Լուսաղբյուր (Շիրակի մարզ)

Լուսաղբյուր, գյուղ Հայաստանի Շիրակի մարզում, մարզկենտրոնից 22 կմ հարավ-արևմուտք։ Ծովի մակարդակից 1470 մ բարձրության վրա։ Գյուղը հիմնադրվել է 1826-1829 թվականներին Արևմտյան Հայաստանի Մուշի և Բասենի գավառներից տեղահանված գաղթականների կողմից։ Առաջինը գյուղ է եկել Նավասարդ անունով մի մարդ իր ընտանիքով, որը եղել է ներկայիս Համբարյանների նախապապը։ Այնուհետև եկել են Յուզբաշոնք՝ ներկայիս Աղանիկյաններն ու Սմբատյաններն են։ 1915 թվականի եղեռնից հետո 1917 թվականից 1918 թվականին Մուշի Խարս գյուղից արտագաղթածները համալրել են գյուղի բնակչությունը, նրանց թվում այդ տարիներին արտագաղթել են նաև երջանկահիշատակ՝ Անդրանիկ Մարգարյանի պապերը։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Լուսաղբյուր (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Լուսաղբյուր
Արբանյակային պատկեր
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	ՇիրակիՇիրակի մարզ|Շիրակի
Համայնք	Շիրակի մարզ և Անիի շրջան
Այլ անվանումներ	Սվանվերդի
Մակերես	21.7 կմ²
ԲԾՄ	1470 մ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Բնակչություն	716[1] մարդ (2012)
Ազգային կազմ	Հայեր
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 242[2]
Լուսաղբյուր (Շիրակի մարզ) (Հայաստան)
Լուսաղբյուր Վիքիպահեստում

1920-ական թվականներին գյուղն ունեցել է ավելի քան 300 տնտեսություն։ Գյուղը ունեցել է եկեղեցի, որը կառուցվել է 1860 թվականին։ 1925-1926 թվականներին գյուղում գործել են տնային դպրոցներ։ Այնուհետև գործել է տարրական դպրոց, մինչև 4-րդ դասարան։ 1939- 1940 թվականներին կառուցվել է Լուսաղբյուրի յոթնամյա դպրոցը։ Գյուղի բնակչությունն այդ տարիներին հիմնականում զբաղվել են հողագործությամբ, անասնապահությամբ, մեղվաբուծությամբ և այգեգործությամբ։ Գյուղում մշակել են մոտ 9 հա բանջարանոց, գործել է 2 ջրաղաց՝ Անդիկի և Համբոյենց ջրաղացը։ Մոտ 165 տարի առաջ գյուղում կառուցվել է 2 ձիթհանք։ Շինարարության համար փայտը բերել են սայլերով, Սարիղամիշից։ Համբոյենց ձիթհանքը գործել է մինչև 1973 թվականը։ Կոլտնտեսության տարիներին զբաղվել են նաև խոզաբուծությամբ, թռչնաբուծությամբ։ Այդ տարիներին գյուղում գործել է ակումբ, գրադարան, մանկապարտեզ։ Մինչև 1960-ական թվականները գործել է նաև ստացիոնար հիվանդանոց- ծննդատուն։ Համայնքի տարածքով է անցնում Երևան –Թբիլիսի երկաթգիծը և Գյումրի-Արմավիր ավտոճանապարհը։ Հեռավորությունը մարզկենտրոնից 20 կմ է։ Հիմա գյուղն ունի միջնակարգ դպրոց՝ 182 աշակերտական տեղով, որը կառուցվել է 1990 թվականին և կատարվել է հիմնական վերանորոգում 2005 թվականին։ Կա մանկապարտեզ 50 երեխայի համար, որը ներկայումս չի գործում, ունի վերանորոգման կարիք։ Գյուղն ունի գրադարան 7463 կտոր գրքով, որը ևս ունի վերանորոգման կարիք։ Համայնքը գազաֆիկացված է, 3500 մ ներհամայնքային ճանապարհ ասֆալտապատված է։ Խմելու ջրի ներքին ցանցը չի գործում, որը համարվում է գյուղի հիմնական պրոբլեմը։ Լուսաղբյուր համայնքը հարևան համայնքների, նախկին շրջկենտրոնի և մարզկենտրոնի հետ կապող տրանսպորտի վիճակը լավ է^[3]։

Բնակչություն

Նախնիների մի մասը 1829-1830 թվականներին գաղթել է Մուշից և Բասենից, 1878 թ.՝ Կարսից և 1915-1918 թվականներին այլ տեղերից։

Լուսաղբյուրի ազգաբնակչության փոփոխությունը^[4].

Տարի	1831	1873	1897	1926	1939	1959	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	225	810[5]	1128	693	947	698	556	668[6]	567	536[7]

Տնտեսություն

Բնակչությունը զբաղվում է հացահատիկի մշակությամբ և անասնապահությամբ։

Օգտակար հանածոներ

Շրջակայքում տարածված են կրաքարերի, պեմզայի, սև տուֆի, ավազի և բազալտի պաշարներ։

Պատմամշակութային կառույցներ

Լուսաղբյուրում են գտնվում “Անձավաձոր” քարանձավը և “Սրբատեղ” մատուռը։

Տես նաև

• Լուսաղբյուրի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Շիրակի մարզ)

Ծանոթագրություններ

1. ԱՎԾ տվյալներ
2. http://www.cfoa.am/HTML/option/7.htm(չաշխատող+հղում)
3. http://shirak.mtad.am/about-communities/624/
4. «Հայաստանի հանրապետության բնակավայրերի բառարան, էջ 94» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2014 Ապրիլի 30-ին.
5. Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
6. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հտ. 5, էջ 695
7. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները