Պիացցա դեյ Միրակոլի

Պիացցա դեյ Միրակոլի (իտալ.՝ Piazza dei Miracoli` թարգմանաբար նշանակում է «Հրաշքների հրապարակ»), պաշտոնապես հայտնի է Piazza del Duomo (անգլ.՝ Cathedral Square) անունով։ Ընդգրկում է 8.87 հեկտար տարածք, որն էլ տեղակայված է Պիզայում (Տոսկանա, Իտալիա)։ Ճանաչված է որպես Եվրոպական միջնադարյան արվեստի կարևորագույն կենտրոն և համարվում է աշխարհի ամենահրաշալի ճարտարապետական համալիրներից մեկը<sup>[2]</sup>։ Իր սեփականատեր Կաթոլիկ եկեղեցու կողմից համարվում է սրբազան վայր, որին գերիշխում են չորս մեծ կրոնական կառույցներ` Պիզայի տաճարը, Պիզայի մատուռը, Պիզայի աշտարակը և Կամպո-Սանտոյի գերեզմանոցը։ Մասամբ սալիկապատ և մասամբ էլ խոտածածկ Պիացցա դեյ Միրակոլիում գտնվում է Սուրբ հոգու նոր հիվանդանոցը (the Ospedale Nuovo di Santo Spirito), որտեղ գտնվում է նաև Սինոպիասի թանգարանը (իտալ.՝ Museo delle Sinopie) և Տաճարի թանգարանը (իտալ.՝ Museo dell'Opera del Duomo):

Պիացցա դեյ Միրակոլի
Cathedral Square*
ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգություն
Երկիր	Իտալիա
Տիպ	մշակութային
Չափանիշներ	i, ii, iv, vi[1]
Ցանկ	ՅՈՒՆԵՍԿՕ֊ի ցանկ
Աշխարհամաս**	Եվրոպա
Ընդգրկման պատմություն
Ընդգրկում	1987  (11 նստաշրջան)
Համար	395
* Անվանումը պաշտոնական անգլերեն ցանկում ** Երկրամասը ըստ ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դասակարգման
Համաշխարհային ժառանգություն

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն , օբյեկտ № 395 ռուս.. • անգլ.. • ֆր.

Պիացցա դեյ Միրակոլի անունը դրոշմվել է իտալացի բանաստեղծ Գաբրիել դե Անունցիոյի կողմից, ով իր վեպերից մեկում (Forse che sì forse che no, 1910) նկարագրում է այն որպես «հրաշքների մարգագետին» (prato dei Miracoli): 1987 թվականին տարածքն ամբողջությամբ ընդգրկվել է Իտալիայում ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում։

Պիզայի տաճարը

Պիզայի տաճարի ճակատային մասը

Պիացցա դեյ Միրակոլի սիրտը Պիացցա դեյ Դուոմոն է` Պիզայի արքեպիսկոպոսության միջնադարյան տաճար, որը նվիրված է Սուրբ Մարիա Ասունտային (St. Mary of the Assumption): Տաճարն ունի երկու դահլիճ նավի յուրաքանչյուր կողմում, երեք միջանցք և հայտնի է նաև որպես առաջնորդարան` Պիզայի արքեպիսկոպոսի առաջնորդությամբ սկսած 1092 թվականից։

Պիացցա դեյ Միրակոլիի կառուցումը սկսվել է 1064 թվականին ճարտարապետ Բուշետոյի կողմից և ինտերիերի խճանկարները, ինչպես նաև ցուցադրվող կամարները ցույց են տալիս բյուզանդական ճարտարապետության ուժեղ ազդեցությունը։ Տաճարի ճակատային մասը կառուցվել է վարպետ Ռեյնալդոյի կողմից` մոխրագույն մարմարից և գունավոր մարմարե սկավառակներով պատված սպիտակ քարից։ Բրոնզե հսկայական հիմնական դռները պատրաստվել են Ջամբոլոնիայի աշխատասենյակում` փոխարինելով բնօրինակ դռներին, որոնք հրդեհվել են 1595 թվականին։ Բնօրինակ կենտրոնական դուռը պատրաստված էր բրոնզից, մինչ մյուս երկուսը հավանաբար փայտից էին։ Այնուամենայնիվ տաճար մուտք գործելու համար երկրպագուները երբեք չեն օգտվել ճակատային դռնից` փոխարենը ներս են մտել Սբ. Ռանիերի դռնով։

