Կիրառական գիտություն

Կիրառական գիտություն գիտական մեթոդի և գիտելիքի կիրառումն է գործնական նպատակների համար: Այն ընդգրկում է մի շարք ոլորտներ, ինչպիսիք են ճարտարագիտությունը և բժշկությունը: Կիրառական գիտությունը տարբերվում է հիմնարար գիտությունից, որը հիմնականում ուսումնասիրում է տեսական հարցեր՝ առանց անմիջական կիրառման^[2]:

Կիրառական գիտություն

գիտության բաժին, գիտական բնագավառ 

Ենթակատեգորիա	• conceptual system  • knowledge system   • գիտություն
Բնութագրվում է	practicality
Ով է կիրառում	applied scientist
Հակառակը	fundamental science

Սննդագիտությունը կիրառական գիտության ճյուղ է^[1]։

Կան կիրառական բնական գիտություններ, ինչպես նաև Կիրառական ֆորմալ և հասարակական գիտություններ^[3]: Կիրառական գիտությունների օրինակներ են գենետիկական համաճարակաբանությունը, որը կիրառում է վիճակագրություն և հավանականության տեսություն, կիրառական հոգեբանությունը և ներառյալ քրեագիտությունը^[4]։

Կիրառական հետազոտություններ

Կիրառական հետազոտությունը գործնական նպատակներով տվյալների հավաքագրման համար էմպիրիկ մեթոդների օգտագործումն է:

Այն օգտագործում է կուտակված գիտելիքներն ու մեթոդները կառավարությանը ծառայելու, բիզնեսի կամ հաճախորդների հատուկ նպատակների համար: Ի տարբերություն ինժեներական հետազոտությունների, կիրառական հետազոտությունները չեն ներառում բիզնեսի, տնտեսագիտության և ծախսերի վերլուծություն կամ օպտիմիզացում: Կիրառական հետազոտությունը ավելի լավ կարելի է հասկանալ ցանկացած ոլորտում, երբ այն համեմատվում է հիմնարար կամ մաքուր հետազոտության հետ: Հիմնարար աշխարհագրական հետազոտությունը նպատակ ունի ստեղծել նոր տեսություններ և մեթոդներ, որոնք կօգնեն բացատրել ֆիզիկական կամ մարդկային միջավայրի տարածական կառուցվածքը ձևավորող գործընթացները: Դրա փոխարեն կիրառական հետազոտությունը օգտագործում է գոյություն ունեցող աշխարհագրական տեսություններն ու մեթոդները՝ հատուկ էմպիրիկ խնդիրներ հասկանալու և լուծելու համար^[5]։

Կիրառական հետազոտությունները սովորաբար ունենում են հատուկ առևտրային նպատակներ՝ կապված ապրանքների, ընթացակարգերի կամ ծառայությունների հետ^[6]։ Հիմնարար հետազոտության և կիրառական հետազոտության համեմատությունը տալիս է հիմնական ուղղություն և կառուցվածք բիզնեսներին^[7]։

Կիրառական հետազոտությունը լուծում է գործնական խնդիրները^[8] և սովորաբար օգտագործում է էմպիրիկ մեթոդներ։ Քանի որ այն իրականացվում է իրական կյանքի բարդ պայմաններում, երբեմն խիստ հետազոտական կանոնները կարող են թուլացվել։ Օրինակ, պատահական նմուշահանման օգտագործումը հնարավոր չէ։ Այս դեպքում մեթոդաբանության թափանցիկությունը շատ կարևոր է։ Բացի այդ, անհրաժեշտ է հաշվի առնել խիստ կանոնների թուլացման հետևանքով արդյունքների մեկնաբանության հնարավոր ազդեցությունը^[9]:

Այս հետազոտական մեթոդը նաև կիրառում է բնական գիտությունները՝ մարդկային պայմաններին լուծումներ տալու համար^[10]:

• Գործողությունների հետազոտություն՝ օգնում է կազմակերպություններին գտնել լուծումներ իրենց վրա ազդեցություն ունեցող խնդիրների համար։
• Գնահատման հետազոտություն՝ հետազոտողները ուսումնասիրում են հասանելի տվյալները, որպեսզի հաճախորդները կարողանան կայացնել ճիշտ որոշումներ։
• IԱրդյունաբերական հետազոտություն՝ նոր ապրանքներ կամ ծառայություններ ստեղծելու համար, որոնք կհամապատասխանեն թիրախային շուկայի պահանջներին։ (Արդյունաբերական զարգացումը ներառում է նոր ապրանքների, ծառայությունների զանգվածային արտադրություն, որի նպատակն է բավարարել տնտեսական պահանջարկը, միաժամանակ ավելացնելով արտադրանքի, ծառայության եկամուտները և նվազեցնելով նյութերի և էներգիայի ծախսերը։ Այս գործընթացը կդիտվի որպես ճարտարագիտություն և դուրս կգա կիրառական հետազոտության շրջանակներից։)

Կիրառական հետազոտությունն իր գործնական ուղղվածությամբ և տվյալների մոտ լինելուն կարող է օգտագործել ժամանակավոր տեսական մոտեցումներ, ինչպիսիք են աշխատանքային հիպոթեզները կամ հիմնարար հարցերը^[11][12]։ ՏՀԶԿ-ի^[13] Ֆրասկատի ձեռնարկում կիրառական հետազոտությունը նկարագրվում է որպես երեք հետազոտական ձևերից մեկը՝ հիմնարար հետազոտության և փորձարարական զարգացման հետ միասին^[14]։

Պրակտիկ ուղղվածության շնորհիվ կիրառական հետազոտության մասին տեղեկատվությունը հիմնականում հանդիպում է մասնագիտական ոլորտներին նվիրված գրականության մեջ^[15]։

Ճյուղեր

Կիրառական հետազոտությունը խնդիրների լուծման մեթոդ է և կիրառվում է տարբեր գիտական ոլորտներում, ինչպիսին է օրինակ կիրառական հոգեբանությունը^[16]։ Կիրառական հոգեբանությունն ուսումնասիրում է մարդկային վարքը՝ տեղեկատվություն հավաքելու և ուշադրության կենտրոնում գտնվող խնդիրները բացահայտելու համար, որոնք կարող են օգնել գտնել լուծումներ^[17]։ Ավելի կոնկրետ, այս ուսումնասիրությունը կիրառվում է քրեական հոգեբանության ոլորտում։ Կիրառական հետազոտության միջոցով ստացված գիտելիքները կիրառվում են հանցագործների և նրանց վարքի ուսումնասիրության մեջ՝ նրանց հայտնաբերելու նպատակով։ Բացի այդ, հետազոտությունն ընդլայնվում է դեպի քրեական հետաքննություններ։

Ճարտարագիտությունը բնական գիտությունների, մաթեմատիկայի և նախագծման գործընթացների կիրառումն է՝ տեխնիկական խնդիրների լուծման, արդյունավետության բարձրացման և համակարգերի բարելավման նպատակով։ Ճարտարագիտությունն ընդգրկում է բազմաթիվ մասնագիտացված ոլորտներ, որոնք կենտրոնացած են կիրառական մաթեմատիկայի, գիտության և կիրառության հատուկ տեսակների վրա։ Ճարտարագիտությունը հաճախ բաժանվում է չորս հիմնական ճյուղերի՝ քիմիական ճարտարագիտություն, քաղաքացիական ճարտարագիտություն, էլեկտրական ճարտարագիտություն և մեխանիկական ճարտարագիտություն։ Գիտական ենթաճյուղերից, որոնք կիրառվում են ճարտարագետների կողմից, կարելի է նշել՝ թերմոդինամիկա, ջերմափոխանակություն, հեղուկների մեխանիկա, ստատիկա, դինամիկա, նյութերի մեխանիկա, կինեմատիկա, էլեկտրամագնիսություն, նյութագիտություն, երկրաբանական գիտություններ և ճարտարագիտական ֆիզիկա։

Բժշկական գիտությունները, ինչպես բժշկական մանրէաբանությունը, դեղագործական հետազոտությունները և կլինիկական վիրուսաբանությունը, կիրառական գիտություններ են, որոնք կիրառում են կենսաբանությունն ու քիմիան բժշկության մեջ։

Կրթության ոլորտում

Կանադայում, Նիդեռլանդներում և այլ երկրներում Կիրառական գիտությունների բակալավրի աստիճանը (Bachelor of Applied Science - BASc) երբեմն համարժեք է Ճարտարագիտության բակալավրի աստիճանին (Bachelor of Engineering) և դասվում է որպես մասնագիտական աստիճան։ Դա պայմանավորված է դպրոցների տարիքով, որտեղ կիրառական գիտությունների մեջ ընդգրկված էին օրինակ շոգեկաթսաների պատրաստումը, երկրաչափությունը և ճարտարագիտությունը, կիրառական գիտությունների բակալավրի աստիճաններ կան նաև մանկավարժության ոլորտում։ BASc-ն առավելապես կենտրոնանում է ճարտարագիտական գիտությունների կիրառման վրա։

