Լապենրանտա

Լապենրանտա^{[4][5][6][7][8]}) (ֆիններեն՝ Lappeenranta) կամ Վիլմանստրանդ (շվեդ.՝ Villmanstrand), քաղաք և մունիցիպալիտետ Ֆինլանդիայում, Արևելյան Ֆինլանդիա նահանգում, Հարավային Կարելիա մարզի վարչական, տնտեսական և մշակութային կենտրոնը։ Գտնվում է Կարելիա պատմական շրջանի արևմտյան մասում, Սայմա լճի հարավային ափին, ռուս-ֆիննական սահմանի մոտ։ Քաղաքային մունիցիպալիտետի բնակչությունը կազմում է 72 հազար մարդ։ Քաղաքն ըստ բնակչության թվի Ֆինլանդիայում 13-րդ է։

Բնակավայր
Լապենրանտա
ֆիններեն՝ Lappeenrannan kaupunki շվեդ.՝ Villmanstrand stad
Զինանշան
Երկիր	Ֆինլանդիա
Համայնք	Հարավային Կարելիա
Հիմնադրված է	1649 թ.
Մակերես	1433,99 կմ²
Պաշտոնական լեզու	ֆիններեն[1][2]
Բնակչություն	▼72 959 մարդ (փետրվարի 29, 2024)[3]
Ժամային գոտի	UTC+2 և UTC+3
Փոստային դասիչ	53810
Պաշտոնական կայք	lappeenranta.fi​(ֆին.)​(անգլ.)
Լապենրանտա (Ֆինլանդիա)
Լապենրանտա Վիքիպահեստում

Անվանում

Քաղաքի ֆիններեն և շվեդերեն անվանումը, ինչպես և մի շարք այլ Ֆինլանդիայի քաղաքների, տարբեր է։ Ֆիններեն անունը կազմված է երկու բառից՝ «lappeen» (բառի սեռական հոլով՝ lape՝ ծայրամաս) և «ranta» (ափ)։ Շվեդերեն անունը նույնպես կազմված է երկու բառից՝ «vildman» (վայրենի) և «strand» (ափ), ինչը կարելի է թարգմանել որպես «վայրենի ցամաք» կամ «վայրենու ափ»^[9]։

Անվանումը պատկերված է քաղաքային զինանշանի վրա, որտեղ պատկերված է վայրենի։ Քաղաքի շվեդերեն անվանումը հիմնականում պատմական է, քանի որ Ֆինլանդիայի հարավ-արևելքում գտնվող շվեդների գրեթե բացակայության պատճառով առօրյայում չի օգտագործվում։

Պատմություն

Դեռ սառցե դարաշրջանի վերջում Լապենրատայի բնակիչների նախնիները բնակություն են հաստատել Մորենու գոտում, որից ձևավորվել է այժմյան Սայմա լճի ափը։ Այն աչքի է ընկնում որսամիս տվող կենդանիներով և ձկներով։ Լապենրանտա շրջանում արդեն երկաթի դարի սկզբում որոշ ժամանակակից գյուղերի տեղում գոյություն ունեին մշտական բնակավայրեր։ Գտնվել է հին կարելական և միջնադարյան գերեզմաններ։ 16-րդ դարում բնակավայրը եղել է սոճու խեժի և կուպրի առևտրի կենտրոններից մեկը։

Քաղաքը հիմնադրվել է 1649 թվականին, երբ Քրիստինա թագուհին գեներալ Պետր Բրախի առաջարկով Վիլմանստրանդին շնորհել է քաղաքային կարգավիճակ և հաստատել քաղաքի զինանշանը։ 17-րդ դարում Վիլմանստրանդը դարձել է Շվեդիայի և Ռուսաստանի միջև ռազմական վեճերի առարկա։ Ամրացված քաղաքը պահպանում էր մե՛կ Շվեդիայի Թագավորության, մե՛կ Ռուսաստանի սահմանները։ 1743 թվականից Ռուսաստանի կազմում էր, որպես Վիբորգ նահանգի գավառային քաղաք։ 1811 թվականին այս նահանգի հետ միասին փոխանցվել է Ֆինլանդիայի Մեծ իշխանությանը։ 19րդ դարում քաղաքում բացվել է առողջարան և Սայմայի ջրանցք, որը սկսել է զարգացնել զբոսաշրջությունը։ 1885 թվականին Ռուսական կայսերական ընտանիքը այցելել է Լապենրանտա։

20-րդ դարում պատերազմները երեք անգամ ավերել են փոքր քաղաքի իդիլան․ 1918 թվականի քաղաքացիական պատերազմի, խորհրդա-ֆիննական 1939-1940 թվականների «ձմեռային պատերազմի» և Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ։

Հետագա տարիներին Լապտենրանտան դարձել է աշխույժ արդյունաբերական, առևտրային և համալսարանական քաղաք, յուրօրինակ «լոկոմոտիվ» տարածաշրջանի զարգացման համար։

Կլիմա

Լապենրանտան ունի մոտավորապես նույն կլիման, ինչ Վիբորգը, սակայն քանի որ քաղաքը գտնվում է Ֆինլանդիայի ծոցի հյուսիսում, ապա ցամաքային կլիման մի փոքր ավելի խիստ է։ Ամռանը զով է և անձրևոտ, ձմեռը չափավոր ցուրտ է՝ ձյունոտ և երկարատև։ Գարուն գալիս է միայն ապրիլին, իսկ սեպտեմբերին արդեն սկսվում է աշունը։

