Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ (շվեդ.՝ Nobelpriset i kemi), ամենամյա մրցանակ, որը շնորհում է գիտությունների Շվեդական թագավորական ակադեմիան՝ իր ընտրած 5 անդամներից բաղկացած քիմիայի Նոբելյան հանձնաժողովի առաջարկով՝ քիմիայի տարբեր ասպարեզների գիտնականներին։ Այն հինգ Նոբելյան մրցանակներից մեկն է (ֆիզիկայի, խաղաղության, բժշկության կամ ֆիզիոլոգիայի և գրականության մրցանակների հետ միասին), որոնք հիմնել է շվեդ քիմիկոս, ինժեներ, գյուտարար Ալֆրեդ Նոբելը 1895 թվականին։ Մրցանակը կառավարում է Նոբելյան հիմնադրամիը։ Մրցանակը տրվում է Ալֆրեդ Նոբելի մահվան օրը՝ դեկտեմբերի 10-ին Ստոքհոլմում կազմակերպվող ամենամյա արարողության ժամանակ։ Առաջին մրցանակը տրվել է 1901 թվականի նիդեռլանդացի քիմիկոս Յակոբ Հենդրիկ վանտ Հոֆֆին «լուծույթներում օսմոսային ճնշման և քիմիական դինամիկայի օրենքների հայտնագործման համար»։

Քիմիայի Նոբելյան մրցանակ
Երկիր	Շվեդիա
Տեսակ	քիմիայի մրցանակ և գիտական մրցանակ
Պարգևատրող	Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա
Կարգավիճակ	Գործող
Վիճակագրություն
Հիմնադրման ամսաթիվ	1901
Հերթականություն
Կայք	nobelprize.org
Nobel Prize in Chemistry Վիքիպահեստում

Նախապատմություն

Ըստ Ալֆրեդ Նոբելի վերջին կտակի՝ իր կարողությունը պետք օգտագործվեր մրցանակների շարք ստեղծելու համար, որոնք պետք է տրվեն ֆիզիկայի, քիմիայի, բժշկության, ֆիզիոլոգիայի և խաղաղարարության բնագավառներում «մարդկությանը ամենամեծ օգուտ» տվածների^[1][2]։ Նոբելը իր կյանքի ընթացքում գրել է մի քանի կտակ, սակայն վերջինը նա գրել է իր մահից գրեթե մեկ տարի առաջ և ստորագրել 1895 թվականի նոյեմբերի 27-ին Փարիզում՝ Շվեդ-նորվեգական ակումբում^[3][4]։ Նոբելն իր ակտիվների 94 տոկոսը՝ 31 միլիոն շվեդական կրոնա, հատկացրել է Նոբելյան մրցանակին^[5] Կտակի հանդեպ թերհավատության պատճառով, այն հաստատվել է 1897 թվականի ապրիլի 26-ին՝ Ստորտինգի կողմից^[6][7]։

Դափնեկիրներ ըստ երկրի

Հիմնական հոդված՝ Քիմիայի Նոբելյան մրցանակի դափնեկիրների ցանկ

Երկիր	Դափնեկիր[A]
ԱՄՆ	79
Գերմանիա	34
Միացյալ Թագավորություն
Ֆրանսիա	11
Ճապոնիա	8
Շվեյցարիա	7
Իսրայել	6
Կանադա	5
Շվեդիա
Նիդերլանդներ	4
Հունգարիա	3
Ավստրիա	2
Դանիա
Նոր Զելանդիա
Նորվեգիա
Լեհաստան
Արգենտինա	1
Ավստրալիա
Բելգիա
Չեխիա
Եգիպտոս
Ֆինլանդիա
Հնդկաստան
Իտալիա
Մեքսիկա
Ռումինիա
Ռուսաստան
Թուրքիա
Թայվան
Թունիս
Բոսնիա և Հերցեգովինա

Ծանոթագրություններ

1. «History – Historic Figures: Alfred Nobel (1833–1896)». BBC. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
2. «Guide to Nobel Prize». Britannica. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
3. Ragnar Sohlman: 1983, Page 7
4. von Euler, U.S. (1981 թ․ հունիսի 6). «The Nobel Foundation and its Role for Modern Day Science». Die Naturwissenschaften. Springer-Verlag. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 21-ին.
5. "The Will of Alfred Nobel", nobelprize.org.
6. «The Nobel Foundation – History». Nobelprize.org. Վերցված է 2010 թ․ հունվարի 15-ին.
7. Agneta Wallin Levinovitz: 2001, Page 13