Ելենա Գոգոլևա

Ելենա Նիկոլաևնա Գոգոլևա (մարտի 25 (ապրիլի 7), 1900, Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն^[1] - նոյեմբերի 15, 1993(1993-11-15), Մոսկվա, Ռուսաստան), թատրոնի և կինոյի ռուս խորհրդային դերասանուհի, գեղարվեստական խոսքի վարպետ (ասմունքող)։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1974), ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստուհի (1949)^[2]։ Արժանացել է ԽՍՀՄ պետական մրցանակի եռակի դափնեկիր (1947, 1948, 1949)։

Ելենա Գոգոլևա
Ծնվել է	մարտի 25 (ապրիլի 7), 1900
Ծննդավայր	Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել է	նոյեմբերի 15, 1993(1993-11-15) (93 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Վագանկովյան գերեզմանատուն
Կրթություն	Q19906880? (1916) և Ռուսաստանի թատերական արվեստի համալսարան
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ և  Ռուսաստան
Մասնագիտություն	դերասանուհի
Աշխատավայր	Փոքր թատրոն
Ամուսին(ներ)	Վսեվոլոդ Ակսյոնով
Պարգևներ և մրցանակներ	և

1918-1993 թվականներին եղել է Փոքր թատրոնի դերասանուհի։ Երբ Վահրամ Փափազյանը 1928 թվականին Փոքր թատրոնի խմբի հետ հանդես է եկել Օթելլոյի դերով, Գոգոլևան կատարել է Դեզդեմոնայի դերը։

Կենսագրություն

Ելենա Գոգոլևան ծնվել է 1900 թվականի մարտի 25-ին (նոր տոմարով՝ ապրիլի 7) Մոսկվայում՝ բանակի սպայի և գավառական դերասանուհու ընտանիքում։ 1916 թվականին ավարտել է Ալեքսանդրո-Մարիինյան ինստիտուտը։ 1917-1918 թվականներին սովորել է Մոսկվայի ֆիլհարմոնիկ ընկերության երաժշտադրամատիկական դպրոցի (այժմ՝ Ռուսաստանի թատերական արվեստի ինստիտուտ, ԳԻՏԻՍ) դրամատիկական բաժնում^[3]։

1918 թվականին Գոգոլևան երկրորդ կուրսից ընդունվել է Փոքր թատրոնի թատերախւմբ, որտեղ իր նորամուտը կատարել է Ջեսիկայի դերով Շեքսպիրի «Վենետիկի վաճառականը» պիեսի բեմադրության մեջ։ Ունենալով վառ ու բազմակողմանի անհատականություն, մեծ ուշադրություն դարձնելոց բեմական խոսքի մշակույթին և դերի արտաքին արտահայտչականությանը՝ դերասանուհին արդեն վաղ տարիներին մարմնավորել է Սոֆյային «Խելքից պատուհաս» բեմադրությունում, ինչպես նաև կատարել է մի շարք դերեր Ալեքսանդր Օստրովսկու պիեսներում՝ մարմնավորելով Գարնանը «Ձյունանուշ», Նեգինային «Տաղանդներ և երկրպագուներ», Ակսյուշային «Անտառ», Պոլինային «Եկամտաբեր վայր», Լարիսային «Անօժիտը» ներկայացումներում^[3]։

1920 թվականին Ելենա Գոգոլևան կատարել է նորամուտը կինոյում, բայց քիչ է նկարահանվել՝ միշտ մնալով առաջին հերթին որպես թատրոնի դերասանուհի։ Աշխատել է նաև ռադիոյի և հեռուստատեսւթյան ոլորտում։ Ռուսաստանի Պետհեռուստառադիոֆոնդի հավաքածուում պահվում են գրական ստեղծագործությունների ավելի քան 150 և Փոքր թատրոնի ներկայացումների ձայնագրություններ դերասանուհու մասնակցությամբ^[3]։ Ելենա Գոգոլևան Փոքր թատրոնում աշխատել է մինչև կյանքի վերջ։ Նրա լավագույն դերերի շարքում են այնպիսի կերպարներ, որոնք ստեղծվել են ինչպես դասական, այդ թվում արտասահմանյան (լեդի Միլֆորդը Ֆ. Շիլլերի «Սեր և խարդավանք», շեքսպիրյան լեդի Մակբեթ, միսսիս Քրոուլի «Սնափառության տոնավաճառը» ներկայացման մեջ), այնպես էլ ժամանակակից խաղացանկում, այդ թվում նաև Մամուրեն հատուկ իր համար բեմադրված Ժ. Սարմանի պիեսում[1]։ Վերջին անգամ դերասանուհին բեմ է բարձրացել 1993 թվականի հոկտեմբերին 22-ին։

Ապրել է Մոսկվայում՝ «Արվեստի աշխատավոր» (ռուս.՝ «Труженик искусства») կոոպերատիվի տանը Գորկու փողոցի շրջանում^[4][5]։

Ելենա Գոգոլևան մահացել է 1993 թվականի նոյեմբերի 15-ին Մոսկվայում։ Թաղվել է Վագանկովյան գերեզմանատանը (տեղամաս № 12) ՝ որդու կողքին։