Պիզայի արծվառյուծը Պիզայի տաճարի թանգարանում

Դռների վերևի մասում չորս շարքով բաց պատկերասրահներն են, որոնց գագաթներին Մադոննայի արձանն է երեխայի հետ, իսկ անկյուններում` չորս ավետարանչականներն են։ Դրսի արևելյան մասում բարձր մարմարե սյան վրա գտնվում է Պիզայի արծվառյուծի ժամանակակից կրկնօրինակը` ամենամեծ Իսլամական մետաղյա քանդակը։ Քանդակի բնօրինակը տեղադրվել է տաճարում 11-րդ կամ 12-րդ դարերում և հիմա գտնվում է տաճարի թանգարանում։

Պիզայի տաճարի ինտերիերն ու Գալիլեո Գալիլեյի լամպը

Ինտերիերը պատված է սև և սպիտակ մարմարով և ունի ոսկեզօծ առաստաղ ու որմնանկարված գմբեթ։ Այն մեծապես վերակառուցվել է 1595 թվականի հրդեհից հետո, որը ոչնչացրել էր Վերածննդի դարաշրջանի արվեստի գործերի մեծ մասը։

Գալիլեո Գալիլեյը հավանաբար ձևակերպել է իր շարժման տեսությունը` հետևելով նավի առաստաղից կախված խունկի լամպին (ոչ այժմյանը)։ Այն ժամանակվա լամպը, որն ավելի փոքր էր ու հասարակ քան այսօրվանը, հիմա պահպանվում է Կամպո-Սանտոյում, Աուլլայի մատուռում։

Մանրակրկիտ քանդակված ամբիոնը (1302–1310), որը մնացել էր անվնաս հրդեհի ժամանակ, ստեղծվել է Ջիովաննի Պիզանոյի կողմից և համարվում է միջնադարյան քանդակագործության գլուխգործոց։ Ժամանակակից ամբիոնը բնօրինակի վերակառուցված տարբերակն է, որն այժմ չի գտնվում իր սկզբնական դիրքում։ Նախկինում այն ավելի մոտ էր գտնվում գլխավոր զոհասեղանից և սյուներն ու վահանակները օրիգինալ չեն, իսկ բնօրինակ աստիճանները (հավանաբար մարմարից) այլևս չկան։

Ամբիոնի վերին մասն ունի ինը պատմական վահանակներ Նոր Կտակարանի տեսարաններով, որոնք քանդակված են մարմարից և առանձնացված են մարգարեների կերպարներով` Հայտնություն, Մանուկների կոտորած, Ծնունդ, Մոգերի երկրպագություն, Փախուստ դեպի Եգիպտոս, Խաչելություն և Վերջին Դատաստանի երկու վահանակներ։

Ամբիոնը

Տաճարում հանգչում է Սուրբ Ռանիերիի աճյունը, ով Պիզայի հովանավոր սուրբն էր, ինչպես նաև այստեղ է գտնվում Հռոմի Սուրբ կայսր Հենրիխ 7-րդի շիրիմը` քանդակված 1315 թվականին Տինո դե Կամաինոյի կողմից։ Գրիգորի VIII Հռոմի պապը նույնպես թաղված է եղել տաճարում, սակայն 1595 թվականի հրդեհը ոչնչացրել է նրա գերեզմանը։

Պիզայի Ամանորի սկիզբն ազդարարելու գործում Պիզայի տաճարն ունի նշանակալից դեր։ Երբ Տոսկանի Օրացույցը 10-րդ դարում բարեփոխվում էր, Պիզան օգտվում էր իր սեփական Օրացույցից, ըստ որի տարվա առաջին օրը մարտի 25-ն էր` Մարիամ Աստվածածին կույսի ավետման տոնական օրը։ Տարիները հաշվում էին այնպես, որ Պիզայի Ամանորը սկսվում էր 9 ամիս շուտ։ Նոր տարվա սկիզբը որոշվում էր այն պահին, երբ արևի ճառագայթները ընկնում էին Ջիովաննի Պիզանոյի ամբիոնի ձվաձև մարմարին ձախ կողմի պատուհանից, որն էլ տեղի էր ունենում կեսօրին։

