Ալեքսանդրա Մատվիյչուկ

Ալեքսանդրա Մատվիյչուկ (ուկրաիներեն՝ Олександра В’ячеславівна Матвійчук, հոկտեմբերի 8, 1983(1983-10-08)^[1], Բոյարկա (քաղաք, Ուկրաինա), Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ), ուկրաինացի իրավապաշտպան և քաղաքացիական հասարակության առաջնորդ Կիևում։ Նա ղեկավարում է «Քաղաքացիական ազատությունների կենտրոն» ոչ առևտրային կազմակերպությունը, իր երկրում և ԵԱՀԿ տարածաշրջանում ժողովրդավարական բարեփոխումների քարոզիչ է^[6]։ 2022 թվականի հոկտեմբերից նա Մարդու իրավունքների միջազգային ֆեդերացիայի (FIDH) փոխնախագահն է։

Ալեքսանդրա Մատվիյչուկ ուկրաիներեն՝ Олександра В'ячеславівна Матвійчук
Ծնվել է	հոկտեմբերի 8, 1983(1983-10-08)[1] (41 տարեկան)
Ծննդավայր	Բոյարկա (քաղաք, Ուկրաինա), Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ
Քաղաքացիություն	Ուկրաինա
Կրթություն	Կիևի Տարաս Շևչենկոյի անվան ազգային համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետ (2007) և Ukrainian Humanities Lyceum?
Մասնագիտություն	իրավապաշտպան
Աշխատավայր	Քաղաքացիական ազատությունների կենտրոն[2]
Պարգևներ և մրցանակներ	Vasyl Stus Prize? «Ճիշտ կենսակերպի» մրցանակ [3] 100 կին [4] Democracy Defender Award? [5] և Լուվենի կաթոլիկ համալսարանի պատվավոր դոկտոր
Oleksandra Matviichuk Վիքիպահեստում

Կրթություն

Մատվիյչուկը սովորել է Կիևի Տարաս Շևչենկոյի անվան ազգային համալսարանում։ 2007 թվականին նրան շնորհվել է բակալավրի կոչում։

2017 թվականին նա դարձել է առաջին կինը, որը մասնակցել է Սթենֆորդի համալսարանի «Ուկրաինացի նոր լիդերներ» ծրագրին^[7][8]

Գործունեություն

Մատվիյչուկը սկսել է աշխատել Centre for Civil Liberties ոչ առևտրային կազմակերպությունում 2007 թվականին,կազմակերպության ստեղծման օրից^[9]։

2012 թվականին Մատվիչուկը դարձավ Ուկրաինայի ազգային խորհրդարանի (Գերագույն Ռադա) Մարդու իրավունքների հանձնակատարին կից Խորհրդատվական խորհրդի անդամ^[10][11]։

2013 թվականի նոյեմբերի 30-ին Կիևի Անկախության հրապարակում խաղաղ ցույցերը բռնի ճնշելուց հետո նա համակարգել է Եվրամայդան-SOS քաղաքացիական նախաձեռնությունը։ Եվրամայդան-SOS-ի նպատակն էր իրավական օգնություն ցուցաբերել Կիևում և Ուկրաինայի այլ քաղաքներում Եվրամայդանից տուժածներին, ինչպես նաև հավաքել և վերլուծել տեղեկատվություն ցուցարարներին պաշտպանելու և իրավիճակին միջանկյալ գնահատականներ տալու համար^[12]։ Այդ ժամանակից ի վեր Մատվիյչուկը բազմաթիվ միջազգային մոբիլիզացիոն արշավներ է իրականացրել բանտարկյալների ազատ արձակման համար, ինչպիսիք են #letmypeoplego արշավը և #SaveOlegSentsov-ի գլոբալ ակցիան՝ հանուն Ռուսաստանում և օկուպացված Ղրիմում ու Դոնբասում անօրինական բանտարկված մարդկանց ազատ արձակման^[13]։

Նա ՄԱԿ-ի տարբեր մարմիններին՝ Եվրոպայի խորհրդին, Եվրամիությանը, ԵԱՀԿ-ին ուղղված մի շարք զեկույցների և Հաագայի Միջազգային քրեական դատարանին ներկայացված մի շարք զեկույցների հեղինակ է^[8][14]։

2021 թվականի հունիսի 4-ին Մատվիյչուկը առաջադրվել է ՄԱԿ-ի Խոշտանգումների դեմ կոմիտեում^[15] և պատմության մեջ մտել որպես ՄԱԿ-ի պայմանագրային մարմնի Ուկրաինայի առաջին կին թեկնածու^[16]։ Նա ելույթով հանդես է եկել հարթակի վրա՝ կոչ անելով սահմանափակել հակամարտությունների ժամանակ կանանց նկատմամբ բռնությունը։

Արժանապատվության հեղափոխության և 2022 թվականի միջև ընկած ժամանակահատվածում նա կենտրոնացել է Դոնբասում պատերազմի ժամանակ ռազմական հանցագործությունների փաստագրման վրա։ 2014-ին հանդիպելով ԱՄՆ փոխնախագահ Ջո Բայդենին, նա հանդես եկավ ավելի շատ զենքի աջակցության օգտին, որը կօգնի դադարեցնել պատերազմը^[17]։

