզմունքներին հակառակ, ստիպված էր խաչակնքել, քանի որ դիպլոմ տրվում էր միայն քրիստոնյաների։

Հայնեն բացահայտ ողջունեց 1830 թվականի հեղափոխությունը, որին ի պատասխան՝ խստացվեց գրաքննությունը նրա գրվածքների նկատմամբ, հալածանքներ սկսվեցին։ Բանաստեղծն ստիպված էր տեղափոխվել Փարիզ։ Տասներեք տարի այստեղ ապրելուց հետո միայն նրան հնարավորություն ընձեռվեց այցելելու հայրենիք։

1848 թվականի ամռանը Եվրոպայով մեկ շշուկներ տարածվեցին, որ Հայնեն մահացել է։ Իրականում նա, հրաժեշտ տալով լույս աշխարհին, վերջին անգամ Լուվրի թանգարան այցելելուց հետո, ծանր հիվանդության պատճառով գամվել էր անկողնուն։ Դեռ 1846 թվականին էին նրա մոտ ի հայտ եկել զարգացող կաթվածի ախտանշաններ, բայց նա չէր հանձնվել՝ շարունակելով մնալ կյանքին սիրահարված և շարունակելով ստեղծագործել։ Ութ տարի շարունակ ծանր հիվանդությամբ տառապելուց հետո էլ նա չէր կորցրել հումորի զգացումը և կատակներ էր անում...1851 թվականին լույս տեսավ հեղինակի կենդանության օրոք տպագրված բանաստեղծական վերջին ժողովածուն՝ «Ռոմանսերոն», որի մի շարք գործերում հուսալքությունն ու հոռետեսությունն են իրենց զգացնել տալիս՝ դառնալով իր մոտալուտ մահն զգացող բանաստեղծի ապրումների արձագանք։ Հայնեն մահացավ 1856 թվականի փետրվարի 17-ին, հուղարկավորվեց Փարիզի Մոնմարտր թաղամասի գերեզմանատանը։

Հայերեն լույս է տեսել Հայնրիխ Հայնեի երկերի երկհատորյակը։ Նրա բանաստեղծությունները հայացրել են պոետական խոսքի այնպիսի վարպետներ, ինչպիսիք են Հովհաննես Թումանյանը, Եղիշե Չարենցը, Հովհաննես Հովհաննիսյանը, Ալեքսանդր Ծատուրյանը, Գեղամ Սարյանը և ուրիշներ։

Ծանոթագրություններ

1. Берковский Н. Я. Гейне // Краткая литературная энциклопедия (ռուս.) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
2. J. W. F., J. G. R. Heine, Heinrich // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911. — Vol. 13.
3. Internet Speculative Fiction Database — 1995.
4. Вейнберг П. Гейне, Генрих (ռուս.) // Энциклопедический словарь — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1892. — Т. VIII. — С. 254—257.
5. Горнфельд А. Г. Гейне, Генрих (ռուս.) // Еврейская энциклопедия — СПб.: 1910. — Т. 6. — С. 270—277.
6. Mähly J. Heine, Heinrich (գերմ.) // Allgemeine Deutsche Biographie — L: 1880. — Vol. 11. — S. 338–351.
7. Deutsche Nationalbibliothek Record #118548018 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
8. Հովհաննես Բարսեղյան (2006). «Աշխարհագրական անունների հայերեն տառադարձության մասին որոշում». Տերմինաբանական և ուղղագրական տեղեկատու. Երևան: 9-րդ հրաշալիք. էջ 58. ISBN 99941-56-03-9.
9. Heine gegen Göttingen gegen Heine Արխիվացված 2010-01-11 Wayback Machine, Helmut W. Brinks, literarischegesellschaft.de
10. Heinrich Heine, S. L. Fleishman Introductory Scetch // Prose Miscellanies from Heinrich Heine. — BiblioLife, 2009. — P. 18. — 306 p. — ISBN 978-1115372732

