Յուրի Լուցենկո

Յուրի Վիտալիի Լուցենկո (ուկրաիներեն՝ Юрій Віталійович Луценко, դեկտեմբերի 14, 1964(1964-12-14), Ռովնո, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), ուկրաինացի պետական և քաղաքական գործիչ։

Յուրի Լուցենկո
Կուսակցություն՝	Third Ukrainian Republic?, Socialist Party of Ukraine? և Եվրոպական համերաշխություն
Կրթություն՝	«Լվովի պոլիտեխնիկա» ազգային համալսարան
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	դեկտեմբերի 14, 1964(1964-12-14) (59 տարեկան)
Ծննդավայր	Ռովնո, Ուկրաինական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ուկրաինա
Հայր	Vitalii Lutsenko?
Ամուսին	Iryna Lutsenko?
Պարգևներ	և

Ուկրաինայի IV գումարման ժողովրդական պատգամավոր (2002-2005 թվականներ), Ուկրաինայի ներքին գործերի նախարար (2005 թվականի փետրվարից մինչև 2006 թվականի դեկտեմբեր և 2007 թվականի դեկտեմբերից մինչև 2010 թվականի հունվար), Ուկրաինայի VI գումարման Ժողովրդական պատգամավոր (2007 թվական), Ուկրաինայի VIII գումարման Ժողովրդական պատգամավոր (2014-2016), Ուկրաինայի գլխավոր դատախազ (2016-2019 թվականներ)։

«Ուկրաինան առանց Կուչմայի» (2000-2001 թվականներ), «Նարնջագույն հեղափոխության» (2004թվական) և «Եվրամայդանի» (2013-2014թվականներ) ակտիվ գործիչ։

Կենսագրություն

Յուրի Լուցենկոն ծնվել է 1964 թվականին Ռովնո քաղաքում։ Նրա հայրը՝ Վիտալի Իվանովիչ Լուցենկոն կուսակցական գործիչ էր։ Նա նպաստել է որդու քաղաքական կարիերայի մեկնարկին՝ նրան ծանոթացնելով Ուկրաինայի Սոցիալիստական կուսակցության առաջնորդ Ալեքսանդր Մորոզի հետ։

1990 թվականին Մորոզն ընտրվել էր ԽՄԿԿ-ից Ուկրաինայի ժողովրդական պատգամավոր և դարձել Ուկրաինայի Գերագույն խորհրդում կոմունիստական մեծամասնության առաջնորդ (այսպես կոչված «Խումբ 239»)։ Նա սոցիալիստական կուսակցություն է ստեղծել և գլխավորել այն պատճառով, որ 1991 թվականի հոկտեմբերից ԽՄԿԿ-ն Ուկրաինայում արգելվել է^[2]։

1989 թվականին Լուցենկոն ավարտել է Լվովի պոլիտեխնիկական ինստիտուտի էլեկտրոնային տեխնիկայի ֆակուլտետը։ Կրթությամբ էլեկտրոնային տեխնիկայի ինժեներ է։ 1984-1986 թվականներին ծառայել է բանակում։

1989-1994 թվականներին եղել է արտադրամասի վարպետ, արտադրամասի տեխբյուրոյի պետ, Ռովենի «Գազոտրոն» գործարանի գլխավոր կոնստրուկտոր^[3]։

Քաղաքական գործունեություն

1991 թվականին անդամակցել է Ուկրաինայի Սոցիալիստական կուսակցությանը։

1994 թվականից եղել է Ռովենի մարզային խորհրդի ղեկավարի տեղակալ, 1996 թվականից՝ Ռովենի մարզային պետական վարչակազմի Էկոնոմիկայի վարչության պետ^[3]։ Այդ ժամանակ էլ՝ 1996 թվականին, դարձել է ՀԽՍՀ քաղխորհրդի քարտուղար (1996-1998)^[2]։

1997 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1998 թվականի սեպտեմբեր զբաղեցրել Է Ուկրաինայի գիտության և տեխնոլոգիաների հարցերով փոխնախարարի պաշտոնը։ 1998 թվականի մարտին Ռովենսկի մարզում առաջադրվել էր № 152 ընտրատարածքի Գերագույն ռադա, բայց չի անցել^[2]։ 1998 թվականի սեպտեմբերից մինչև 1999 թվականի ապրիլից աշխատել Է Ուկրաինայի վարչապետ Վալերի Պուստովոյտենկոյի օգնական, 1999-2002 թվականներ՝ Գերագույն ռադայի քարտուղարությունում ՝ որպես հետախույզ-խորհրդատու^[3]։ 2000-2005 թվականներին եղել է «Գրանի» ընդդիմադիր պարբերականի գլխավոր խմբագիր^[4]։

Ալեքսանդր Մորոզի հետ մասնակցել է մայոր Մելնիչենկոյի ձայնագրությունների բովանդակության հրապարակմանը, իսկ 2000 թվականի դեկտեմբերից դարձել է «Ուկրաինան առանց Կուչմայի» ակցիայի համանախագահ^[2]։ Բողոքի ակցիաները, ի վերջո, կոշտ ճնշվել են ոստիկանության և հատուկ ստորաբաժանումների կողմից։ Այդ դեպքերից շատ տարիներ անց Յուրի Լուցենկոն իր հարցազրույցներից մեկում խոստովանում էր, որ անկարգությունների գործով հարցաքննությունների ժամանակ ինքն իրեն «ազնիվ, բայց հիմար» է պահել^[5]։ Լուցենկոն պնդել է, որ «Ուկրաինան առանց Կուչմայի» ակցիայի բոլոր դատապարտյալների հետ ինքը նորմալ մարդկային հարաբերություններ է պահպանվել^[2]։

2002 թվականի մայիսին Լուցենկոն ընտրվել էր Գերագույն ռադա^[2]։ Ռադայում նա դարձել է շինարարության, տրանսպորտի և կապի հարցերով կոմիտեի անդամ (ավելի ուշ՝ շինարարության, տրանսպորտի, բնակարանային-կոմունալ տնտեսության և կապի հարցերով կոմիտե)^[3], բայց, լինելով ՍՊՈՒ-ի առաջնորդներից և հեղափոխականներից մեկը, կենտրոնացել է ոչ թե կոմունալ տնտեսության, այլ նախագահ Լեոնիդ Կուչմեի կոշտ ընդդիմության վրա՝ դրանով իսկ շարունակելով Ալեքսանդր Մորոզի գիծը։ Պատգամավոր ընտրվելուց անմիջապես հետո՝ 2002 թվականի հունիսին, Լուցենկոն խորհրդարանում նախագահի ելույթի ժամանակ ամենամյա ուղերձով նրան հանձնեց հյուսած տրեխներ՝ «Դեպի Եվրոպա տանող ճանապարհի համար» բառերով։ Կուչման, սակայն, այն դահլիճ է նետել՝ ասելով Լուցենկոյին. պետք է ինչ-որ բան գլխում ունենալ, և կարծես թե ոչինչ չի պատահել, շարունակել է ելույթը։ Սակայն Լուցենկոյի ժողովրդականությունը դա չի վնասել^[2]։

«Նրանջագույն հեղափոխություն»

Առաջին Մայդանի ժամանակ (2004 թվական) Ալեքսանդր Մորոզայի Սոցիալիստական կուսակցությունը պաշտպանել Է Վիկտոր Յուշչենկոյին, իսկ Յուրի Լուցենկոն՝ որպես «դաշտային հրամանատար», դարձել է վրանային քաղաքի պարետ։ Դա ոչ միայն նրան առանձնացրել է բողոքի ակցիաների առաջնորդների ընդհանուր զանգվածից, այլև զգալիորեն մերձեցրել է «Մեր Ուկրաինայի» ղեկավարությանը, այդ թվում՝ Պետրո Պորոշենկոյին։ Չնայած Լուցենկոն ֆորմալ առումով մնում էր Ուկրաինայի Սոցիալիստական կուսակցության կազմում, սակայն փաստացի ավելի ու ավելի էր հեռանում Յուշչենկոյի քաղաքական ճամբարից^[2]։

Յուշչենկոյի հաղթանակից հետո բոլոր քաղաքական ուժերը, որոնք նրան աջակցել են, ստացել են իրենց քվոտաները նոր կառավարությունում^[2]։

Ներքին գործերի նախարար (2005-2006)

Ինչպես հիշում էր Լուցենկոն, առաջին օրը աշխատանքի գալով ոստիկանության գեներալ Գենադի Մոսկալի ուղեկցությամբ, նա նախարարության շենքում դատարկ միջանցքներ էր նկատել։ Ոչ ոք նրան չի հանդիպել, բոլոր աշխատակիցները «ծաղրել են»։ Նախկին նախարար Նիկոլայ Բիլոկոնը շտապ փախել է արտասահման՝ իր գեներալներին թողնելով բախտի քմահաճույքին^[2]։

2005 թվականի փետրվարին Յուլիա Տիմոշենկոյի աշխատասենյակում նշանակվելուց հետո Լուցենկոն հայտարարել էր. «Նախագահի առաջադրած խնդիրը ՆԳՆ-ում կոռուպցիայի դեմ պայքարն է։ Իմ առաջին քայլերը կարող են լինել այն մարդկանց ձերբակալությունները, որոնք վաղուց հայտնի են որպես ՆԳՆ համակարգում կոռուպցիոներներ»։ "Իզվեստիա Ուկրաինա" թերթին տված հարցազրույցում Լուցենկոն ասել է։ «Ես նշանակվել եմ քաղաքական տերմինատոր, ես ծանոթ չեմ ոստիկանության աշխատանքի մտածելակերպին և կոնկրետ կողմերին։ Հուսով եմ, որ իմ մարդկային և քաղաքական հատկանիշները բավարար կլինեն ՆԳՆ աշխատակիցների հետ մերձենալու համար։ Ես երազում եմ մեկ տարի անց ելույթ ունենալ Գերագույն ռադայում և պատգամավորներին ու նախագահին զեկուցել ամենի մասին։ Դա կլինի իմ աշխատանքի լավագույն արդյունքը»^[6]։ Արդեն փետրվարի 9-ին Լուցենկոն աշխատանքից ազատել Է Ուկրաինայի ՆԳՆ հրամանատար գեներալ-լեյտենանտ Սերգեյ Պոպկովին^[6]։ Հենց նրա հրամանով 2004 թվականի նոյեմբերի 28-ին ահազանգով բարձրացվել են մի քանի հազար հատուկջոկատայիններ, որոնց, ինչպես կարծում են «Նարնջագույն հեղափոխության» առաջնորդները, ենթադրվում էր թողնել ցուցարարներին ճնշելու համար։

Առաջարկել է վկաների և կասկածյալների հրապարակային «հրավերներ» մտցնել։ Ճիշտ է, դատախազություն հարցաքննության "հրավիրելու" մասին հեռուստատեսության հայտարարությունից հետո ՆԳՆ գեներալ Ալեքսեյ Պուկաչը հասցրել է թաքնվել հետաքննությունից^[7], իսկ ՆԳՆ նախկին ղեկավար Յուրի Կրավչենկոն^[8] և Ուկրաինայի տրանսպորտի և կապի նախարար Գեորգի Կիրպանան ինքնասպան են եղել (հետաքննության պաշտոնական վարկածով)^[9]։ Ավելի ուշ Լուցենկոն խոստովանել էր, որ հրապարակային հրավերների պրակտիկան պետք է դադարեցնել, թեև նա անհրաժեշտ արդյունք է գրանցել^[10]։

Լուցենկոն նաև խոստացել էր ավարտին հասցնել Վիկտոր Յուշչենկոյի թունավորման հանգամանքների հետաքննությունը^[11]։ Բացատրելով դա՝ Լուցենկոն վկայակոչել Է Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազության կողմից «ռեզոնանսային» քրեական գործերի հետաքննության անարդյունավետությունն ու ուղղակի սաբոտաժը, որը, օրենսդրության համաձայն, քննություն է իրականացնում ծանր հանցագործությունների մեծ մասի վերաբերյալ գործերով, այն դեպքում, երբ ՆԳՆ մարմինների վրա դրված է միայն հետաքննության անցկացման գործառույթը (ապացույցների նախնական հավաքման)^[12]։