2022 թվականին Ուկրաինա Ռուսաստանի ներխուժումից հետո Մատվիյչուկը հայտնվեց մի շարք միջազգային լրատվամիջոցներում՝ ներկայացնելով ուկրաինական քաղաքացիական հասարակությունը, մասնավորապես՝ կապված ներքին տեղահանվածների և ռազմական հանցագործությունների, ինչպես նաև մարդու իրավունքների այլ հարցերի հետ։ Ըստ Foreign Policy-ի՝ նա հանդես է եկել հատուկ «հիբրիդային դատարանի» ստեղծման օգտին, որը կհետաքննի պատերազմական հանցագործությունների և մարդու իրավունքների ոտնահարման խնդիրները^[18]։

Մատվիյչուկը կոչ է արել Վլադիմիր Պուտինին և ռուս զինվորներին դատել հատուկ տրիբունալում՝ Ուկրաինայի տարածք ռուսական ներխուժման համար՝ նշելով, որ դա կարող է սառեցնող ազդեցություն ունենալ «մարդու իրավունքների խախտումների այն դաժանության վրա, որը կատարում են ռուսական զորքերը»^[19]։

Մրցանակներ

• 2007 — Վասիլ Ստուսի մրցանակ^[20]
• 2009 — Ուկրաինայի լավագույն երիտասարդական հասարակական կազմակերպությունների դիպլոմ
• 2015 — "Sjur Lindebrække Prize for Democracy and Human Rights", Conservative Party (Norway), Awarded by the Norwegian centre-right political party Høyre^[21]
• 2016 — «Դեմոկրատիայի պաշտպան» մրցանակ ԵԱՀկ-ից^[22]
• 2017 — «Ուկրաինայի խիզած կին» մրցանակ ԱՄՆ դեսպանատան կողմից^[23]
• 2022 —«Ճիշտ կենսակերպ վարելու համար» մրցանակ շվեդական Right Livelihood Award Foundation-ի կողմից^[24]

Արտաքին հղումներ

• https://www.bbc.com/russian/features-63380620бб(չաշխատող+հղում), «Մենք վավերագրում են մարդկանյին ցավը», Մատվիյչուկը Ուկրաինայի առաջին Նոբելյան մրցանակի մասին

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդրա Մատվիյչուկ» հոդվածին։

• 100 Women BBC Online

Ծանոթագրություններ

1. ANNEX III Biographical data form of candidates to the Committee against Torture
2. Bazán C. 8M | Oleksandra Matviichuk (Ucrania), abogada defensora de los derechos humanos (իսպ.) — 2024.
3. Oleksandra Matviichuk / Center for Civil Liberties (CCL)
4. BBC 100 Women 2022: Who is on the list this year?
5. https://www.mzv.cz/mission.vienna/en/latest/article_archive/democracy_defender_award.html
6. «Oleksandra Matviychuk – Ukraine». Coalition for the International Criminal Court. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
7. «Ukrainian Emerging Leaders Cohort 2017-18». fsi.stanford.edu (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
8. «Oleksandra Matviichuk | CivilMPlus» (ֆրանսերեն). 2018 թ․ ապրիլի 27. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
9. Todorov, Svetoslav (2022 թ․ փետրվարի 14). «Meet Oleksandra Matviichuk from Ukraine». Friedrich Naumann Foundation (անգլերեն). Վերցված է 2022թ․ հոկտեմբերի 7-ին.
10. «Про створення консультативної ради». Офіційний вебпортал парламенту України (ուկրաիներեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
11. «Women Pursue a Democratic Future for Ukraine». National Endowment for Democracy (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ մարտի 7. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 13-ին.
12. «Євромайдан SOS». maidanmuseum.org (ուկրաիներեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
13. «Oleksandra Matviichuk». religiousfreedom.in.ua. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
14. «Oleksandra Matviichuk». Skopje Youth Summit (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
15. «18th Meeting of States parties - Elections 2021». www.ohchr.org. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 17-ին.
16. «Оголошення про результати добору кандидата для висунення на обрання членом комітету ООН проти катувань». minjust.gov.ua (ռուսերեն). 2021 թ․ հունիսի 4. Վերցված է 2022 թ․ ապրիլի 1-ին.
17. «Activist who met Biden in 2014 says 'Putin war crimes could have been stopped'». The Independent (անգլերեն). 2022 թ․ մարտի 29. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 13-ին.
18. Mackinnon, Robbie Gramer, Amy. «Ukraine's 'Nuremberg Moment' Amid Flood of Alleged Russian War Crimes». Foreign Policy (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 13-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
19. Rankin, Jennifer (2023թ․ փետրվարի 27). «Ukrainian Nobel peace laureate calls for special tribunal to try Putin». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2023թ․ փետրվարի 27-ին.
20. «Премія імені Василя Стуса». PEN Ukraine (ուկրաիներեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ օգոստոսի 16-ին.
21. «Awarded for human rights efforts in Ukraine». 2015 թ․ ապրիլի 24.
22. «Украинская активистка Александра Матвийчук получает премию "Защитник демократии"». Миссия США при ОБСЕ (ռուսերեն). 2016 թ․ փետրվարի 24. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 31-ին.
23. «Remarks by Ambassador Yovanovitch at the "Honoring Ukrainian Women of Courage" Event». U.S. Embassy in Ukraine (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ մարտի 31. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 31-ին.
24. «2022 Announcement». Right Livelihood (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 29-ին.