From Wikipedia, the free encyclopedia
Փառատոն համայնքի կողմից սովորաբար նշվող մի իրադարձություն, որը հիմնվում է այդ համայնքի և իր կրոնի և մշակույթի որոշ բնույթի վրա։ Այն հաճախ նշվում է որպես տեղական կամ ազգային տոն, մելա կամ իսլամական տոներ։ Բացի կրոնից և ֆոլկլորից նշանակալի ծագումը նաև գյուղատնտեսությունն է։ Սնունդը այնպիսի կենսական ռեսուրս է, որ բոլոր փառատոները կապված են բերքահավաքի հետ։ Լավ բերքի համար նախատեսված կրոնական հիշատակությունը և գոհունակությունը խառնվում են աշնանը տեղի ունեցող իրադարձությունների հետ, ինչպիսիք են Հելոուինը հյուսիսային կիսագնդում և Զատիկը՝ հարավայինում։
Փառատոները հաճախ նախատեսված են հատուկ համայնքային նպատակներ իրագործելու համար, հատկապես հիշատակությանը և գոհունակությանը առնչվող։ Տոնակատարությունները ներկայացնում են կրոնական, սոցիալական կամ աշխարհագրական խմբերի պատկանելության զգացում, որոնք նպաստում են խմբի միասնությանը։ Նրանք կարող են նաև տրամադրել զվարճանք, որը հատկապես կարևոր է տեղական համայնքների համար մինչև զանգվածային արտադրության ժամանցի արարողությունը։ Փառատոները, որոնք կենտրոնացված են մշակութային կամ էթնիկ թեմաների վրա, նաև ձգտում են տեղեկացնել համայնքի անդամներին իրենց ավանդույթների վերաբերյալ․ պատմությունները և փորձը փոխանակող մեծերի ներգրավումը միասնության միջոց է հանդիսանում ընտանիքների միջև։
Հին Հունաստանում և Հռոմում փառատոները, ինչպիսիք են Saturnalia- ն, սերտորեն կապված են հասարակական կազմակերպությունների և քաղաքական գործընթացների, ինչպես նաև կրոնի հետ[1][2][3]։ Ժամանակակից ժամանակներում փառատոներին կարող էին մասնակցել օտարերկրացիները, ինչպիսիք են զբոսաշրջիկները, ովքեր գրավում են ավելի շատ էքսցենտրիկ կամ պատմական։ Ֆիլիպինները մեծ թվով փառատոներ ունեցող ժամանակակից հասարակության օրինակներից են, քանի որ տարվա յուրաքանչյուր օրը առնվազն մեկ կոնկրետ տոն է։ Երկրում ավելի քան 42,000 հիմնական և երկրորդական փառատոներ կան, որոնց մեծ մասը բնորոշ է բարանգայի (գյուղական) մակարդակին[4]։
«Փառատոն» բառը ի սկզբանե օգտագործվել է որպես ածական ուշ տասնչորսերորդ դարից, որը ծագել է լատիներենից և հին ֆրանսերենից[5]։ Միջին անգլերենում «փառատոնային դայ»-ը կրոնական տոն էր[6]։ Առաջին անգամ որպես գոյական այն օգտագործվել է 1589 թվականին (որպես «Festifall»)[5] Տոնը առաջին անգամ օգտագործվել է որպես գոյական 1200 թվականին[7],։ և առաջին անգամ որպես բայ օգտագործվել է 1300 թվականին[8]։ «Խնջույք» տերմինը օգտագործվում է նաև ընդհանուր աշխարհիկ լեզվով, որպես խոշոր կամ մանրակրկիտ կերակուրի հոմանիշ։ Երբ օգտագործվում է որպես փառատոնի իմաստով, հաճախ վերաբերում է կրոնական փառատոնին, այլ ոչ թե ֆիլմերի կամ արվեստի փառատոների։ Ֆիլիպիններում կամ իսպանական շատ այլ գաղութներում իսպաներեն բառը fiesta օգտագործվել է որպես համայնքային տոն ի պատիվ հովանավոր սրբի։ [փա՞ստ]
