Հայ կաթողիկե եկեղեցի

Հայ կաթողիկե եկեղեցի (հայերեն՝ Հայ Կաթողիկէ Եկեղեցի; լատին․՝ Ecclesia armeno-catholica), պատկանում է Արևելյան Կաթոլիկ Եկեղեցիներին։ Ընդունում է Պապի առաջնորդությունը (պապական առաջնորդություն) և, հետևաբար, լիակատար հաղորդակցության մեջ է կաթոլիկ եկեղեցու, ներառյալ Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու և այլ արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիների հետ։ Եկեղեցին ծագում է 1439 թվականի Ֆլորենցիայի միությունից^[1] և պաշտամունքում օգտագործում է հայկական ծեսը։ Արևելյան կաթոլիկ պատրիարքություններից մեկն է։

Հայ Կաթողիկե եկեղեցու պատմություն

Հայ կաթողիկեները տարածված են նաև Վրաստանում, որը դարձել է թեմի առաջնակարգ կենտրոններից մեկը

1845 թվականին Ցարական կառավարությունը հաստատել է Հայ Կաթողիկների ինքնավարությունը։ Հետաքրքրական է, որ հայ կաթողիկները երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին պաշտպանական ջոկատներ են կազմել։

1991 թվականին Հայ առաքելական եկեղեցու կաթողիկոս Վազգեն Ա-ն Էջմիածնում ունեցած իր ելույթում առաջ քաշեց այն հարցը որ Հայ առաքելական եկեղեցու կողքին մի քանի դարեր գործել է Կաթողիկե եկեղեցին, արտաբերեց նաև որ նրանք կարող են սկսել իրենց գործունեությունը Հայաստանում, բայց նախ պահանջեց մի բան, որ ճանաչեն հայ առաքելական եկեղեցու գերագահությունը և ընդունեն բոլոր կանոնները: 1991 թվականին Հռոմի սրբազան քահանայապետ Հովհաննես Բ-ն կազմեց Հայաստանի, Վրաստանի, Ռուսաստանի արևմտյան Եվրոպայի հայ կաթողիկե թեմը և առաջնորդ նշանակեց Ներսես Արքեպիսկոպոսին (1991-2005)։ Հայ կաթողիկեները պետությունից ստացան թույլատվություն և հետ վերցրեցին եկեղեցիները։

Եկեղեցական աստիճանակարգ

Եկեղեցու գլխավորը պատրիարք կաթողիկոսն է։ Պատրիրարքի նստավայրը հանդիսանում է Զմառի մայրավանքը որտեղ գործում է Կղերի Միաբանությունը։ Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի երեք ճեմարան, Հայաստանի ճեմարաններն են Քանաքեռի Սրբոց Հրեշտակապետաց Միացյալ Հոգևոր առաջնորդական Ճեմարանը,Մխիթարեան կրթահամալիրը(Մխիթարեան Միաբանութեան) Իտալիա՝ Հռոմ Լևոնյան քահանայապետական հայ վարժարանը, Բերյութի պատրիարքական աթոռանիստ ճեմարան։ Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի պատրիարքական թանգարան որտեղ էլ գտնվում է հին Հայկական մշակութային իրեր։ Հայ կաթողիկե եկեղեցու մի շաք վարժարաններ գործում են։ Հայ կաթողիկե եկեղեցում մեծ դեր են ծառայում Անարատ Հղության հայ քույրերի միաբանությունը, որը ունի վարժարաններ։ Հայ կաթողիկե եկեղեցու երջանկահիշատակ Ներսես Պետրոս կաթողիկոսի նախաաձեռնությամբ Հռոմի Սուրբ Պետրոսի տաճարում կատարվել է հայ ցեղասպանության պատարագը։ Նրա նախաձեռնությամբ Հռոմի պապը այցելել է Հայաստան։

Ծիսակարգ

Հայ կաթողիկե եկեղեցու ծիսակարգը նման է հայ առաքելական եկեղեցու ծիսակարգին, պատարագը մատուցվում է գրաբար։

Պատմություն

Պաշտոնապես եկեղեցին սկիզբ է առել որպես ինքնավար հոգևորական հանրություն 1742 թվականին, երբ Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս XIV Աբրահամ Պետրոս Ա. Արծիւեանին նշանակում է Կիլիկյան Հայաստանի պատրիարք, որն այսպիսով փաստորեն դառնում է հայ կաթողիկե եկեղեցու առաջին պատրիարքը։ Պատրիարքին հաջորդում է ավագ եպիսկոպոսը։

1845 թվականներին Անարատ Հղության հայ քույրերը տարածվեցին ամբողջ Եվրոպական և Աֆրիկական երկրներով, որտեղ սկիզբ առավ Ռուսաստանի կյանքը։ Կույսերից 13-ը զոհ գնաին Մեծ եղեռնին։ Թուրքիական գերիշխանության ներքո նրանք ստեղծեցին դպրոցներ և վարժարաններ։