Վարչական բաժանում

Բաժանված է 48 կենտրոնական և 3 առանձին շրջանների՝ Nuijamaa, Joutseno, Ylämaa^[10], ինչպես նաև մի քանի բնակավայրերի։ Քաղաքի ընդհանուր տարածքը կազմում է 1723.5 կմ², որից 290.14 կմ-ը բաժին է ընկնում է ջրային մակերեսին^[11]։

Շրջաններ

Կենտրոնական քաղաքների ցանկ
Համար	Անվանում
01	Linnoitus (Ամրոց)
02	Keskus (Կենտրոն)
03	Kylpylä
04	Pallo-Tyysterniemi
05	Leiri
06	Taikinamäki
07	Kimpinen
08	Lepola
09	Peltola
10	Alakylä
11	Tykki-Kiviharju
12	Kesämäki
13	Kuusela
14	Reijola
15	Harapainen
16	Mattila
17	Mäntylä
18	Ihalainen
20	Voisalmi
21	Suolahti
22	Kivisalmi
23	Kariniemi
24	Kuusimäki
25	Lentokenttä (Օդանավակայան)
31	Parkkarila
32	Kaukas
33	Lauritsala
34	Tirilä
35	Lapvesi
36	Hakali
37	Mustola
38	Mälkiä
39	Hartikkala
40	Kanavansuu
41	Laihia
53	Pajarila
54	Karhuvuori
55	Hyrymäki
56	Myllymäki
57	Hiessilta
61	Lavola
62	Uus-Lavola
63	Kourula
64	Skinnarila
65	Sammonlahti
67	Selkäharju
68	Rutola
69	Ruoholampi

Գյուղեր

• Վայնիկալա
• Կանսոլա
• Կոնտու
• Լոուկո (Ֆինլանդիայի կազմի մեջ մնացել է մի փոքր մասը)
• Մոյսիո
• Ռաուխա
• Ռուոկոլա
• Սիմոլա
• Հանհիարվի
• Հիվանիեմի

Բնակչություն

Բնակչության 1999-2024 թվականների վիճակագրություն

Տարի Բնակչություն 1999 57 583 մարդ [12] 2000 58 041 մարդ [12] 2001 58 401 մարդ [12] 2002 58 707 մարդ [12] 2003 58 897 մարդ [12] 2004 58 982 մարդ [12] 2005 59 073 մարդ [12] 2006 59 118 մարդ [12] 2007 59 286 մարդ [12] 2008 70 313 մարդ [12] 2009 71 814 մարդ [12] 2010 71 982 մարդ [12] 2011 72 133 մարդ [12] 2012 72 424 մարդ [12] 2013 72 658 մարդ [12] 2014 72 615 մարդ [13] 2015 72 875 մարդ [14][12] 2016 72 872 մարդ [12] 2017 72 909 մարդ [12] 2022 72 650 մարդ [15] 2023 72 988 մարդ [16] 2024 72 959 մարդ [3]

Ծանոթագրություններ

1. http://www.stat.fi/meta/luokitukset/kunta/001-2012/luokitusavain_ks.html
2. Kuntien ja kielisuhdeluokituksen 2024 välinen luokitusavain, Klassificeringsnyckeln mellan kommuner och språklig indelning år 2024, The correspondence table between municipalities and language distribution in 2024 — Statistics Finland, 2024.
3. Finland's preliminary population figure was 5,608,218 at the end of February 2024 — Statistics Finland.
4. Написание Лаппеэнранта — согласно изданию «Финляндия, общегеографическая карта». М.: ФСГиКР, 1994. © Роскартография. В средствах массовой информации довольно часто используется написание Лаппеенранта.
5. Топокарты Генштаба, издание 1991 г.
6. «Большой словарь русского языка». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հոկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
7. «БСЭ (2-е издание)». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ դեկտեմբերի 22-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
8. Топокарты Генштаба, издание 1998 г.
9. «My town Lappeenranta». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ օգոստոսի 24-ին.
10. Lappeenrannan kaupunginosat(չաշխատող հղում) (ֆին.)
11. Площадь коммун Финляндии по состоянию на 1.1.2011 (ֆին.)(շվեդ.)
12. Kaupunkien ja kuntien lukumäärät ja väestötiedot — Association of Finnish Municipalities.
13. http://vrk.fi/default.aspx?docid=8517&site=3&id=0
14. Population structure — ISSN 1797-5379; 1797-5387; 1797-5395
15. https://pxdata.stat.fi/PxWebPxWeb/pxweb/en/StatFin/StatFin__vaerak/statfin_vaerak_pxt_11ra.px
16. Population growth biggest in nearly 70 years — Statistics Finland.

Արտաքին հղումներ

• Официальный сайт города Արխիվացված 2018-05-24 Wayback Machine
• Представительство Лаппеенранты в Санкт-Петербурге Արխիվացված 2018-07-10 Wayback Machine
• Лаппеенранта. Фоторепортаж. Արխիվացված 2013-11-12 Wayback Machine
• Лаппеэнранта — большой финский город около границы с Россией, фотографии (ռուս.)
• Информация о регионе Лаппеэнранта и Иматра

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լապենրանտա» հոդվածին։