2005 թվականի գարնանը Լուցենկոն արտոնել էր Դոնեցկի մարզի նախկին ղեկավար, Ռեգիոնների կուսակցության առաջնորդներից Բորիս Կոլեսնիկովի ձերբակալությունը։ Կոլեսնիկովը մեղադրվում էր դրամաշորթության մեջ, բայց քննչական մեկուսարանում երեք ամիս մնալուց հետո ազատ էր արձակվել։ 2005 թվականի ամռանը Լուցենկոն փորձում էր ՆԳՆ կանչել Դոնեցկի օլիգարխ Ռինատ Ախմետովին նրա քրեական անցյալի հետաքննության կապակցությամբ, սակայն գործարարը հարցաքննության չէր ներկայացել՝ ուղարկելով միայն իր փաստաբանների գրավոր բացատրությունները^[13]։ Նույն տարվա հոկտեմբերին ՆԳՆ-ն պաշտոնապես խոստովանել էր, որ Ախմետովը օրենքի առաջ մաքուր է^[14]։

Յուլիա Տիմոշենկոյի հրաժարականից հետո, 2005 թվականի սեպտեմբերին, Լուցենկոն պահպանել է իր պաշտոնը։

2006 թվականի հունվարի 20-ին Լուցենկոն Ռուսաստանի իշխանություններին մեղադրել է այն բանում, որ նրանք պարբերաբար Ռուսաստանի քաղաքացիություն են տրամադրում նախկին ուկրաինացի բարձրաստիճան պաշտոնյաներին, որոնք Ուկրաինայի կողմից միջազգային հետախուզման մեջ էին հայտնվել «Նարնջագույն հեղափոխությունից» հետո։ Նրա խոսքով՝ Ռուսաստանի քաղաքացիություն են ստացել Օդեսայի նախկին քաղաքային ղեկավար Ռուսլան Բոդելանը, ներքին գործերի նախկին նախարար Նիկոլայ Բիլոկոնը և Կուչմայի նախագահի գործերի նախկին կառավարիչ Իգոր Բակայը^[15]։ Ռուսաստանի քաղաքացիություն տրամադրելը փաստացի նշանակում էր հրաժարվել Ուկրաինային տրամադրելուց, քանի որ, ռուսական օրենսդրության համաձայն, Ռուսաստանն իր քաղաքացիներին օտարերկրյա պետություններին չի տրամադրում։

2006 թվականի հուլիսին, ի նշան «Ռեգիոնների կուսակցության» հետ «հակաճգնաժամային կոալիցիա» մտնելու դեմ բողոքի, Լուցենկոն դուրս է եկել ՌԲԿ-ից, քանի որ, նրա խոսքով, նա փոխել է իր պատմությունն ու գաղափարախոսությունը՝ միավորվելով «կուչմիզմի գործիչների» հետ^[16], «դա արդեն Ժողովրդավարական սոցիալիզմ չէ, դա օլիգարխիկ սիցիլիզմ է»^[17]։

Այնուամենայնիվ, արդեն օգոստոսին, երբ Լուցենկոն կրկին նշանակվել էր ներքին գործերի նախարարի պաշտոնում, նա խոստացել էր Յանուկովիչի կառավարությունում աշխատել նույն եռանդով, որով նա աշխատել էր Եհանուրովի աշխատասենյակում. նա ընդգծել էր, որ մտադիր է ավարտին հասցնել հասարակության մաքրումը քրեական տարրերից^[18]։

Լուցենկոն Գերագույն ռադայում օգոստոսի 5-ի գիշերը կառավարության հարցով քվեարկության չի եկել՝ վկայակոչելով հիպերտոնիկ ճգնաժամը^[19]։

2006 թվականի նոյեմբերի 2-ին Գերագույն ռադայում ստեղծվել է ժամանակավոր քննչական հանձնաժողով՝ ՆԳՆ-ում կոռուպցիայի և պաշտոնեական դիրքի չարաշահման փաստերը ստուգելու համար։ Հանձնաժողովը կառավարությանը խորհուրդ է տվել Լուցենկոյին երկու ամսով հեռացնել նախարարի ծառայողական պարտականությունների կատարումից^[20]։

2006 թվականի նոյեմբերի 20-ին Կիևի Պեչորսկի շրջանային դատարանը, քննելով Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազության ներկայացրած երկու արձանագրությունները, Յուրի Լուցենկոյի գործողություններում ճանաչել է կոռուպցիոն արարքների առկայությունը, միևնույն ժամանակ նշելով շահադիտական շարժառիթների բացակայությունը^[21]։

Ներքին գործերի նախարարի պաշտոնում Յուրի Լուցենկոն անվանական զենքով պարգևատրել է 156 մարդու, ընդ որում՝ իր նշանակումից երկու ամիս անց՝ 2005 թվականի մարտի 17-ին Լուցենկոն ստացել է իր առաջին անվանական ատրճանակը^[22]։

Քաղաքական գործունեություն (2007-2012)

Լուցենկոն 2007 թվականին

2006 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան Լուցենկոյին պաշտոնանկ է արել։ Դեկտեմբերի 4-ին Վիկտոր Յուշչենկոն նրան նշանակել է իր խորհրդական^[23]։ Կառավարությունում Լուցենկոյի տեղը զբաղեցրել է ՎՊՀ անդամ Վասիլի Ցուշկոն։

2007 թվականի փետրվարի 23-ին Ցուշկոն Յուրի Լուցենկոյին մեղադրել էր նախարարի պաշտոնում բյուջետային միջոցների ոչ նպատակային օգտագործման մեջ (500 միլիոն գրիվնա)։ Մարտի 2-ին Գլխավոր դատախազությունը քրեական գործ է հարուցել՝ Լուցենկոյին մեղադրելով պաշտոնեական դիրքը չարաշահելու մեջ. Լուցենկոյին մեղադրել են 51 միավոր հրազեն ապօրինի հանձնելու մեջ։ Մարտի 27-ին Կիևի Պոդոլսկի շրջանային դատարանը չեղյալ էր հայտարարել Գլխավոր դատախազության որոշումը քրեական գործ հարուցելու մասին^[24]։