Ավստրալիայում և Նոր Զելանդիայում այս աստիճանը տրվում է տարբեր ոլորտներում և համարվում է բարձր մասնագիտացված մասնագիտական աստիճան։

Մեծ Բրիտանիայի կրթական համակարգում Կիրառական գիտությունը վերաբերում է «արհեստավարժ» գիտական որակավորման ծրագրերին, որոնք անցնում են «ավանդական» GCSE կամ A-Level գիտությունների կողքին^[18]։ Կիրառական գիտության դասընթացները սովորաբար ներառում են ավելի շատ գործնական աշխատանք (հայտնի է նաև որպես պորտֆոլիո կամ ներքին գնահատված աշխատանք), քան ավանդական դասընթացները։ Դրանք GNVO ծրագրերի զարգացած տարբերակն են, որոնք առաջարկվում էին մինչև 2005 թվականը։ Այս դասընթացները հաճախ քննադատության են ենթարկվում և վերանայվում են 2011 թվականի Վուլֆի զեկույցի հիման վրա^[19], սակայն դրանց արժեքը քննարկվում է այլ հարթակներում^[20]։

Միացյալ Նահանգներում Ուիլյամ և Մերի քոլեջը (The College of William & Mary) առաջարկում է «կիրառական գիտություն» մասնագիտությամբ փոքր մասնագիտացում, ինչպես նաև Մագիստրոսի (Master of Science) և Փիլիսոփայության դոկտորի աստիճաններ (Doctor of Philosophy)։ Դասընթացներն ու հետազոտությունները ընդգրկում են տարբեր ոլորտներ, այդ թվում՝ նյարդագիտություն, օպտիկա, նյութագիտություն և ճարտարագիտություն, ոչ ավերիչ փորձարկումներ և միջուկային մագնիսական ռեզոնանս^[21]։ Նեբրասկա-Լինքոլնի համալսարանը առաջարկում է Կիրառական գիտությունների բակալավրի աստիճան, օնլայն լրացված Կիրառական գիտությունների բակալավրի աստիճան և Կիրառական գիտությունների մագիստրոսի աստիճան։ Դասընթացների նյութերը կենտրոնացած են գիտության, գյուղատնտեսության և բնական ռեսուրսների վրա՝ ընդգրկելով տարբեր թեմաներ, ինչպիսիք են էկոլոգիան, սննդի գենետիկան, ձեռնարկատիրությունը, տնտեսագիտությունը, քաղաքականությունը, կենդանիների և բույսերի գիտությունը^[22]։ Նյու Յորք քաղաքում Բլումբերգի վարչակազմը 100 միլիոն դոլարի ֆինանսավորում է հատկացրել Կոռնելի և Տեխնիոնի կոնսորցիումին՝ Ռուզվելտ կղզում Կիրառական գիտությունների նոր համալսարանական համալիր կառուցելու համար^[23]։

