Գազախ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Գազախ, ինչպես նաև Ղազախ (ադրբ.՝ Qazax), նախկինում՝ Կողթ, քաղաք ներկայիս Ադրբեջանական Հանրապետությունում, Գազախի շրջանի վարչական կենտրոն։ Գտնվում է Աղստև գետի աջ ափին՝ ծովի մակերևույթից 350-390 մետր բարձրության վրա, արգավանդ դաշտավայրում[1]։ Բնակչությունը՝ ▲28 000 մարդ (2019)։
Կողթ (այլ կիրառումներ) Գազախ (այլ կիրառումներ)
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Գազախ | ||
| ռուս.՝ Казах ռուս.՝ Новая Акстафа ռուս.՝ Казах | ||
 | ||
| Երկիր | Ադրբեջան | |
| Համայնք | Ղազախի շրջան, Ղազախի գավառ և Q121781823? | |
| Հիմնադրված է | 1909 թ. | |
| Մակերես | 10 կմ² | |
| ԲԾՄ | 381±1 մետր | |
| Բնակչություն | ▲28 000 մարդ (2019) | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Փոստային դասիչ | AZ 3500 | |
| ||
Բնակչություն
Հայերը Գազախում
Հայերն այստեղ բնակություն են հաստատել քաղաքի հիմնադրման հենց սկզբից[1]։ Իբրև փոստային կայարան՝ Գազախը վաճառական տարրի համար նկատվել է հարմար գործատեղի. արդեն 1885 թվականին, հանձինս հիշյալ բնագավառի գործավորների, նրանց մի նշանակալի մասը հայեր էին[9]։
Նորաբնակների թվում կային և՛ քաղաքացիներ և՛ գյուղացիներ.
 |
Ժողովուրդը մեծաւ մասամբ, Շուշուց և մօտակայ գիւղօրայքից են վերաբնակուած և պարապում են զանազան արհեստներով և վաճառականութեամբ[10] |  |
1905 թվականին Գազախի բնակչությունը կազմել է 3380 շունչ (հիմնականում՝ թուրքեր, ապա՝ հայեր, ավելի քիչ ռուսներ)[11]։
Պատմություն
Արդեն 1883 թվականին բնակավայրին շնորհվել էր քաղաքի կարգավիճակ[12], սակայն այլ վկայության համաձայն Գազախը քաղաքի կարգավիճակ ստացել էր 1909 թվականին[13]։ Մինչ քաղաքի հիմնադրումը, գավառի վարչանիստը Դաղ-Քյասաման գյուղն էր[1]։
Սակայն սկզբնական շրջանում Գազախի զարգացման հեռանկարի նկատմամբ մամուլում թերահավատություն է արտահայտվել։ Այդպես «Արձագանք»-ը 1886 թվականին գրում է.
|
Մի քանի տարի է միայն, որ այս քաղաքը հիմնարկուել է և հետզհետէ վայելուչ տներ և խանութներ բազմանում են. բայց հազիւ թէ այս նոր քաղաքը կարողանայ հաստատուն ապագայ ունենալ. որովհետև ամառնային սաստիկ տաք օդն և վատառողջ ջուրը մի օր կարող են սորան ևս Ջվանշիրի գաւառի Թառթառ աւանի վիճակին հասցնել«Արձագանք», 1886, N 12, էջ 162 | |
1880 թվականի դեկտեմբերի 11-ին Կովկասի փոխարքայի հրամանագրով Աղստև գետի աջ ափին 356 դեսյատին 490 քառ. սաժեն արքունի հողատարածք է հատկացվում քաղաքի կառուցապատման համար[14]։
Դիլիջան փոխադրվելու բնակիչների մտադրությունը կանխելու նպատակով կառավարությունը 1897 թվականին ծրագրել էր խողովակաշարերով ջուր հասցնել Գազախ[15]։ Նախագծի իրականացումը (ջուրը բնակավայր էր հասցվել 11 վերստ հեռավորությունից) համայնքի վրա նստել էր 23.000 ռուբլի[11]։
1905 թվականին ականատեսը գրել է.
|
Ներկայումս Գազախը բաժանված է 26 թաղամասերի, որոնք էլ բաղկացած են 276 տեղամասերից։ Դրանցից 156-ը դեռևս ավարտված չեն։ Գազախում կառույցների մեծամասնությունը քարից են, միահարկ, քաղաքային տիպի։ Առկա են ուղղափառ և հայ-գրիգորյանական եկեղեցիներ և մուսուլմանական մզկիթ։ Քաղաքի կենտրոնում տեղադրված է շուկայի հրապարակը՝ շրջապատված առևտրական կրպակների շարքերով...[16] | |
Հայտնի է, որ 1905 թվականին ազգությամբ գերմանացի գավառապետ Առնոլդը «...որպէս նախանձախնդիր անձն քաղաքի առաջադիմութեան և լուսաւորութեան, դատարկ գետինների վաճառումով աշխատում է հարստացնել քաղաքը»[17]։
1905-1906 թթ. հայ-թուրքական ընդհանրումների ժամանակ Գազախաբնակ հայերն չարաչար պատժվում են՝ կորցնելով այն ամենը, ինչ ունեին։ Թուրքերը հրդեհում են Ջաղեթյանցի, Մելիք-Իսրայելյանի, Գուլումյանի, Խաչատրյանի և այլոց տները, թալանում և ավերում եկեղեցին ու դպրոցը։ Փախչելով Թիֆլիս և մերձակա հայաբնակ գյուղեր՝ հայ բնակիչները հազիվ կարողանում են ազատել իրենց կյանքը[18]։
Ծանոթագրություններ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.