Պատկերասրահ

• 
  Կույս Մարիամի օրհնությունը` Պիզայի տաճարի դռան վերևում
• 
  Կեսոնե առաստաղը
• 
  Սուրբ Ռանիերիի զոհասեղանը
• 
  Կենտրոնական մասի ինտերիերը
• 
  Մարմարե սյուները
• 
  Պիզայի աշտարակը, մատուռն ու տաճարը գիշերով
• 
  Հռոմեական ճարտարապետության նմուշներ
• 
  Սպիտակ մարմարե արձան
• 
  Զոհասեղանի առջև
• 
  Մադոննան երեխայի հետ
• 
  Տեսարան ներսից

Պիզայի մատուռ

Պիզայի մատուռը

Հովհաննես Մկրտիչ Սրբին նվիրված այս մատուռը կանգնած է Պիզայի տաճարի արևմտյան մասում։ Այս հռոմեական ոճի շինությունը կառուցվել է 12-րդ դարում, 1153 թվականի օգոստոսին մի ճարտարապետի կողմից, որին անվանում էին Դիոտիսալվի ("God Save You"), որի անունը նշված է սյան ներսում։ Այն Իտալիայում ամենամեծ մատուռն է և զբաղեցնում է 107.25 մ տարածք։ Դեպի Պիզայի տաճարի ճակատային մասն ուղղված շքամուտքը շրջապատված է երկու դասական սյուներով, մինչդեռ ներսի կոթերը ձևավորված են Բյուզանդական գեղարվեստական ոճով։ Ճակատաքարերը բաժանված են երկու շարքի` ներքևինում նկարագրվում են Հովհաննես Մկրտիչ Սրբի կյանքից մի շարք դրվագներ, իսկ վերևինում պատկերված է Հիսուսը Մադոննայի և Հովհաննես Մկրտիչ Սրբի միջև` հրեշտակներով և ավետարանչականներով շրջապատված։ Հսկայական ինտերիերը զարմանալիորեն պարզ է և ձրավորման պակաս ունի։ Այն նաև հայտնի է իր նշանավոր Ակուստիկայով։

Մատուռի ամբիոնը քանդակվել է Նիկոլա Պիզանոյի կողմից 1255-1260 թվականների ընթացքում, ով Ջիովաննի Պիզանոյի հայրն էր։ Ամբիոնի պատկերները և հատկապես մերկ Հերակլեսի դասական ոճի քանդակը ցույց են տալիս Նիկոլա Պիզանոյի կարողությունները` որպես Իտալիայի Վերածննդի ճարտարապետության կարևոր քանդակագործ<sup>[3]</sup>։ Հետևաբար, իտալական Վերածննդի ուսումնասիրությունները սովորաբար սկսվում են 1260 թվականից` Նիկոլա Պիզանոյի այս ամբիոնի ստեղծման տարեթվից^[4]։

• 
  Մատուռի գմբեթը
• 
  Մատուռի ինտերիերը
• 
  Նիկոլա Պիզանոյի ամբիոնը
• 
  Գունավոր ապակեպատ պատուհան
• 
  Մատուռի հատակը

Պիզայի աշտարակ

Պիզայի աշտարակը

Պիզայի աշտարակը գտնվում է տաճարի ետևի մասում, որը Պիզայի շինություններից վերջինն է և հայտնի է որպես թեք աշտարակ։ Կառուցվել է 1173-1350 թվականներին` մի քանի փուլով։ 8 հարկերից միայն 3-ն էր դեռ կառուցված, երբ մարդիկ նկատեցին, որ փափուկ հիմքի նստելու պատճառով շենքը թեքվել է։ Ուղղելու փորձերն ապարդյուն անցան և մասնագետները մինչև օրս փորձում են գոնե հետագա թեքումը կանխել։ Հիմա աշտարակի թեքությունն այնքան նկատելի է, որ հազարավոր զբոսաշրջիկներ այցելում են ու զարմանում, թե ինչպես է աշտարակը դեռ կանգուն` մարտահրավեր նետելով ձգողականության օրենքներին։ 21-րդ դարի սկզբին` վերականգնման ու շտկման տասը տարվա աշխատանքից հետո, այն վերաբացվեց այցելուների համար։ Այդ ժամանակ հայտարարվեց, որ առաջիկա 300 տարում աշտարակը կայուն է մնալու։

