Ամուրի աստերոիդներ

Ամուրներ, կամ Ամուրի աստերոիդներ Երկրին մոտեցող աստերոիդների խումբ է։ Ի տարբերություն Ապոլոնների և Ատենների, որոնք անվանվում են խմբի առաջին հայտնաբերված աստերոիդի անունով, Ամուրները անվանված են խմբի նարկայացուցիչներից մեկի՝ (1221) Ամուրի անունով։

Ամուրների խմբի ամենահայտնի ներկայացուցիչ՝ Էրոս աստերոիդը

Այս պահին (2012 թվականի փետրվարի 25) հայտնի են 3276 Ամուրներ, որոնցից ավելին քան 600 ունեն հերթական համար, իսկ 60 անուններ^[1]։ Խմբի ամենահայտնի ներկայացուցիչն է (433) Էրոս աստերոիդը, որը ուսումնասիրվել է NEAR Shoemaker տիեզերական սարքով^[2]։

Ուղեծրային առանձնահատկությունները

Ամուրների խմբին են հատկացվում բոլոր այն աստերոիդները, որոնց մեծ կիսաառանցքը մեծ է 1,0 ա. մ.-ից և պերիհելին ընկած է 1,017-ից մինչև 1,3 ա. մ. միջակայքում^[3]։ Չնայած այն հանգամանքին, որ Ամուրները չեն հատում Երկրի ուղեծիրը, Յուպիտեր և Մարս մոլորակների, կամ մեծ աստերոիդների ձգողության ուժերը կարող են փոփոխել Ամուրների ուղեծրերը մոտեցնելով նրանց Երկրին։

Ենթախմբեր

Ամուրի աստերոիդները կարելի է բաժանել չորս ենթախմբերի, կախված նրանց միջին հեռավորությունից Արեգակից։

Ամուրներ I, Ամուրների ենթախումբ, որոնց մեծ կիսաառանցքը գտնվում է Երկրի և Մարսի ուղեծրերի միջև (այսինքն 1,0 - 1,523 ա. մ.): Ամուրների մեկ հինգերորդից պակաս քանակն է գտնվում այս ենթախմբում։ Համեմատած մյուս եթախմբերի, նրանք ունեն փոքր էքսցենտրիսիտետ։
Այս խմբի որոշ աստերոիդները, օրինակ՝ (15817) Լուչանոտեզին, չեն հատում Մարսի ուղեծիրը։ Սակայն Երկրի և Մարսի միջև ընկած ոչ բոլոր աստերոիդներն են համարվում Ամուրներ։

Ամուրներ II, Ամուրների ենթախումբ, որոնց մեծ կիսաառանցքը գտնվում է Մարսի և Աստերոիդների հիմնական գոտու ուղեծրերի միջև (1,523 - 2,12 ա. մ.): Ամուրների մոտ երրորդ մասը, այդ թվում և Ամուրը, պատկանում են այս ենթախմբին։

Ամուրներ III, Ամուրների ենթախումբ, որոնց մեծ կիսաառանցքը գտնվում է Աստերոիդների հիմնական գոտում (2,12 - 3,57 ա. մ.): Քանի որ այս ենթախմբի աստերոիդները ունեն մեծ էքսցենտրիսիտետ (մոտ 0,4 - 0,6), նրանցից շատերը, օրինակ՝ (719) Ալբերտը և (1036) Գանիմեդը մոտենում են Յուպիտերի ուղեծրին համարյա մինչև 1 ա. մ.:

Ամուրներ IV, հայտնի են քիչ թվով այս ենթախմբի աստերոիդներ, որոնք գտնվում են Աստերոիդների գոտուց ավելի հեռու (մեծ կիսաառանցքը մեծ է 3,57 ա. մ.): Բոլոր Ամուր IV-երը ունեն զգալի էքսցենտրիսիտետ (0,65 - 0,75) և անցնում են Յուպիտերի ուղեծրից։
Այս ենթախմբի միայն մեկ աստերոիդ ունի սեփական անուն՝ (3552) Դոն Կիխոտ։ Այս ենթախմբի մեկ այլ աստերոիդ, 2007 VA₈₅, հետաքրքիր ե նրանով, որ պտտվում է Արեգակի շուրջ Արեգակնային համակարգի մարմիների մեծամասնության հետ համեմատած հակառակ ուղղությամբ (2007 VA₈₅ թեքված է խավարածրի հարթության նկատմամբ 132°-ով)^[4]։