Ծանոթագրություններ

1. Warner, Andrew (2023-10-30). «What Can You Do With a Food Science Degree?». U.S. News. Արխիվացված է օրիգինալից 2024-03-20-ին. Վերցված է 2024-07-11-ին.
2. Bunge, M. (1974), Rapp, Friedrich (ed.), «Technology as Applied Science», Contributions to a Philosophy of Technology: Studies in the Structure of Thinking in the Technological Sciences (անգլերեն), Dordrecht: Springer Netherlands, էջեր 19–39, doi:10.1007/978-94-010-2182-1_2, ISBN 978-94-010-2182-1, S2CID 110332727, Արխիվացված օրիգինալից 31 March 2021-ին, Վերցված է 7 February 2023-ին
3. Roll-Hansen, N. (2017). «A Historical Perspective on the Distinction Between Basic and Applied Science». Journal for General Philosophy of Science Article. 48 (4): 535–551. doi:10.1007/s10838-017-9362-3.
4. Wertz, J. (2018). «Genetics and Crime: Integrating New Genomic Discoveries Into Psychological Research About Antisocial Behavior». Psychological Science. 29 (5): 791–803. doi:10.1177/0956797617744542. PMC 5945301. PMID 29513605.
5. Hugh Potter, Roberto; Humiston, Gail (2015). «Crime and Criminal Justice: Applied Research from Routine Monitoring to Evidence-Based Practices». Science Direct. Արխիվացված օրիգինալից 10 November 2022-ին. Վերցված է 6 November 2022-ին.
6. «Basic vs. Applied Research». www.utep.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 7 November 2020-ին. Վերցված է 31 October 2020-ին.
7. Fuss, Melvyn; McFadden, Daniel, eds. (2014). Production economics: A dual approach to theory and applications: Applications of the theory of production. Elsevier. ISBN 9781483259031.
8. «a definition of applied research». Արխիվացված է օրիգինալից 18 August 2011-ին. Վերցված է 17 August 2011-ին.()
9. Coombs, Crispin (2017). «Coherence and transparency: some advice for qualitative researchers» (PDF). Production. 27. doi:10.1590/0103-6513.006817. ISSN 0103-6513.
10. «Basic Research vs. Applied Research: What's the Difference». Indeed. Արխիվացված օրիգինալից 10 November 2022-ին. Վերցված է 30 October 2022-ին.
11. Shields, Patricia; Rangarjan, N. (2013). «5: Exploration – Working Hypotheses». A Playbook for Research Methods: Integrating Conceptual Frameworks and Project Management. Stillwater, OK: New Forums Press. էջեր 109–158. ISBN 9781581072471.
12. The following are examples of applied research using working hypotheses 1) Swift, James T. 2010. "Exploring Capital Metro's Sexual Harassment Training Using Dr. Bengt-Ake Lundvall's Taxonomy of Knowledge Principles". Applied Research Projects, Texas State University. 2) Gillfillan, Abigail. 2008. "Using Geographic Information Systems to Develop and Analyze Land-Use Policies Արխիվացված 26 Փետրվար 2019 Wayback Machine". Applied Research Projects, Texas State University. 3) Thornton, Wayne 2000. "A Descriptive and Exploratory Study of the Ethics Program at Austin State Hospital: The Common Elements of the Program and Managers' Beliefs About the Purpose and Usefulness of the Program Արխիվացված 29 Նոյեմբեր 2018 Wayback Machine". Applied Research Projects, Texas State University.
13. «Frascati Manual Page 30» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 7 October 2011-ին. Վերցված է 17 August 2011-ին.
14. National Research Council (US) Committee to Update Science, Medicine (2004). The Concept of Basic Research (անգլերեն). National Academies Press (US). Արխիվացված օրիգինալից 27 April 2023-ին. Վերցված է 10 February 2019-ին.
15. «Open J-gate journals». Արխիվացված է օրիգինալից 2 September 2011-ին. Վերցված է 17 August 2011-ին.
16. «APA Strengthens Commitment to Applied Psychology». American Psychological Association. 22 February 2019. Արխիվացված օրիգինալից 10 November 2022-ին. Վերցված է 6 November 2022-ին.
17. Wisdom, C S; Toch, H. «Contribution of Psychology to Criminal Justice Education». US. Department of Justice. Արխիվացված օրիգինալից 10 November 2022-ին. Վերցված է 1 November 2022-ին.
18. Donnelly, Jim. «Applied Science – an invisible revolution?» (PDF). Nuffield Foundation. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 8 March 2016-ին. Վերցված է 16 October 2015-ին.
19. Wolf, Alison (March 2011). Review of Vocational Education – The Wolf Report (Report). Department for Education and Department for Business, Innovation & Skills. DFE-00031-2011. Արխիվացված օրիգինալից 21 January 2013-ին. Վերցված է 16 October 2015-ին.
20. Bell, Jacqueline; Donnelly, Jim (2007). Positioning Applied Science In Schools: Uncertainty, Opportunity and Risk in Curriculum Reform (PDF) (Report). published by the Centre for Studies in Science & Mathematics Education. University of Leeds. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 3 October 2011-ին. Վերցված է 16 October 2015-ին.
21. «Applied Science». William & Mary. Վերցված է 16 October 2015-ին.
22. «Applied Science». University of Nebraska–Lincoln. Արխիվացված օրիգինալից 29 October 2012-ին. Վերցված է 1 January 2013-ին.
23. «Mayor Bloomberg, Cornell President Skorton and Technion President Lavie announce historic partnership to build a new applied sciences campus on Roosevelt Island» (Press release). The City of New York. Office of the Mayor. 19 December 2011. Վերցված է 16 October 2015-ին.

Արտաքին հղումներ

• Մեդիա ֆայլեր

Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Կիրառական գիտություն կատեգորիայում։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կիրառական գիտություն» հոդվածին։