Լան (քաղաք)

Լան (ֆր.՝ Laon), քաղաք և համայնք Ֆրանսիայի Օ դը Ֆրանս տարածաշրջանում։ Էնա դեպարտամենտի վարչական կենտրոնն է և եպիսկոպոսանիստ բնակավայր։ Քաղաքի խորհրդանիշ-հուշարձանը միջնադարում գոթիկա ճարտարապետական ոճով կառուցված Աստվածամոր տաճարն է՝ Լանի եպիսկոպոսների հին աթոռանիստը^[4]։ 2011 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը եղել է 25.745^[5]: Քաղաքը գտնվում է Փարիզից 125 կիլոմետր դեպի հյուսիս-արևելք^[6], Ամյենից 105 կիլոմետր դեպի արևմուտք և Լիլից 155 կիլոմետր դեպի հարավ։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Լան (այլ կիրառումներ)

Բնակավայր
Լան
ֆր.՝ Laon[1]
Զինանշան
Երկիր	Ֆրանսիա
Համայնք	Էնա և Լան
Մակերես	42 կմ²
ԲԾՄ	83 մետր, 63 մետր, 183 մետր
Բնակչություն	▼24 021 մարդ (հունվարի 1, 2021)[2]
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Փոստային դասիչ	02000[3]
Պաշտոնական կայք	ville-laon.fr և laon.fr​(ֆր.)
Լան (քաղաք) (Ֆրանսիա)
Լան Վիքիպահեստում

Անվանումը

Լանը ֆրանկական հին բնակավայր է։ Ավելի վաղ՝ հինհռոմեացիները այստեղ ամրություններ են ստեղծել և անվանել «Laudunum», որից էլ առաջացել է քաղաքի անվանումը՝ Լան։

Պատմություն

487—1790 թվականներին Լանը եղել է եպիսկոպոսական աթոռանիստ, կառավարվել եպիսկոպոսների կողմից, որոնք ունեցել են Ֆրանսիայի պերի, հերցոգի ազնվականական տիտղոս^[7]։

Ծնունդով Լանից էին Կառլոս Մեծ արքայի մայրը՝ Բերտրադան, ինչպես նաև թագավորներ Լոթար Երրորդը, Լյուդովիկոս Չորրորդը։ Լանը երկրի փաստացի մայրաքաղաքն է եղել մինչև 997 թվականը, երբ ֆրանկների Հուգո Կապետ արքան քաղաքամայր ոստան է դարձրել Փարիզը։

Լանի մատույցներում 1813 թվականի մարտի 9-10 տեղի ունեցած ճակատամարտում Նապոլեոն Բոնապարտի զորքը պարտություն է կրել Գերհարդ Լեբերեխտ ֆոն Բլյուխերի զորքից։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի սկզբում՝ 1914 թվականին, Լանը ներառված է եղել Փարիզի թիկունքն ապահովող ամրությունների համակարգում, սակայն առանց չնչին դիմադրություն իսկ ցույց տալու հանձնվել է։

Տնտեսություն

2010 թվականի տվյալներով՝ Լանի բնակիչների տարեկան միջին եկամուտը կազմել է 14.522 եվրո^[8][9]։

Ժողովրդագրություն

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները.^[10][11]

Քաղաքին առնչված անվանի անձինք

• Բերտրադա - Կառլոս Մեծի մայրը, ֆրանկների թագուհի
• Լյուդովիկոս Չորրորդ - ֆրանկների թագավոր
• Լոթար Երրորդ - ֆրանկների թագավոր
• Վիլլար դը Օննեկուր (մոտ. 1195 — 1266) - ժարտարապետ
• Լուի Լենեն (1593—1648) - նկարիչ
• Նիկոլյա Լեբեգ (1631—1702) — կոմպոզիտոր, երգեհոնահար
• Լը Նեն եղբայրներ (նկարիչներ).
  • Անտուան (1600-1648)
  • Լուի (1600-1648)
  • Մաթյո (1607-1677)
• Ժակ Մարկետե (1637-1675) - միսիոներ, ճանապարհորդ. Լուի Ժոլիեի հետ հայտնաբերել է Միսիսիպի գետը
• Ժան Մաթյո Ֆիլբեր Սեռուրիե (1742-1819), ֆրանսիական բանակի մարշալ
• Պիեռ Մեշեն (1744-1804), աստղագետ, գեոդեզիստ
• Ժյուլ Շանֆլյորի (1821-1899), գրող, արվեստաբան
• Անդրե Դևո (1894-1981), թեթևաթլետ, վազորդ, օլիմպիական մրցանակակիր (4 x 400 մ փոխանցումավազքում)

Գործընկեր քաղաքներ

• Զոլտաու, Գերմանիա
• Վինչեսեր, Մեծ Բրիտանիա

Տեսարժան վայրեր

• Աստվածամոր տաճար (Լանի Նոտր Դամ) — 12-13-րդ դարերի նշանակալից կառույց, համարվում է ֆրանսիական գոթիկայի կատարյալ նմուշներից մեկը
• Սբ Մարտինի եկեղեցին - 12-13-րդ դար
• Արդոնյան դարպաս (porte d’Ardon) - 13-րդ դարի վերջ
• Եպիսկոպոսների պալատ
• Սբ. Վինսենի և սբ. Ժանի աբբայություն
• Քաղաքային թանգարանում ցուցադրված են միջնադարյան հազվագյուտ իրեր, լանցի նկարիչներ Լը Նեն եղբայրների գեղանկարչական աշխատանքներներ։ Թանգարանի բակում է գտնվում 12-րդ դարում տաճարականների՝ Քրիստոսի աղքատ ասպետների ուխտի (օրդենի) հետևորդների կառուցած մատուռը։