Գրականություն

• Фриче В. М., Очерк развития зап.-европейской литературы, 1927
• Гейне в воспоминаниях современников. — М., 1988;
• Гиждеу С. П. Лирика Генриха Гейне. — М., 1983;
• Дейч А. Н. Судьбы поэтов. Гельдерлин. Клейст. Гейне. — М., 1974.
• Пронин В. А. Генрих Гейне // История зарубежной литературы XIX века. (Под ред. Н. П. Михальской) — Ч. 2. — М.,1991. — С. 115—126.
• Дежуров А. С. «Книга песен» Генриха Гейне // Зарубежная литература XIX в. Практикум для студентов, аспирантов, преподавателей-филологов и учащихся старших классов школ гуманитарного профиля. — М., 2002. — С. 104—122.
• Strodtmann Ad., H. Heine, Leben und Werke (1867—1869, 2 Bde, русск. сокр. пересказ Чуйко).
• Hüffer H., Aus dem Leben H. Heine’s, 1878.
• Ducros L., H. Heine et son temps, 1886.
• Prölss Rob., H. Heine, 1886.
• Bölsche, H. Heine, Versuch einer ästhetisch-kritischen Analyse seiner Werke, 1887.
• Brandes G., Das Junge Deutschland, 1891 (есть русск. перев.).
• Betz P. L., Heine im Frankreich, 1895
• Legras Jules, H. Heine poète, 1897
• Karpeles G., H. Heine, Aus seinem Leben und seiner Zeit, 1899 (А. Г. Горнфельд, Друзья и враги Гейне (из кн. G. Karpeles’а), см. его книгу «На Западе», СПБ., 1910 или «Русск. богатство», 1900, V)
• Zurlinde O., H. Heine und die deutsche Romantik, 1899
• Lichtenberger H., H. Heine penseur, 1905
• Fürst R., H. Heine, Leben, Werke und Briefe, 1912
• Plotke, H. Heine als Dichter des Judentums, 1913
• Brauweiler E., Heine’s Prosa, 1915
• Wendel H., H. Heine, ein Lebens- und Zeitbild, 1917
• Wolff M. J., H. Heine, 1922
• Jess H., H. Heine, 1924
• Petriconi Giac., Arrigo Heine, Roma, 1925
• Belart W., Gehalt und Aufbau von H. Heine’s Gedichtsammlungen, 1925
• Bieber H., H. Heine, Gespräche, Briefe, Tagebücher, Berichte seiner Zeitgenossen, 1925
• Clarke A. M., Heine et la monarchie de Juillet, 1927;
• Ras G., Börne und Heine als politische Schriftsteller, 1927;
• Beyer, Der junge Heine, 1911.
• Григорьев А., Собр. сочин., под ред. А. Спиридонова, т. I (указ. ст.), П., 1918
• Писарев, Гейне Гейне, Сочин, т. II;
• Его же, Вольные русские переводчики, там же;
• Грузинский А. Е., Литературные очерки, Алекс. Н. Веселовский. Герцен-писатель. Комарович. Достоевский и Гейне, «Современный мир», 1916, Ї 10;
• Шувалов С., Лермонтов и Гейне, сб. «Венок Лермонтову»;
• Тынянов Ю., Блок и Гейне, сб. «О Блоке», П., 1922;
• Его же, Тютчев и Гейне, «Книга и революция», 1922, Ї 4;
• Чулков Гейне, Тютчев и Гейне, «Искусство», Ї 1;
• Блок А., Предисловие к «Путевым картинам», Собр. сочин. Гейне, т. II, «Всемирная лит-ра», 1923;
• Его же, Герцен и Гейне, сб. «А. И. Герцен», Гиз, 1920;
• Его же, Герцен и юдаизм, «Жизнь искусства», П., 1923, Ї 31;
• Книпович Е. Ф., Блок и Гейне, сб. «О Блоке», «Никитинские субботники», 1929;

Արտաքին հղումներ

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Հայնրիխ Հայնե հոդվածին

• Մարգարյան, Նազելի, Արշակ Չոպանյանը Հայնրիխ Հայնեի մասին. Պատմաբանասիրական հանդես, 2007, № 2 . pp. 172-179
• Heinrich Heineի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
• The German classics of the nineteenth and twentieth centuries: masterpieces of German literature translated into English" 1913–1914 «Heinrich Heine,». Վերցված է 2010 թ․ սեպտեմբերի 24-ին.
• Parallel German/English text of Heine's poem Geoffroy Rudel and Melisande of Tripoli
• Deutsche Welle's review of Heinrich Heine in 2006, 150 years after his death
• Art of the States: The Resounding Lyre – musical setting of Heine's poem "Halleluja"
• Loving Herodias by David P. Goldman, First Things
• Heinrich Heine(German author)-Britannica Online Encyclopedia

Վիքիդարան նախագծում կարող եք գտնել այս հեղինակի ստեղծագործություններ։

Վիքիքաղվածքն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայնրիխ Հայնե» հոդվածին։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայնրիխ Հայնե» հոդվածին։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հայնրիխ Հայնե» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 6, էջ 198)։