Մարտի 13-ին Լուցենկոն ազատվել է նախագահի խորհրդականի պաշտոնից և ամբողջությամբ նվիրել իրեն «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» նոր հասարակական շարժման ստեղծմանը, որն իր գլխավոր նպատակը դրել էր Ուկրաինայի խորհրդարանի լուծարմանն ու կառավարության պաշտոնաթողությանը։ Ավելի ուշ որոշում է կայացվել շարժումը քաղաքական կուսակցության վերածելու մասին՝ «Առաջ Ուկրաինա» քաղաքական կուսակցության հետ միավորվելու միջոցով, որի անդամները «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» շարժման ակտիվ մասնակիցներն էին^[25]։

2007 թվականի հուլիսին կուսակցությունը Գերագույն ռադայի արտահերթ ընտրությունների նախաշեմին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յուշչենկոյի ներկայությամբ ստորագրել է «ժողովրդավարական ուժերի միավորման մասին հռչակագիրը»՝ Ուկրաինայի Ազգային ժողովրդավարական ուժերի «մեգաբլոկ» ստեղծելու մասին համաձայնագիրը՝ «Մեր Ուկրաինան Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն է» անվանումով։ Կուսակցության առաջատարներն էին՝ Յուրի Լուցենկոն և Վյաչեսլավ Կիրիլենկոն^[26]։ Ընտրությունների արդյունքներով «Մեր Ուկրաինա՝ Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» դաշինքը զբաղեցրել է երրորդ տեղը՝ ստանալով ձայների 14,15 %-ը (72 տեղ խորհրդարանում)։

2007-2010 թվականներին Լուցենկոն կրկին զբաղեցրել է Ուկրաինայի ներքին գործերի նախարարի պաշտոնը։

2010 թվականին «Առաջ Ուկրաինա» կուսակցությունը վերանվանվել է «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» քաղաքական կուսակցության^[25]։

Քրեական հետապնդում (2010-2013)

Ավստրալիայի ուկրաինացիների բողոքի ակցիան: Պաստառի գրությունը. «Ազատություն Լուցենկոյին»:

2010 թվականի նոյեմբերի 9-ին Ուկրաինայի Գլխավոր դատախազությունը ներքին գործերի նախկին նախարար Յուրի Լուցենկոյի նկատմամբ քրեական գործ էր հարուցվել և նրանից երկրից չբացակայելու մասին ստորագրություն էր վերցվել։ Լուցենկոն կասկածվում էր քրեական օրենսգրքի 191-րդ հոդվածի 5-րդ մասի (պետական գույքի առանձնապես խոշոր չափերով տիրանալը՝ մի խումբ անձանց կողմից նախնական համաձայնությամբ պաշտոնեական դիրքը չարաշահելու միջոցով) և 365-րդ հոդվածի 3-րդ մասի (ծառայողական լիազորությունների չարաշահում, որն առաջացրել է ծանր հետևանքներ) հատկանիշներով նախատեսված հանցագործության կատարման մեջ^[27]։

2010 թվականի դեկտեմբերի 13-ին Լուցենկոն հայտարարել էր մինչդատական վարույթի ավարտի մասին։ Սակայն այդ պահից նա ոչ մի անգամ չի ներկայացել քննիչին՝ քրեական գործի նյութերին ծանոթանալու համար^[28]։

2010 թվականի դեկտեմբերի 26-ին՝ ժամը 13:00-ի սահմաններում, Լուցենկոն ձերբակալվել է Ուկրաինայի անվտանգության ծառայության աշխատակիցների կողմից՝ քրեական գործի նյութերին ծանոթացումը ձգձգելու, հարցաքննության չներկայանալու, ինչպես նաև արտասահման փախչելու նախապատրաստման կասկածանքով։ Հաջորդ օրը Կիևի Պեչերսկի շրջանային դատարանը նրան դատապարտել է 2 ամիս ժամկետային կալանքով։ Լուցենկոն տեղափոխվել է Լուկյանովսկի քննչական մեկուսարան^[29][30]։

Ավելի ուշ Կիևի Վերաքննիչ դատարանը կալանքի ժամկետը երկարացրել է մինչև 5 ամիս։ Դրանից հետո Լուցենկոն հացադուլ է հայտարարել։

2011 թվականի մայիսին մարդու իրավունքների Եվրոպական դատարանը քննության է առել Լուցենկոյի ձերբակալության գործը^[31]։ 2012 թվականի ապրիլից լսումներ են նշանակվել^[32]։

2011 թվականի հունվարի 27-ին Յուրի Լուցենկոյի փաստաբան Իգոր Ֆոմինը հայտնել էր բոլոր երեք գործերը մեկ վարույթում միավորելու, ինչպես նաև մինչդատական վարույթն ավարտելու մասին^[33]։

Մայիսի 23-ին մինչդատական վարույթի ավարտից և գործի նյութերին ծանոթանալուց հետո սկսվել է Յուրի Լուցենկոյի նկատմամբ դատավարությունը^[34], գործի քննությունը սկսվել է մայիսի 27-ին Կիևի Պեչերյան շրջանային դատարանում^[35]։

Դատական քննության ընթացքում Յուրի Լուցենկոն և նրա փաստաբանները բազմիցս միջնորդություններ են ներկայացրել դատավորներին հետ կանչելու, խափանման միջոցը փոխելու, երդվյալների դատարանի պահանջի և դատական նիստին մի շարք բարձրաստիճան պաշտոնյաների որպես վկաներ կանչելու վերաբերյալ^[36]։

Դատական լսումների ընթացքում Լուցենկոյի գործով գրեթե բոլոր վկաները կտրականապես հրաժարվել են մինչդատական վարույթում իրենց տված ցուցմունքներից։ Ավելին, տուժողները դադարել են իրենց այդպիսին համարել։ Գլխավոր դատախազությունը ստուգել է պաշտպանության կողմից վկաների նկատմամբ ճնշումների փաստերը^[37]։

2012 թվականի փետրվարի 27-ին Կիևի Պեչերսկի շրջանային դատարանի որոշմամբ դատապարտվել էր 4 տարվա ազատազրկման՝ անձնական ամբողջ ունեցվածքի բռնագրավմամբ^[38]։

2012 թվականի հուլիսի 3-ին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանն անօրինական է ճանաչել Լուցենկոյի ձերբակալությունը դատաքննության փուլում^[39]։

2013 թվականի ապրիլի 7-ին Ուկրաինայի նախագահ Վիկտոր Յանուկովիչը ստորագրել էր «դատապարտյալներին ներում շնորհելու մասին» № 197/2013 հրամանագիրը, որոնց թվում էր նաև Լուցենկոն։ Ստորագրումից հետո ուժի մեջ մտած հրամանագրի համաձայն՝ Լուցենկոն ազատվել է հիմնական պատժի հետագա կրումից^[40]։

Մեկ տարի անց՝ 2014 թվականի մարտի 20-ին, Եվրամայդանի հաղթանակից հետո, Կիևի Պեչերսկի շրջանային դատարանը չեղարկել է Յուրի Լուցենկոյի դեմ կայացված բոլոր դատավճիռները՝ նրան որպես քաղաքական բանտարկյալ ռեաբիլիտացնելով։ Որոշումն ընդունվել է ի կատարում 2014 թվականի փետրվարի 28-ին Գերագույն ռադայի ընդունած ապօրինի դատապարտյալների վերականգնման մասին օրենքի, որոնք դատապարտվել են մարդու իրավունքների խախտումներով 2010 թվականի փետրվարի 1-ից մինչև 2014 թվականի մարտի 1-ն ընկած ժամանակահատվածում^[41]։ Քննիչ Սերգեյ Վոյչենկոյի դեմ, որը վարում էր Լուցենկոյի գործը, 2014 թվականի օգոստոսին քրեական գործ էր հարուցվել դատավորների կողմից ակնհայտ անօրինական որոշում ընդունելու դրդելու համար, սակայն մեկ տարի անց այն փակվել էր ապացույցների բացակայության պատճառով^[42]։

Քաղաքական գործունեությունն ազատ առարձակվելուց հետո

2012 թվականի մարտին Լուցենկոն Լուկյանովսկի մեկուսարանից նամակով դիմել էր «Բատկիվշչինա» կուսակցության համագումարին՝ հայտարարելով, որ կցանկանար «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» կուսակցությունը միացնել «Բատկիվշչինային»^[43]։

2013 թվականի ապրիլին, նախագահական համաներմամբ դուրս գալով գաղութից, Յուրի Լուցենկոն հաստատել էր, որ «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» քաղաքական նախագիծը դադարել է գոյություն ունենալ 2012 թվականին, երբ իր կուսակցությունը ռադայի ընտրությունների նախաշեմին միացել է «Բատկիվշչինային»^[44]։ Չնայած դրան, կուսակցությունը իրավաբանորեն չի լուծարվել։

Դրանից կարճ ժամանակ անց Լուցենկոն հայտարարել էր «Երրորդ Ուկրաինական Հանրապետություն» նոր քաղաքացիական շարժում ստեղծելու մտադրության մասին, որը, նրա խոսքով, հետագայում կսատարի առաջիկա նախագահական ընտրություններում թեկնածուներից մեկին (խոսքն այդ պահին գնում էր 2015 թվականի ընտրությունների մասին)^[45]։ Նրա ստեղծմանը մասնակցել են Ռոման Բեսսմերտնին և Ալեքսանդր Տրետյակովը։ Առաջին օրերից շարժման գործունեության PR-ուղեկցմամբ և նրա միջոցառումների կազմակերպմամբ, այդ թվում՝ Եվրամայդանի ժամանակ, զբաղվել է քաղաքական խորհրդատվության Կիևի կենտրոնը, որն իր վրա է վերցրել մեդիատարածքի մշտական մոնիթորինգը, սոցիոլոգիական հետազոտությունները, գաղափարների և առաջարկությունների մշակմանը, շարժման առաջնորդների հրապարակային ելույթների համար Թեզիսների մշակմանը, տեղեկատվական և քարոզչական նյութերի մշակմանը անմիջական մասնակցությունը^[46]։

«Եվրամայդան» (2013-2014) և վերադարձ իշխանության

Դեռ 2013 թվականի նոյեմբերի 13-ին, այսինքն՝ վարչապետ Ազարովի հայտարարությունից մեկ շաբաթ առաջ՝ Ուկրաինայի կողմից ԵՄ-ի հետ Ասոցացման համաձայնագրի ստորագրման նախապատրաստումը կասեցնելու մասին, Լուցենկոն ընդդիմադիր խորհրդարանական խմբակցությունների ղեկավարներին կոչ էր արել բանակցություններ սկսել զանգվածային ակցիաներ անցկացնելու շուրջ՝ Ուկրաինայի ղեկավարության կողմից համաձայնագրի ստորագրման նախապատրաստումը տապալելու դեպքում^[47]։

Նոյեմբերի 24-ից մասնակցել է Կիևում ընդդիմության զանգվածային ակցիաներին, ելույթ ունենալով հանրահավաքներում։ Նոյեմբերի 28-ին, դիմելով բողոքներին միացած ուսանողներին, նրանց կոչ էր անում «ինքնուրույն ուժ դառնալ»։ Ուսանողության գործողությունները, Լուցենկոյի կարծիքով, պետք է կարևոր դեր խաղային ընդդիմության ակցիաների շրջանակներում, իսկ ուսանողական գործադուլը պետք է ընդգրկեր «Կիևի կես միլիոնանոց ուսանողության և երկրի այլ բուհերի մեծամասնությունը»^[48]։

Դեկտեմբերի վերջին «Մայդան ժողովրդական միավորում» հասարակական կազմակերպության ստեղծման ժամանակ դարձել է նրա խորհրդի համանախագահներից մեկը^[49][50][51]։