Ընտանիք

Ելենա Գոգոլևան երեք անգամ ամուսնացած է եղել^[5]․

• Առաջին ամուսինը՝ Գեորգի Նիկոլաևիչ Դուդկևիչ (1887-1978), կոմպոզիտոր, հնչյունային ռեժիսոր,
  • Որդի՝ Իգոր Դուդկևիչ (1920-1969), ռազմական օդաչու, Հայրենական մեծ պատերազմի մասնակից, հնչյունային ռեժիսոր,
• Երկրորդ ամուսինը՝ Վսեվոլոդ Նիկոլաևիչ Աքսյոնով (1902-1960), դերասան, գեղարվեստական խոսքի վարպետ, ՌԽՖՍՀ վաստակավոր արտիստ (1947),
• Երրորդ ամուսինը՝ Սեմյոն Իսահակի Կամինկա (1907-1983), ռեժիսոր։

Կոչումներ և պարգևներ

• Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1974)
• Լենինի երկու շքանշան (1967, 1974)
• Հոկտեմբերյան հեղափոխության շքանշան
• Աշխատանքային Կարմիր դրոշի երեք շքանշան (1937, 1949, 1989)
• Ժողովուրդների բարեկամության շքանշան (7 ապրիլի, 1980)^[6]
• «Պատվո Նշան» շքանշան (1978)
• «1941-1945 թվականների Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ կատարած անձնվեր աշխատանքի համար» մեդալ
• Մեդալ «Ի հիշատակ Մոսկվայի 800-ամյակի»
• ՌԽՖՍՀ ժողովրդական արտիստ (23 սեպտեմբերի 1937)
• ԽՍՀՄ ժողովրդական արտիստ (1949)
• Ստալինյան երկրորդ աստիճանի մրցանակ (1947) – Բ․ Լավրենյովի «Նրանց համար, ովքեր ծվում են» ներկայացման մեջ դերասանուհի Ելենա Վասիլևնա Գորելովայի դերի կատարման համար
• Ստալինյան առաջին աստիճանի մրցանակ (1948) – Բ․ Ռոմաշովի «Մեծ ուժ» ներկայացման մեջ Կլավդիա Պետրովնա Լավրովայի դերի կատարման համար
• Ստալինյան առաջին աստիճանի մրցանակ (1949) – Ա․ Սաֆրոնովի «Մոսկովյան բնավորություն» ներկայացման մեջ Նինա Իվանովնա Պոլոզովայի դերի կատարման համար

Դերեր թատրոնում

• 1971 – «Դոստիգաևն ու մյուսները», Մաքսիմ Գորկի – Մայր Մելանիա
• 1972 – «Արևի մայր մտնելուց առաջ», Գերհարդ Հաուպտման – Ֆրաու Պետերս
• 1973 – «Անդունդը», Ալեքսանդր Օստրովսկի – Աննա Ուստինովնա
• 1977 – «Պարոնայք Գոլովյովներ», ըստ Միխայիլ Սալտիկով-Շչեդրինի – Արինա Պետրովնա Գոլովյովա
• 1978 – «Մամուրե», Ժան Սարման – Սելինա Մուրե (Մամուրե)
• 1984 – «Նկար», ըստ Դանիիլ Գրանին – Աստախովա
• 1987 – «Ստրուկներ», Պյոտր Գնեդիչ – Իշխանուհի Պլավուտինա-Պլավունցովա

Աշխատանքը հեռուստատեսությունում

• 1967 – Անհայտ կորած պաշտոնյան (ռուս.՝ Пропавший чиновник, հեռուստաներկայացում) – ֆրու Ամսթեդ
• 1974 – Օստրովսկու տունը (ռուս.՝ Дом Островского) – Աննա Ուստինովնա Կիսելնիկովա, «Անդունդը»
• 1988 – Ստրուկներ (ռուս.՝ Холопы) – իշխանուհի Պլավուտինա-Պլավունցովա

Ֆիլմագրություն

• 1920 – Անջելո (ռուս.՝ Анджело)
• 1936 – Գոբսեկ (ռուս.՝ Гобсек) – կոմսուհի դե Ռեստո
• 1953 – Բարբարոսներ։ Տեսարաններ շրջանային քաղաքում (ռուս.՝ Варвары. Сцены в уездном горооде) – Մոնախովա Նադեժդա Պոլիկարպովնա
• 1954 – Այդ մասին մոռանալ չի կարելի (ռուս.՝ Об этом забывать нельзя) – Մարիա Սպիրիդոնովնա Բանտիշ
• 1957 – Բաժակ ջուր – Դքսուհի Մարլբորոյի
• 1961 – Երկու կյանք (ռուս.՝ Две жизни) – իշխանուհի Նաշչեկինա
• 1982 – Պիկվայա դամա (ռուս.՝ Пиковая дама)  – կոմսուհի Աննա Ֆեդոտովնա

Ծանոթագրություններ

1. Гоголева Елена Николаевна // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
2. Театральная энциклопедия. Гл. ред. П. А. Марков. Т. 2 — М.: Советская энциклопедия, 1963, 1216 стб. с илл., 14 л. илл.
3. «Гоголева Елена Николаевна». Труппа Малого театра с 1917 г. Официальный сайт Малого театра. Վերցված է 2016 թ․ հուլիսի 19-ին.
4. Информация о жилом доме
5. Воспоминания, 1989
6. Указ Президиума Верховного Совета СССР от 7 апреля 1980 года № 1851—Х «О награждении народной артистки СССР Гоголевой Е. Н. орденом Дружбы народов» // «Ведомости Верховного Совета Союза Советских Социалистических Республик». – № 16 (2038) от 16 апреля 1980 года. – Ст.289.

Գրականություն

• Гоголева Е.Н. На сцене и в жизни. — 2-е изд., испр. и доп.. — М.: «Искусство», 1989. — 297 с. — (Театральные мемуары). — 30 000 экз. — ISBN 5210003736

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելենա Գոգոլևա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 143)։