Ագարակ (գյուղ, Սյունիքի մարզ)

Ագարակ ( արտասանություն), գյուղ Հայաստանի Սյունիքի մարզի Կապան համայնքում^[1]՝ հայ-ադրբեջանական շփման գծի հարևանությամբ^[3]։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Ագարակ (այլ կիրառումներ)

Գյուղ
Ագարակ
Հուշարձան Երկրորդ աշխարհամարտում զոհվածներին
Երկիր	Հայաստան
Մարզ	Սյունիքի մարզՍյունիքի մարզ
Համայնք	Կապան (համայնք) | Կապան համայնք[1]
Մակերես	16.60 կմ²
ԲԾՄ	1025 մ
Պաշտոնական լեզու	հայերեն
Բնակչություն	177[2] մարդ (2011)
Ազգային կազմ	Հայեր,
Կրոնական կազմ	Հայ Առաքելական եկեղեցի
Տեղաբնականուն	ագարակցի
Ժամային գոտի	UTC+4
Հեռախոսային կոդ	+374 (285)
Ագարակ (գյուղ, Սյունիքի մարզ) (Հայաստան) Ագարակ (գյուղ, Սյունիքի մարզ) (Սյունիքի մարզ)

Աշխարհագրություն

Բնակավայրը տեղակայված է Ողջի գետի ձախ կողմում։ Սյունիքի մարզի մարզկենտրոն Կապանից հեռու է 12 կմ դեպի արևելք։ Ծովի մակարդակից բարձր է 1025 մ։

Ագարակը հյուսիս-արևմուտքից սահմանակից է Հայաստանի Հանրապետության Սյունիքի մարզի Խդրանց, հյուսիս-արևելքից՝ Եղվարդ, հարավ-արևելքից՝ Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանի^{[Ն 1]} Տանձատափ (ներկայում Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո) գյուղերին։

Պատմություն

Գյուղը հիշատակվում է 12-ից 13-րդ դարերից։

Դավիթ Բեկի ժամանակաշրջան

Հայտնի է, որ հայ զորավար Դավիթ Բեկի զինակից Թորոս իշխանի նստավայրը եղել է Եղվարդ գյուղը, որտեղից իշխում էր նաև Ագարակ և հարակից այլ գյուղերում^[4][5]։ Թորոս իշխանի կրտսեր որդու՝ Հեթումի որդիներից երկրորդը՝ Քարամը, ով հայտնի էր նաև արտասովոր ուժ ունենալով, մելիքական իրավունքներով իշխում էր Ագարակի տարածաշրջանում, այդ թվում՝ Ագարակում։ Մելիք-Քարամն ու իր հաջորդներն իրենց նստավայրը Ագարակ գյուղից տեղափոխում են Տանձատափ գյուղը^[4][6]։

Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջան

Տարածաշրջանը Ռուսական կայսրության կողմից նվաճվելուց հետո հայ մելիքները պահպանում են իրենց տիրույթները ղեկավարել բեկական իրավունքով^[7]։

Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջանում ընդգրկված է եղել Ելիզավետպոլի նահանգի Զանգեզուրի գավառի մեջ։

Պատմամշակութային հուշարձաններ

Հիմնական հոդված՝ Ագարակի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ (Սյունիքի մարզ)

Գյուղում կան զանազան հնություններ՝ խաչքարեր, գյուղատեղիներ («Կեչուտ» և «Սիրաձոր» վայրերում)։ Գյուղի XIX դարի Օհանա կոչվող եկեղեցին կանգուն է, կա մատուռ^[8]։

Բնակչություն

Համաձայն 2011 թվականին Հայաստանում անցկացված մարդահամարի արդյունքների՝ Ագարակի մշտական բնակչությունը կազմել է 177, առկա բնակչությունը՝ 146 մարդ։ Գյուղը մշտապես բնակեցված է եղել հայերով^[9][10]։ Ստորև ներկայացված է Ագարակ գյուղի բնակչության թվային փոփոխությունն ըստ տարիների^[9][10].

Տարի	1831	1873	1897	1914	1939	1959	1979	1989	2001	2011
Բնակիչ	81	496	929	814	553	217	226	183	190[11]	177[2]

Տնտեսություն

Ագարակի բնակչությունը զբաղվում է դաշտավարությամբ, ծխախոտագործությամբ, մեղվաբուծությամբ և թռչնաբուծությամբ։

Արտաքին հղումներ

• Էջը Սյունիքի մարզպետարանի կայքում Արխիվացված 2014-01-29 Wayback Machine

Նշումներ

1. 2020 թվականի նոյեմբերին Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հրամանով Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանի Տանձատափ գյուղը հանձնվել է Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողությանը։ Ըստ Ադրբեջանի վարչաատարածքային բաժանման՝ համարվում է Զանգելանի շրջանի բնակավայր։

Ծանոթագրություններ

1. Տեղեկություններ Կապան համայնքի մասին Սյունիքի մարզի մարզպետարանի կայքում, (արխիվացված 23․12․2023 թվական)։
2. 2011 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները
3. Հայաստանի Հանրապետության կառավարության որոշում «Հայաստանի Հանրապետության սահմանամերձ համայնքների ցանկը հաստատելու մասին» 17 նոյեմբերի 1998 թվականի N 713, քաղ. Երևան։
4. Սամվել Կարապետյան, «Հայ մշակույթի հուշարձանները Խորհրդային Ադրբեջանին բռնակցված շրջաններում», Երևան, 1999 թվական, (էլեկտրոնային տարբերակ Արխիվացված 2021-11-10 Wayback Machine)։
5. Ղաբաթլիի շրջանի տարածքում պահպանված պատմական հուշարձաններին նվիրված մեր ընդարձակ հոդվածը տես «Առերեսում» ամսաթերթում, N 15, 1996, էջ 8-9։
6. «Հայաստանի Հանրապետաթիւն», օրաթերթ, 1995, 21 օգոստոս, N 209, էջ 2։
7. «Մշակ», 1906, N 257, 23 նոյեմբերի, էջ 2։
8. «ՀՀ բնակավայրերի բառարան» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ սեպտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
9. Զավեն Կորկոտյան, «Խորհրդային Հայաստանի բնակչությունը վերջին հարյուրամյակում (1831-1931)»
10. «Հայաստանի և հարակից շրջանների տեղանունների բառարան», հ. 2, էջ 192
11. 2001 թ Հայաստանի մարդահամարի արդյունքները