Դեկտեմբերի 28-ին Խարկովում իր կնոջ՝ Իրինայի հետ ելույթ ունենալով տեղի Եվրամայդանի հանրահավաքում՝ «Մայդանի ընդլայնումը դեպի արևելք» նախագծի շրջանակներում։

2014 թվականի հունվարի 10-ի լույս 11-ի գիշերը, Կիևո-Սվյատոշինսկի դատարանի մոտ տեղի ունեցած անկարգությունների ժամանակ Լուցենկոն, նրա պնդմամբ, ծեծի է ենթարկել ոստիկանության «Բերկուտ» հատուկ ստորաբաժանման մարտիկներին^[52] և ուղեղի ցնցումով տեղափոխվել է հիվանդանոց^[53][54]։

Փետրվարի 9-ին ելույթ է ունեցել հերթական «ժողովրդական վեչե»-ում^[55]։

Մարտի 18-ին հայտարարել էր մայիսի 25-ին նշանակված Կիևի քաղաքային ղեկավարի ընտրություններին մասնակցելու ցանկության մասին^[56], սակայն հետագայում հրաժարվել է մասնակցել ընտրություններին Վիտալի Կլիչկոյի հետ մրցելու ցանկության պատճառով, որին պաշտպանել Է Ուկրաինայի նախագահի թեկնածու Պետրո Պորոշենկոն^[57][58]։

Ապրիլի 19-ին Ուկրաինայի նախագահի պաշտոնակատար Ալեքսանդր Տուրչինովի հրամանով նշանակվել է նախագահի խորհրդականի պաշտոնում^[59]։

Ապրիլի 25-ին Լուցենկոն կոչ է արել ուկրաինացիներին մայիսի 25-ի նախագահական ընտրություններում իրենց ձայնը տալ Պետրո Պորոշենկոյին^[60]։ Մայիսին նա դարձել է Պետրո Պորոշենկոյի վստահված անձը^[61], իսկ նրա հաղթանակից հետո նշանակվել է նրա արտահաստիքային խորհրդական^[62]։

Յուրի Լուկացենկոն 2015 թվականին Ուկրաինայի Գերագույն Ռադայի ամբիոնից ելույթի ժամանակ

2014 թվականի ամռանը տեղի է ունեցել Լուցենկոյի «Ժողովրդական ինքնապաշտպանություն» կուսակցության տեխնիկական համագումարը, որտեղ փոփոխություններ են կատարվել կանոնադրության մեջ, իսկ կուսակցությունը ստացել է «Ուկրաինայի Երրորդ Հանրապետություն» նոր անվանումը։ Ըստ Ռոման Անմահնիի, որը կուսակցության առաջնորդ է դարձել 2014 թվականի հուլիսի 1-ից, վերակազմավորումն իրականացվել է նրա համար, որպեսզի կուսակցությունը կարողանա մասնակցել առաջիկա խորհրդարանական ընտրություններին^[63][64][65]։

«Երրորդ Ուկրաինական հանրապետությունը», սակայն, ընտրությունների չի գնացել։ 2014 թվականի օգոստոսի 27-ին Լուցենկոն ընտրվել է «Համերաշխություն» կուսակցության նախագահ^[66]։ Ընտրվելուց հետո իր ելույթում նա առաջարկել է կուսակցությունը վերանվանել «Պետրո Պորոշենկոյի բլոկ»։ Համագումարին ժամանած Պորոշենկոն կուսակցության անվանման մեջ իր անունն օգտագործելու թույլտվություն է տվել, և վերանվանման որոշումն ընդունվել է միաձայն^[67][68]։

2015 թվականի հուլիսի 3-ին Գերագույն ռադայում հրաժարական էր տվել «Պետրո Պորոշենկոյի բլոկ» խմբակցության ղեկավարի պաշտոնից։ Ուկրաինական ԶԼՄ-ները դա կապել են նախօրեին № 1558-1 ընդունված օրենքի արժութային վարկերի, որը թույլ էր տալիս վերակազմավորել սպառողական վարկեր ձեռք բերել։ Փորձագետները ընդունված օրենքը անվանել են «ծայրահեղ պոպուլիստական» և կարող էին բանկերի զանգվածային սնանկացում և գրիվնայի արժեզրկման նոր փուլ հրահրել^[69]։ Պետրո Պորոշենկոյի և խմբակցության հետ խորհրդակցություններից հետո Լուցենկոյի հրաժարականը չի ընդունվել^[70]։

Ուկրաինայի գլխավոր դատախազ

2016 թվականի մայիսի 12-ին նշանակվել է Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի պաշտոնում^[71]։ Դրանից առաջ նույն օրը, հանուն այդ նշանակման, Գերագույն ռադան փոփոխություններ է մտցրել օրենսդրության մեջ, որոնք թույլ էին տալիս այդ պաշտոնին նշանակել առանց իրավաբանական կրթության և աշխատանքային փորձի անձանց^[72]։

Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի պաշտոնում հայտնի էր Ուկրաինայի Ազգային հակակոռուպցիոն բյուրոյի հետ դիմակայությամբ և փոխադարձ մեղադրանքներով^[73]։

2017 թվականի մայիսի 25-ին, այն բանից հետո, երբ Կիևի Պեչերսկի շրջանային դատարանը կալանքից ազատել էր հարկային մարմինների մի քանի ձերբակալված նախկին ղեկավարների գրավի դիմաց, գլխավոր դատախազ Յուրի Լուցենկոն բացահայտ սպառնացել էր այրել դատարանը^[74]։

2018 թվականի նոյեմբերի 1-ին ռուսական պատժամիջոցներ են սահմանվել Ուկրաինայի 322 քաղաքացիների, այդ թվում՝ Յուրի Լուցենկոյի դեմ^[75]։

2018 թվականի նոյեմբերի 6-ին հայտարարել էր Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի պաշտոնից հրաժարական տալու պատրաստակամության մասին^[76][77]։

2019 թվականի օգոստոսի 29-ին Ուկրաինայի Գերագույն ռադան Լուցենկոյին պաշտոնանկ է արել Ուկրաինայի գլխավոր դատախազի պաշտոնից^[78]։ Ապագա ծրագրերի մասին լրագրողների հարցին Լուցենկոն պատասխանել է, որ պլանավորում է «ուկրաինական գրքի աջակցման հիմնադրամ ստեղծել»^[79]։

