![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/%25D5%2596_handwritten.svg/langhy-640px-%25D5%2596_handwritten.svg.png&w=640&q=50)
Ֆ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ֆ, ժամանակակից հայկական այբուբենի երեսունիններորդ և վերջին տառ։ Անունն է ֆե։ Ֆ նշանագրում է ժամանակակից գրական հայերենի շրթնային շրթնատամնային խուլ շփական պարզ բաղաձայն հնչյունը (հնչույթը)։
Ֆ, ֆ | |
---|---|
![]() | |
Տեսակ | Հայկական այբուբենի տառ |
Մեծատառ | Ֆ |
Փոքրատառ | ֆ |
Մասն է | Հայոց գրեր |
Այբուբեն(ներ) | Հայերեն այբուբեն |
Տեղը այբուբենում | 39-րդ |
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/%D5%96_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28Soviet_Armenian_Encyclopedia%29.jpg/640px-%D5%96_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_%28Soviet_Armenian_Encyclopedia%29.jpg)
Հայերենի այբուբեն | ||
---|---|---|
Ա ա | Ծ ծ | Ջ ջ |
Բ բ | Կ կ | Ռ ռ |
Գ գ | Հ հ | Ս ս |
Դ դ | Ձ ձ | Վ վ |
Ե ե | Ղ ղ | Տ տ |
Զ զ | Ճ ճ | Ր ր |
Է է | Մ մ | Ց ց |
Ը ը | Յ յ | Ւ ւ |
Թ թ | Ն ն | Փ փ |
Ժ ժ | Շ շ | Ք ք |
Ի ի | Ո ո | և |
Լ լ | Չ չ | Օ օ |
Խ խ | Պ պ | Ֆ ֆ |
Հայոց այբուբեն է ներմուծվել 11-րդ դարում։ Ըստ Աճառյանի՝ ներմուծվել է հայերեն 12-րդ դարում` հունարեն φ (Phi) հիման վրա։ Սակայն Վահրամ Պահլավունու որդի Գրիգորի դեղագրի՝ Բուսայիդի ձեռագրում՝ գրված 1037 թվականին, հանդիպում է մինչ այսօր հայտնի նրա առաջին կիրառումը․ «…գնաց ի Մուֆարզինն ի ՆՁԶ (1037)»[1]։
Գրաբարի տիրապետության շրջանում (մինչև 11-րդ դարը, ինչպես նաև որոշ դեպքերում մինչև 19-րդ դարը) թարգմանությունների միջոցով կատարված փոխառություններում ֆ հնչյունը փոխարինվել է փ-ով (փայետոն, Փիլիպպոս, Փասիան, փիլիսոփա և այլն)։ Ժամանակակից բարբառների մի մասի հնչյունական համակարգերում նույնպես ֆ բացակայում է (ֆուտբոլ-փուտբոլ, ֆիզիկա-փիզիկա)[2][3][4][5]։