Ալ-Ֆարաբի

Ալ-Ֆարաբի (ամբողջական անունը՝ արաբ․՝ أبو نصر محمد الفارابي‎‎ / Abū Naṣr Muḥammad ibn Muḥammad Fārābī;^[13] ալ-Ֆարաբի Աբու Նասր իբն Մուհամմադ, մոտ 870^[1][2], Օտրար, Հարավ-Ղազախստանյան մարզ^[3] - մոտ 950^[1][2][4], Դամասկոս, Աբասյան խալիֆայություն^[5]), փիլիսոփա, հանրագիտակ մտածող, արևելյան արիստոտելականության խոշորագույն ներկայացուցիչներից։

Ալ-Ֆարաբի պարս.՝ ابونصر محمد بن محمد فارابی
Ծնվել է	մոտ 870[1][2] Օտրար, Հարավ-Ղազախստանյան մարզ[3]
Մահացել է	մոտ 950[1][2][4] Դամասկոս, Աբասյան խալիֆայություն[5]
Քաղաքացիություն	Աբասյան խալիֆայություն
Դավանանք	իսլամ[4] և շիա իսլամ[6]
Մասնագիտություն	փիլիսոփա, ֆիզիկոս, երաժշտության տեսաբան, տրամաբան, աստղագետ և հասարակական գիտությունների ոլորտում գիտնական
Գործունեության ոլորտ	բնական պատմություն, մետաֆիզիկա, մաթեմատիկա, տրամաբանություն[7], աստղագիտություն, բժշկություն, բարոյագիտություն, քաղաքագիտություն և հոգեբանություն
Տիրապետում է լեզուներին	արաբերեն[8][9], պարսկերեն և սողդերեն
Հայտնի աշակերտներ	Yahya ibn Adi?[10]
Ազդվել է	Արիստոտել[9], Պլատոն[11] և Պլոտինոս[12]
Al-Farabi Վիքիպահեստում

Մեկնել է Արիստոտելի և Պլատոնի երկերը։ Ստացել է «Երկրորդ ուսուցիչ» (այսինքն՝ Արիստոտելից հետո երկրորդ) պատվանունը։ Ծնվել է Ֆարաբ քաղաքում (Էյիրդարյայի ափին)։ Միահյուսելով արիստոտելականությունն ու Էմանացիայի (արտազեղման) մասին նեոպլատոնական ուսմունքը և հիմնվելով իսլամի դոգմաների վրա՝ Ֆարաբին ստեղծել է փիլիսոփայական կուռ և ինքնուրույն համակարգ։

Ֆարաբիի բարոյագիտական իդեալը իմացություն ձեռք բերելը և բարոյական կատարելության հասնելն Է։ Անձնավորության ներդաշնակ զարգացման հիմքը ինտելեկտուալ և բարոյական արժեքների միասնությունն Է։ Մարդուն տիեզերքի հետ հարաբերակցելու իր ձգտումը Ֆարաբին հիմնավորել է միկրոկոսմոսի (մարդ) և մակրոկոսմոսի (տիեզերք) կառուցվածքային նույնացման միջոցով։ Առաջինը մուսուլմանական աշխարհում Ֆարաբին փորձել է փիլիոսոփայության օգնությամբ իմաստավորել ֆեոդ, հասարակության քաղ․ և բարոյական վիճակը։

Ֆարաբիի հայացքները մեծապես ազդել են Աբու Ալի իբն Սինայի, Իբն Բաջայի, Իբն Ռուշդի, ինչպես նաև միջնադարյան Արևմտյան Եվրոպայի գիտության և փիլիսոփայության վրա։

Երկեր

• Философские трактаты, Алма-Ата, 1970;
• Математические трактаты, Алма-Ата, 1972;
• Социально-этические трактаты, Алма-Ата, 1973;
• Логические трактаты, Алма-Ата, 1975;
• О разуме и науке, Алма-Ата, 1975․

Ծանոթագրություններ

1. Encyclopædia Britannica
2. الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوف — دار النشر سوي, 2007. — P. 9. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
3. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie Médiévale — Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 478. — 886 p. — ISSN 0249-7921
4. Corbin H. Histoire de la philosophie islamique (ֆր.) — 1964. — P. 223.
5. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie Médiévale — Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 481. — 886 p. — ISSN 0249-7921
6. العاملي م. ا. أعيان الشيعة (արաբ.) — Vol. 9. — P. 104.
7. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie Médiévale — Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 484. — 886 p. — ISSN 0249-7921
8. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
9. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie Médiévale — Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 479. — 886 p. — ISSN 0249-7921
10. الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوف — دار النشر سوي, 2007. — P. 15. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
11. الفارابي (unspecified title) (արաբ.) / ع. ب. مخلوف — دار النشر سوي, 2007. — P. 11. — 239 p. — ISBN 978-2-02-048161-8
12. Badawi A. R. Histoire de la philosophie en Islam (ֆր.) // Études de Philosophie Médiévale — Paris: Librairie philosophique J. Vrin, 1972. — Vol. 60. — P. 541—543. — 886 p. — ISSN 0249-7921
13. Gutas, Dimitri. «Farabi». Encyclopædia Iranica. Վերցված է 2010 թ․ ապրիլի 4-ին.

Գրականություն

• Гафуров Б․ Г․, Касымжанов А․ X․, Аль-Фараби в истории культуры, М․, 1975;
• Аль-Фараби․ Научное творчество, Сб․ ст․, М․, 1975; Rescher N․,
• Al-Farabi․ An Annotated Bibliography, Pittsburg, 1962

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալ-Ֆարաբի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 195)։