Ընտանիք

Լուցենկոյի կինը՝ Իրինա Ստեպանովան է (ծնվել է 1966 թվականին), 2015 թվականի հունվարի 19-ից՝ Գերագույն ռադայի VIII և IX գումարման Ժողովրդական պատգամավոր «Պետրո Պորոշենկոյի բլոկ/Եվրոպական համերաշխություն» կուսակցությունից, Ուկրաինայի Գերագույն ռադայում Ուկրաինայի նախագահի ներկայացուցիչ^[80]։

Ունի երկու որդի․

• Ալեքսանդր (ծնվել է 1989 թվականին), 44 օր մասնակցել Է հակաահաբեկչական գործողությանը՝ մասնակցելով Դոնեցկի օդանավակայանի համար մարտերին^[81][82][83]։
• Վիտալի (ծնվել է 1999 թվականին)^[84][85]։

Եղբայրը գործարար Սերգեյ Լուցենկոն է^[86]։

Պարգևներ

ՆԳ նախարար աշխատելու ընթացքում Յուրի Լուցենկոն 35 պարգև է ստացել^[87]։

• Որպես պարգև ստացել է զենք (2005 թվական)^[88][89]։
• Իշխան Յարոսլավ Իմաստունի V աստիճանի շքանշան (2006 թվականի դեկտեմբերի 14), ծանրակշիռ անձնական ներդրման, ժողովրդավարության իդեալների պաշտպանության, քաղաքացիների սահմանադրական իրավունքների և ազատությունների պաշտպանությանը, պետականաշինությանը ակտիվ մասնակցության համա։^[90].

Ծանոթագրություններ

1. Deutsche Nationalbibliothek Record #133846687 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
2. «Путь Луценко. 7 шагов от сына секретаря обкома до генпрокурора Украины». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ հունվարի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
3. Лентапедия, Юрий Луценко
4. «Юрий Луценко». Արխիվացված է օրիգինալից 2014-02-01-ին. Վերցված է 2020-08-24-ին.
5. Луценко рассказал о своем участии в деле Украины без Кучмы
6. «Новый глава МВД Украины: «Я назначен политическим терминатором». Podrobnosti.ua, 11 февраля 2005 г.». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ սեպտեմբերի 3-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 12-ին.
7. «Как генерал Пукач поступил с человеком, чьё имя себе присвоил». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
8. Страшные подробности смерти Кравченко (ФОТО)
9. ««Подробности» — Экстренный выпуск. Смерть Кирпы». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ նոյեմբերի 11-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 10-ին.
10. «МВД приостановит публичные приглашения на допросы». Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ սեպտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2007 թ․ օգոստոսի 10-ին.
11. Луценко знает, кто отравил Ющенко. ИА REGNUM, 07.02.2005
12. Луценко оправдывался перед депутатами // «Фраза», 07.10.2005(չաշխատող հղում)
13. Луценко зовёт Ахметова четырьмя телеграммами. Ахметов подтверждает. // Украинская правда, 15.07.2005
14. У МВД и Прокуратуры ничего нет на Ахметова Արխիվացված 2018-01-19 Wayback Machine. // УРА-Информ, 11.10.2005
15. http://www.pravda.ru/news/world/20-01-2006/74362-0 Глава МВД Украины: разыскиваемые Интерполом чиновники получают российское гражданство. Правда.ру, 20 января 2006 г.
16. Юрий Луценко избавил СПУ от себя. Коммерсантъ-Украина № 119 от 14.07.2006
17. Юрий Луценко покинул ряды СПУ из-за «сицилизма». Лента.ру, 14 июля 2006 г.
18. Луценко пообещал Януковичу не «сачковать». Лента.ру, 7 августа 2006 г.
19. Проба силовиков. Коммерсантъ, 8 августа 2006 г.
20. Луценко отстранен от должности
21. Суд признал Луценко виновным в коррупции «Газета по-украински» 20.11.2006
22. «Белый список» Луценко
23. «Указ Президента Украины». Արխիվացված է օրիգինալից 2006 թ․ դեկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2006 թ․ դեկտեմբերի 4-ին.
24. Суд отменил постановление Генпрокуратуры о возбуждении дела против Луценко // «Газета по-украински» 27.03.2007
25. «Хто ми» (ուկրաիներեն). Народна самооборона. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 30-ին.
26. «Мы сделали не по-хохляцки, а по-умному». Юрий Луценко о подробностях создания мегаблока и новой партии // Коммерсант-Украина, 5 июля 2007
27. Против Юрия Луценко возбуждено уголовное дело
28. У Пшонки обещают закрыть Луценко
29. Луценко задержан
30. ГПУ: Луценко сам виноват, что его посадили
31. Владимир Арьев Уничтожение строптивого(ռուս.) // Зеркало недели. — 20 — 27 мая 2011. — № 18.
32. Provisional list of scheduled public hearings(անգլ.)
33. «Все три уголовных дела в отношении Луценко объединены в одно производство». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
34. В понедельник начинается предварительное слушание дела Луценко
35. Луценко просит перенести суд из-за спины
36. Суд отказался освободить Луценко и допросить Януковича, Пшонку и Кузьмина(չաշխատող հղում) (չաշխատող հղում)
37. Давление на свидетелей по делу Луценко
38. Приговор Луценко — 4 года с конфискацией
39. «Европейский суд удовлетворил жалобу Луценко» (ռուսերեն). MIGnews.com.ua. 2012 թ․ հուլիսի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2015 թ․ սեպտեմբերի 10-ին.
40. «УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 197/2013 Про помилування засуджених». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 9-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 7-ին.
41. «Суд отменил все приговоры Луценко» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ մարտի 20. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 20-ին.
42. Генпрокуратура закрыла уголовное производство в отношении следователя по делу Луценко
43. «Луценко объявил слияние с "Батькивщиной"». Украинская правда. 2012 թ․ մարտի 30.
44. Луценко: «Народна Самооборона» себе вичерпала Արխիվացված 2016-09-24 Wayback MachineԿաղապար:Нет в источнике
45. Луценко и его команда. Экс-министр рассказал о своей организации её финансировании и встрече с Ющенко / ФОКУС, 12 июля 2013
46. «PR-супровід громадянської ініціативи «Третя Українська Республіка» (червень 2013 — травень 2014)». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 2-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 20-ին.
47. Юрий Луценко уже готовит новый Майдан
48. «Активность оппозиции. Киевский центр политических исследований и конфликтологии, 03.12.2013». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 22-ին. Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 17-ին.
49. На Майдане объявили о создании Народного объединения «Майдан»: Новости УНИАН
50. Майдану объявили состав Совета нового общественного объединения: Новости УНИАН
51. Участники Народного вече приняли резолюцию и выбрали сопредседателей гражданского объединения Майдан
52. «Как "Беркут" избил Луценко» (ռուսերեն). Украинская правда. 2014 թ․ հունվարի 14. Վերցված է 2014 թ․ հունվարի 14-ին.
53. «МВД показало, как якобы пьяный Луценко 10 января обзывал командира «Беркута» «п*дарасом» — ТСН.ua».
54. Луценко по-прежнему в больнице — пресс-секретарь // Корреспондент.net, 11 января 2014
55. Мы должны совместно организовать Восточный Майдан: Новости УНИАН
56. Борьба за киевскую власть. Արխիվացված 2014-08-26 Wayback Machine Insider.ua, 05.03.2014
57. «Луценко отказывается участвовать в выборах мэра Киева» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ ապրիլի 3. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 3-ին.
58. «Партии Кличко и Порошенко пойдут на выборы Киевсовета одним списком» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ ապրիլի 5. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 5-ին.
59. «Луценко назначен советником Президента» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ ապրիլի 19. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 19-ին.
60. «Луценко призвал голосовать за Порошенко» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ ապրիլի 25. Վերցված է 2014 թ․ ապրիլի 25-ին.
61. «Порошенко предлагал "Батькивщине" пост премьера» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ մայիսի 1. Վերցված է 2014 թ․ մայիսի 1-ին.
62. «Порошенко назначил Луценко своим внештатным советником» (ռուսերեն). Левый берег. Վերցված է 2014 թ․ հունիսի 17-ին.
63. Для Луценко зарегистрировали партию / УП, 1 июля 2014, 13:55
64. «Партия «ТУР» зарегистрирована в Минюсте / Третя Українська Республіка, 01.07.14 11:07». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 13-ին.
65. «Третья Украинская Республика» стала политпартией / Интерфакс-Украина, 01.07.2014 12:52
66. «Луценко возглавил партию Порошенко» (ռուսերեն). Украинская правда. 2014 թ․ օգոստոսի 27. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 27-ին.
67. «Юрий Луценко возглавил партию Порошенко» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ օգոստոսի 27. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 27-ին.
68. «Партию «Солидарность» переименовали в Блок Петра Порошенко» (ռուսերեն). Левый берег. 2014 թ․ օգոստոսի 27. Վերցված է 2014 թ․ օգոստոսի 27-ին.
69. Луценко подал в отставку с поста лидера фракции «Блока Порошенко» «Радио Свобода», 03.07.2015
70. Луценко остается главой фракции «Блок Петра Порошенко» в Раде
71. Как Рада назначала Луценко-генпрокурора (фоторепортаж) : Новости УНИАН
72. Новым прокурором Украины назначен экс-глава МВД Юрий Луценко — Русская служба Би-би-си
73. ГПУ открыла дело против главы Антикоррупционного бюро — нардеп
74. Луценко угрожает Печерскому суду пожаром(չաշխատող հղում)
75. «Россия ввела контрмеры в ответ на санкции Украины». ТАСС. 2018 թ․ նոյեմբերի 1. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 1-ին.
76. «Луценко заявил об отставке: сколько обещаний успел выполнить генпрокурор». Телеканал 24. 2018 թ․ նոյեմբերի 6. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
77. ««Отставка» Луценко, обыск у Бережной, 10 лет тюрьмы для Омеляна». Страна.ua. 2018 թ․ նոյեմբերի 7. Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ նոյեմբերի 7-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
78. «Рада уволила Луценко» (ռուսերեն). РБК-Украина. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին.
79. «Луценко: Последний год я себя заставлял ходить на работу» (ռուսերեն). 112.UA. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 30-ին.
80. Жена Луценко снова стала депутатом «Украинская Правда», 19.01.2015
81. Сын Луценко вернулся из зоны АТО после 44 дней боев за аэропорт — Новости дня
82. Луценко: мой сын и сын Порошенко уже второй месяц на фронте «LB.ua», 07.10.2014
83. Сын Луценко защищает аэропорт в Донецке Արխիվացված 2014-10-25 Wayback Machine «Newsru.ua», 13.10.2014(չաշխատող հղում)
84. Луценко Юрий. ДОСЬЕ
85. «Доступ ограничен». Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
86. «Сергей Луценко: «Заказчик дела моего брата — первое лицо»» (ռուսերեն). «Левый берег». 2011 թ․ հունվարի 31. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
87. «За время работы главой МВД Луценко получил 35 наград» (ռուսերեն). «Украинская правда». 2016 թ․ մայիսի 13. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
88. 20 марта 2007 при обыске в квартире Ю. В. Луценко был изъят наградной пистолет «Форт-17»
    Луценко лишился комсомольского билета // «Корреспондент. UA» от 20 марта 2007
89. «у розпорядженні „Української правди“ виявився список осіб, які були нагороджені Луценком відзнакою МВС „Вогнепальна зброя“… менш ніж за два місяці після свого призначення — 17 березня 2005 року — Луценко першим нагородив відзнакою Міністерства внутрішніх справ „Вогнепальна зброя“… самого себе.»
    Мустафа Найем. «Білий список» Луценка «Білий список» Луценка // «Українська правда» 26 листопада 2006
90. Указ Президента України № 1073/2006 від 14 грудня 2006 року «Про нагородження Ю.Луценка орденом князя Ярослава Мудрого»(ուկր.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յուրի Լուցենկո» հոդվածին։