Պատկերասրահ

• 
  Լանի Աստվածամոր տաճարը
• 
  Լանի Աստվածամոր տաճարը
• 
  Լանի Աստվածամոր տաճարը
• 
  Լանի Աստվածամոր տաճարի վիտրաժներից
• 
  Լանի Աստվածամոր տաճարի ներսը
• 
  Սեն Մարտին եկեղեցին
• 
  Եպիսկոպոսների պալատը
• 
  Տաճարականների մատուռը
• 
  Սուասոնյան դարպասը
• 
  Պենշե աշտարակը
• 
  Արդոնյան դարպասը
• 
  Սեն Պիեռ եկեղեցին

Ուշագրավ փաստեր

Լանը երկու անգամ հաղթող է ճանաչվել Ֆրանսիայի համանքների միջև անցկացվող «Ծաղկուն բնակավայրեր» մրցույթում և արժանացել մրցանակների^[12]։

Գրականություն

• Michel Bur (Hrsg.): Histoire de Laon et du Laonnois. Toulouse 1987 (= Pays et villes de Frances).
• Antoine Richard^[13],
  • Mémoires de ce qui s'est passé à Laon depuis les dernières guerres civiles jusqu'en l'année 1596.
  • Mémoires sur la Ligue dans le Laonnois.
• Jean Laurent^[14]
  • Abrégé de l'histoire de Laon, 1645,
  • Extrait de quelques chapitres du dessin de l'histoire de Laon, Paris, Bechet, 1645.
• Claude Leleu^[15], Mémoire pour servir à l'histoire de Laon et du pays laonnois, 1722..
• Jacques François Laurent Devisme, Histoire de la ville de Laon, tome premier et tome second, 1822.
• R. de La-Tour-du-Pin Chambly, Anciennes familles militaires du Laonnois, 1903.
• Lucien Broche, Laon in Guide du congrès de Reims en 1911, Société française d'archéologie, Caen, 1911.
• Maxime de Sars, Laon : huit cents ans de municipalité, 1933.
• M. Bur, dir. Histoire de Laon et du Laonnois, 1987.
• Victor Dessain : Laon : 1790-1945, Éditions Les Archives, 1991.
• J. Lusse, Naissance d’une cité : Laon et le Laonnois du , 1992.
• A. Saint-Denis, Apogée d’une cité : Laon et le Laonnois aux , 1994.
• D. Montagne Les Souterrains de Laon, 1998.
• J.-P. Jorrand, Laon dans « Archéologie des villes. Démarches et exemples en Picardie ». *Revue Archéologique de Picardie, 1999
• M. Plouvier
  • Laon. Une Acropole à la française,
  • Laon. Belle île en terre, « Cahier du patrimoine », volume 1 et 2.

Ծանոթագրություններ

1. Code officiel géographique
2. Populations légales 2021 — The National Institute of Statistics and Economic Studies, 2023.
3. Base officielle des codes postaux — La Poste, 2018.
4. Կաղապար:Bokref
5. «Кількість населення у 2011 році». INSEE. Վերցված է 28 вересня 2014-ին.(ֆր.)
6. Фізичні відстані розраховані за координатами муніципалітетів
7. Gaetano Moroni, "Laon" in Dizionario di erudizione storico-ecclesiastica, Venezia, Tipografia Emiliana, 1840, Vol. XXXVII, p. 125-7
8. «Revenus fiscaux des ménages en 2010» [Оподатковані доходи домогосподарств у 2010 році] (фр.). INSEE. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 18 жовтня 2013-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) Діти та онуки які проживали у двох місцях враховані як 0,5 особи в обох місцях проживання. Перша особа у домогосподарстві це один особоспоживач (ОС), інші дорослі — по 0,5 ОС, діти до 14 років — по 0,3 ОС.
9. «Base chiffres clés : emploi - population active 2010» [Базисні показники: зайнятість та активність населення в 2010 році] (фр.). INSEE. Վերցված է 15 листопада 2013-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) (наближені дані, в 1999 році тимчасова зайнятість врахована частково)
10. INSEE (ZIP 2,2 MB)
11. «Population selon le sexe et l'âge...2006» [Населення за статтю та віком...2006] (фр.). INSEE. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2011 թ․ հունիսի 27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
12. |auteur=|titre=Le palmarès des villes et villages fleuris|date=5 juillet 2008|journal=Le Courrier picard édition de l'Oise}}
13. Contrôleur du grenier à sel de Laon.
14. Avocat au parlement et au présidial de Laon.
15. Docteur de Sorbonne, achidiacre et chanoine en l'église de Laon.

Արտաքին հղումներ

• Լան քաղաքի պաշտոնական կայքէջը
• Ոչ պաշտոնական կայքը Արխիվացված 2007-12-23 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լան (քաղաք)» հոդվածին։