Գործունեություն

Հայ կաթողիկե եկեղեցին ունի հայկական ԲՀԿԸ հիմնադրամը, որը օգնում է անապահով ընտանիքներին, տարեցներին։ Գործում է Անարատ Հղության քույրերի միաբանությունը, որը ունի իր ճամբարը և իր դպրոցը։ Սպիտակում կա քույրերի կենտրոնը, որը օգնում է հիվանդ երեխաներին։

Հայաստանի թեմ

Հայաստանում տարածված կաթողիկները կենտրոնացած են Շիրակի մարզում, թիվը մոտ 33000 է։ Շիրակում կա աթոռանիստ Սրբոց Նահատակաց եկեղեցին, որը գտնվում է Գյումրիում, որին կից գործում է առաջնորդարանը։ Շիրակի կաթողիկե գյուղերն են Ազատան, Լանջիկ, Ձիթհանքով, Փանիկ, Արևիկ. Մեծ Սեփասար և այլն։ Հայաստանի թեմը կից է Բերյութի թեմին։ Շիրակի մարզի Ազատան և Փանիկ համայնքների Սուրբ Աստվածածին հայ կաթողիկե եկեղեցիները 1800-ական թվականներին են կառուցվել ու իրենց հովանու տակ են առել տեղի հայ կաթողիկներին` զերծ պահելով հոգևոր որբությունից։ Առաջնորդը պատրիարքն է, որին ընտրում է սինոդոսը, պատրիարքը կարգում է թեմի առաջնորդներ` եպիսկոպոսներ, իսկ եպիսկոպոսները ձեռնադրում են քահանաներ, վարդապետներ։

Տես նաև

• Հայ կաթողիկե եկեղեցու կաթողիկոսների ցանկ
• Մխիթարյան միաբանություն
• Գրիգոր-Պետրոս Աղաջանյան
• Սուրբ Ղազար կղզի
• Արևելյան կաթոլիկ եկեղեցիներ
• Հայաստանյայց Առաքելական Սուրբ Եկեղեցի

Պատկերասրահ

• Հայ կաթողիկե ծխական համայնքներ
• 
  Ուկրաինայի Ստանիսլավովի հայկական եկեղեցու ինտերիերը (1763)
• 
  Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցի-Սուրբ Եղիա եկեղեցի, Դեբբաս հրապարակ, Բեյրութի կենտրոն, Լիբանան (1909)
• 
  Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ տաճար, Գլենդել, Կալիֆոռնիա (2001)
• 
  Բզոմմարի Տիրամոր Հայ կաթողիկե տաճար, Մոնտեվիդեո, Ուրուգվայ
• 
  Երուսաղեմի հայ կաթողիկե պատրիարքությունը (1996)
• 
  Հայ կաթողիկե եկեղեցու ներքին տեսքը (Բուենոս Այրես)
• 
  Սան Պաուլոյի հայ կաթոլիկ եկեղեցի
• 
  Եպիսկոպոսների ժողովը Երուսաղեմում
• 
  Հայկական ծես
• 
  Հայ կաթողիկե պատրիարքության կենտրոնատեղին Լիբանանի Զմմառ քաղաքի մեջ
• 
  Գյումրիի Սուրբ Նահատակաց Մայր Տաճար
• 
  Հայ կաթողիկե Սուրբ Երրորդություն եկեղեցի Հալեպում, Սիրիա

Ծանոթագրություններ

1. Документы собора (անգլ.) Արխիվացված 2008-09-22 Wayback Machine

Գրականություն

• Frazee, Charles A. (2006) [1983]. Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923. Cambridge, England: Cambridge University Press. ISBN 9780521027007.
• Kornél, Nagy (2011). «The Catholicization of Transylvanian Armenians (1685-1715): Integrative or Disintegrative Model?». Integrating Minorities: Traditional Communities and Modernization. Cluj-Napoca: Editura ISPMN. էջեր 33–56. ISBN 9786069274491.
• Stopka, Krzysztof (2016). Armenia Christiana: Armenian Religious Identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). Kraków: Jagiellonian University Press. ISBN 9788323395553.

Արտաքին Հղումներ

Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Հայ կաթողիկե եկեղեցի կատեգորիայում։

• Պաշտոնական կայք
• Հայ Կաթողիկե եկեղեցի
• ԱՄՆ-ի և Կանադայի հայ կաթոլիկ թեմը
• Ավստրալիայի հայ կաթոլիկ համայնք
• Լիբանանի հայ կաթողիկ եկեղեցի
• Արմենիապեդիա–հայ կաթողիկ եկեղեցի
• Ռոնալդ Ռոբերսոնի հոդվածը հայ կաթոլիկ եկեղեցու մասին CNEWA կայքում
• Սուրբ Մարկոս հայկական կաթոլիկ եկեղեցի, Ֆիլադելֆիայի մոտ, Փենսիլվանիա