Վարդաշեն (Միրզիկ)

Վարդաշեն (նաև՝ Միրզիկ, ներկայում՝ ադրբ.՝ Şəhriyar, Շեհրիար), նախկին հայկական գյուղ Ադրբեջանի Հանրապետության Գյոյգյոլ շրջանում՝ շրջկենտրոն Գյոյգյոլից 10-12 կմ հարավ-արևմուտք, Գանձակ գետի ձախափնյա վտակների միջև ընկած սարահարթի վրա, ծովի մակերևույթից 1000-1160 մ բարձրության վրա^[1]։

Գյուղ
Վարդաշեն/Միրզիկ ադրբ.՝ Şəhriyar, Շեհրիար
ռուս.՝ Мирзик
Երկիր	Ադրբեջան
Շրջան	Գյոյգյոլ շրջան
Համայնք	Գյոյգյոլի շրջան և Ելիզավետպոլի գավառ
Այլ անվանումներ	Միրզակ, Միրզիկ, Շեհրիար
ԲԾՄ	1090 մետր
Խոսվող լեզուներ	Մինչև 1989թ.-ը՝ հայերեն Ներկայում՝ ադրբեջաներեն
Ազգային կազմ	Մինչև 1989թ.-ը՝ հայեր Ներկայում՝ ադրբեջանցիներ
Ժամային գոտի	UTC+4
Վարդաշեն (Միրզիկ) (Ադրբեջան)

Միրզակ անվանումով ընդգրկված է եղել Արևելյան Հայաստանի Ելիզավետպոլի նահանգի Ելիզավետպոլի գավառում^[2]։

Պատմություն

Գյուղում և նրա մերձակայքում պահպանված պատմական հուշարձանները վկայում են, որ այստեղ կյանքն անընդմեջ հարատևել է նաև միջնադարում^[1]։

Բնակլիմայական նպաստավոր պայմանների շնորհիվ գյուղի տարածքը բնակեցված է եղել պատմական անհիշելի ժամանակներից։ Դեռևս 17-րդ դարի վերջերին և 20-րդ դարի սկզբին Թիֆլիսի հնագիտական ընկերության կողմից Գարդմանում պեղումներ իրականացնող հնագետ Ֆ. Շուլցը գյուղի մոտ հայտնաբերել է կրկնակի թաղումով դամբարան, որտեղից հայտնաբերված իրերը վերագրել է միջին բրոնզի և վաղ երկաթի ժամանակներին։ Այստեղից հայտնաբերված իրերը հուշում են, որը գյուղի տարածքը բնակեցված է եղել անհիշելի ժամանակներից^[1][3]։

Նախքան 1989 թվականը՝ բնակչությունը հիմնականում զբաղվում էր երկրագործությամբ և անասնապահությամբ։ Բնակավայրի հարակից անտառների առկայությունը հնարավորություն է տվել զբաղվելու նաև փայտահատությամբ ու փայտի վաճառքով^[4][5]։

Անվան ծագում

Ավանդաբար պատմում են, որ գյուղը կոչվել է Վարդաշեն, հետագայում, երբ տարածաշրջանը հայտնվել է պարսկական տիրապետության ներքո, վերանվանվել Միրզիկի։ Դա եղել է մի պարսիկ հարկահավաքի անունը, որն առաջարկել է գյուղն իր անունով կոչելու դիմաց գյուղացիներին ազատել հարկից։ Վարդաշենցիները համաձայնել են գյուղը կոչել «միրզա», որը հետո վերածվել է Միրզիկի։ Այս տեսակետի իսկությունը փաստելը դժվար է, սակայն արդեն 17-րդ դարում գյուղն հայտնի էր Միրզիկ անունով, քանի որ Փիլիպպոս կաթողիկոսի գրած մի կոնդակում գյուղը հիշատակված է այդ անվամբ^[1][6][7]։

Կրոնական կյանք

Գյուղում է գտնվում հայ առաքելական Սուրբ Գաբրիել եկեղեցին, որն այժմ ադրբեջանցիների կողմից օգտագործվում է որպես գոմ։

Հայտնի է, որ 1905-1923 թվականներին Վարդաշենում զուգահեռաբար նաև Բրաջուրում քահանայագործել է Մարտիրոս Եպիսկոպոսյանցը, ով քահանա է ձեռադրվել 1897 թվականին^[8][9]։

Ծանոթագրություններ

1. Սամվել Կարապետյան (2004). Հյուսիսային Արցախ. Երևան: Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպություն. էջ 394. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.
2. «Арешский уезд на 1908 год». Վերցված է 2021 Հունիս 8-ին.
3. «Մշակ», 1903, N 117, էջ 1։
4. «Նոր-Դար», 1888, N 202, էջ 2։
5. Սամվել Կարապետյան (2004). Հյուսիսային Արցախ. Երևան: Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպություն. էջ 396. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.
6. Գրիգորյան Բ., Միրզիկ, թե՞ Վարդաշեն (հատված «Հետքերն անհետանում են» հուշագրությունից) «Գարդմանք», 1996, N 2, էջ 12-13։
7. Մ.Բարխուդարյան (1895). Արցախ. Բագու. էջ 48.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
8. Հայաստանի ազգային արխիվ, ֆ. 57Պ, ց. 3, գ. 259, թ. 4, ֆ. 458Պ, ց. 1, գ. 184, թ. 7:
9. Սամվել Կարապետյան (2004). Հյուսիսային Արցախ. Երևան: Հայկական ճարտարապետությունն ուսումնասիրող կազմակերպություն. էջ 401. Արխիվացված է օրիգինալից 2019 թ․ փետրվարի 6-ին. Վերցված է 2017 թ․ ապրիլի 29-ին.