Ֆիզիկական առանձնահատկությունները

Ամուրները, ինչպես և մյուս Երկրին մոտեցող աստերոիդները, ունեն համեմատաբար փոքր չափեր։ Հայտնի են միայն չորս Ամուրի աստերոիդ, որոնց տրամագիծը մեծ է 10 կմ-ից։ Նրանցից ամենամեծը Գանիմեդն է, որի տրամագիծը կազմում է 32 կմ^[5]։

Չափերով երկրորդ Ամուրի աստերոիդն է Դոն Կիխոտ աստերոիդը, տրամագիծը մոտ 19 կմ, այն հանդիսանում է հայտնի աստերոիդների մեջ ամենամութերից մեկը, ալբեդոն մոտ 3%^[6]։

Հետազոտությունները

Առաջին հայտնաբերված, և միակը, որը հայտնաբերվել է XIX դարում, Ամուրի աստերոիդն է Էրոսը։ Խմբի անվան կրողը՝ Ամուրը, հանդիսանում է հայտնաբերման հեթականությամբ հինգերորդը։

1996 թվականին ՆԱՍԱ-ն արձակեց «NEAR Shoemaker» տիեզերական սարքը։ 2000 թվականի փետրվարի 14-ին սարքը դուրս եկավ Էրոսի ուղեծիր, դառնալով աստերոիդի աշխարհում առաջին արհեստական արբանյակը։ Մի քանի ամիս սարքը կատարում էր Էրոսի հետազոտություններ, իսկ 2000 թվականի դեկտեմբերից 35 կմ բարձրությունից սկսեց հետազոտել մակերևույթի քիմիական բաղադրությունը, օգտագործելով ռենտգենային և գամմա սպետրոմետրները։ Աշխատելով աստերոիդի ուղեծրում մոտ 1 տարի «NEAR Shoemaker»-ը վայրէջք կատարեց նրա մակերևույթին։
Աստերոիդի ուղեծրում աշխատանքի ընթացքում սարքը ուղարկեց ավելի քան 160 հազար լոսանկարներ, կատարեց ավելի քան 11 միլիոն լազերային չափումներ, մակերևույթի ճշգրիտ ձևի պարզելու համար^[7]։

Ամենահայտնի Ամուրները

Անվանումը	Հայտնաբերման տարեթիվը	Հայտնաբերողը
(433) Էրոս	1898	Կարլ Վիտտ
(719) Ալբերտ	1911	Յոհան Պալիզա
(887) Ալինդա	1918	Մաքս Վոլֆ
(1036) Գանիմեդ	1924	Վալտեր Բաադե
(1221) Ամուր	1932	Էժեն Դելպորտ
(3908) Նիքս	1980	Հանս-Էմիլ Շուստեր

Տես նաև

• Երկրին մոտեցող աստերոիդներ
• Ատենի աստերոիդներ
• Ապոլոնի աստերոիդներ

Ծանոթագրություններ

1. «NASA JPL Small-Body Database Search Engine». Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 25-ին. (անգլ.)
2. «Near Earth Asteroid Rendezvous». (անգլ.)
3. «Orbit Classification. NASA Jet Propulsion Laboratory». (անգլ.)
4. «JPL Small-Body Database Browser: 2007 VA85». Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 26–ին-ին.
5. «JPL Small-Body Database Browser: 1036 Ganymed». Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 26–ին-ին.
6. «JPL Small-Body Database Browser: 3552 Don Quixote». Վերցված է 2008 թ․ հոկտեմբերի 26–ին-ին.
7. «История NEAR. Astro.websib.ru». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2012 թ․ փետրվարի 27-ին.

Արտաքին հղումներ

• Amor Asteroids. COSMOS - The SAO Encyclopedia of Astronomy (անգլ.)
• Семейства астероидов. Center.fio.ru Արխիվացված 2011-05-28 Wayback Machine (ռուս.)