Աշտարակի բարձրությունը թեքության վերին հատվածում մոտ 57 մ է, ստորին հատվածում` 56 մ։ Սպիտակ մարմարից կառուցված աշտարակի քաշն ավելի քան 15000 տոննա է։ Այն ունի 296 աստիճան մինչև աշտարակի վերին զանգակատունը։ Աշտարակի տրամագիծը 16 մ է, իսկ ներքևի պատերի հաստությունը` 2,4 մ։

• 
  Պիզայի թեք աշտարակը և Պիզայի տաճարը
• 
• 
  Պիզայի տաճարն ու աշտարակը
• 
  Տեսարան գիշերով
• 

Կամպո-Սանտոյի գերեզմանոց

Կամպո-Սանտոյի գերեզմանոցը տեղակայված է հրապարակի հյուսիսային մասում։ Ասում են, որ այն կառուցվել է Գողգոթայից բերված սուրբ հողով, որն էլ բերվել է Պիզայի արքեպիսկոպոս Ուբալդո դե Լանֆրանչիի 4-րդ Խաչակրած արշավանքի ժամանակ 12-րդ դարում։ Այստեղից էլ առաջացել է Կամպո Սանտո անվանումը, որը նշանակում է «սուրբ դաշտ»։ Այս Գոթական ճարտարապետություն ունեցող վանքը սկսվել է կառուցվել 1278 թվականին ճարտարապետ Ջիովանի դի Սիմոնեի կողմից և ավարտին է հասցվել 1464 թվականին։ Դրսի պատը բաղկացած է 43 կոր կամարներից և ունի երկու մուտք։ Շիրիմների մեծ մասը կամարակապ սրահների տակ են, չնայած մի քանիսը գտնվում են կենտրոնական մարգագետնում։ Մի ժամանակ պատերը ծածկված էին որմնանկարներով, որոնք ոչնչացվել են 1944 թվականի հուլիսի 27-ին ընկած սադրիչ ռումբերի կողմից` ծածկվելով հալված կապարով։ 1945 թվականից սկսած տարվել են վերականգնողական աշխատանքներ և հիմա Կամպո Սանտոն բերված է իր սկզբնական տեսքին։

• 
  Կամպո-Սանտոյի գերեզմանոցը
• 
  Կամպո-Սանտոյի հուշահամալիրի դահլիճը
• 
  Կամպո-Սանտոյի որմնանկարները
• 
  Դալ Պոզզոյի մատուռում սրբերի մի շարք մասունքներ

Ծանոթագրություններ

2. Renzulli, Melanie (2010). Rachel Mills, ed. The Green Guide: Italy. Greenville, SC: Michelin. p. 328.
3. Barsali, G.; U. Castelli, R. Gagetti, O. Parra (1995). Pisa, History and Masterpieces. Florence: Bonechi Edizioni "Il Turismo" S.r.l. p. 46.
4. Michael Greenhalgh (1978)."Classicism from the Fall of Rome to Nicola Pisano: Survival and Revival" Արխիվացված 2021-04-05 Wayback Machine. Retrieved 2007-09-18.

Արտաքին հղումներ

• Official website
• Photo gallery
• Field of Miracles Արխիվացված 2019-01-23 Wayback Machine
• Interactive High resolution 360° Panoramic Photo of Piazza dei Miracoli Virtual Tour by Hans von Weissenfluh
• Piazza dei Miracoli digital media archive Արխիվացված 2008-10-07 Wayback Machine (creative commons-licensed photos, laser scans, panoramas), data from a University of Ferrara/CyArk research partnership.

Աղբյուրներ

• Tobino, Mario (1982). Pisa la Piazza dei Miracoli. De Agostini.
• Ռասել Աշ «Աշխարհի հրաշալիքները», «Տեխնոմարկետ Դիզայն» ՍՊԸ, հայերեն տեքստ, 2011 թ.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիացցա դեյ Միրակոլի» հոդվածին։