Շատ փառատոներ կրոնական ծագում ունեն և մշակութային և կրոնական նշանակությունը ներխուժում են ավանդական գործողություններում։ Ամենակարևոր կրոնական փառատոները, ինչպիսիք են Սուրբ Ծնունդը, Ռոշ Հաշանան, Դիվալին և Կուրբան Բայրամը, ծառայում են տարին նշելու համար։ Մյուսները, ինչպիսիք են բերքահավաքի փառատոները, նշում են սեզոնային փոփոխությունը։ Պատմական նշանակության միջոցառումները, ինչպիսիք են կարևոր ռազմական հաղթանակները կամ ազգային կառույցները, նույնպես խթանում են փառատոնին։ Հին օրինակ է Հին Եգիպտոսի փարավոնի Ռամսեսս III-ի կողմից հիմնած փառատոնը, որտեղ տշվում էր իր հաղթանակը լիբիացիների նկատմամբ[9]։ Շատ երկրներում արքայական տոները նշում են դինաստիկական իրադարձությունները, ինչպես գյուղատնտեսական տոները բերքահավաքի մասին։ Փառատոները հաճախ նշվում են տարեկան։ Աշխարհում կան փառատոների բազմաթիվ տեսակներ և երկրների մեծ մասը տոնում են կարևոր իրադարձությունները կամ ավանդույթները ավանդական մշակութային միջոցառումներով և միջոցներով։ Հատկապես ամենաշատը պատրաստվում են հատուկ պատրաստված սննդի սպառման մեջ (ցույց տալով կապը «տոնակատարության» հետ) և մարդկանց համախմբում է։ Փառատոները նաև խիստ կապված են ազգային տոների հետ։ Ազգային փառատոների ցուցակը հրապարակվում է, որպեսզի մասնակցությունը դառնա ավելի հեշտ[10]։
Շատ կրոնների շարքում տոնը տոնակատարությունների շարք է Աստվածների կամ Աստծո պատվին[11]։ Տոնը և փառատոնը պատմականորեն փոխարինելի են։ Շատ կրոններ ունեն փառատոներ, որոնք տարեկան կրկնվում են և որոշները, ինչպիսիք են Փեսախը, Զատիկը և Կուրբան Բայրանը շարժական տոներ են, այսինքն, նրանք, որոնք որոշվում են կամ լուսնային կամ գյուղատնտեսական ցիկլերով, կամ ժամանակի օգտագործման օրացույցով։ Սեդի փառատոնը, օրինակ, տոնում է եգիպտացի փարավոնի իշխանության երեսուներորդ տարին և ապա ամեն երեք (կամ որոշ դեպքերում չորս) տարին դրանից հետո[12]։
Քրիստոնեական եկեղեցական օրացույցում կան երկու հիմնական տոներ, որը հայտնի է որպես Տիրոջ ծննդյան տոնը (Սուրբ Ծնունդ) և Հարության տոնը (Զատիկ)։ Կաթոլիկ, Ուղափառ և Անգլիկան եկեղեցական օրացույցում ամբողջ տարվա ընթացքում կան մեծ թվով փոքր տոներ՝ հիշատակելով սրբերին, սրբազան իրադարձություններ և վարդապետություններ։ Ֆիլիպիններում տարվա ամեն օր ունի առնվազն մեկ հատուկ կրոնական փառատոն, կամ կաթոլիկ, իսլամական, կամ բնիկ ծագումով։[փա՞ստ]
Բուդդայականություն կրոնական փառատոները, ինչպիսիք են Էսալա Պերահերան, տեղի են ունենում Շրի Լանկայում և Թաիլանդում[13]։ Հինդուիստիկան փառատոները, ինչպիսիք են Հոլին, շատ հին են։ Սիկհեր համայնքը տոնում է Վայսախիի փառատոնը նշելով նոր տարին և Խալսի ծնունդը[14]։
Կրոնական փառատոներ | ||||||||||
|
Ընդհանուր գեղարվեստական փառատոների բազմաթիվ սերունդների թվում են նաև փառատոների ավելի կոնկրետ տեսակներ, այդ թվում մտավոր կամ ստեղծագործական նվաճումների ցուցադրություններ, ինչպիսիք են գիտական փառատոները, գրական փառատոները և երաժշտական փառատոներ[15]։ Ենթակատեգորիայի մեջ են մտնում երգիծական փառատոները, ռոք փառատոները, ջազ փառատոները և բուսկերս (buskers-փողոցային) փառատոները, պոեզիայի փառատոները[16], թատերական փառատոները և հեքիաթների փառատոները, և վերամիավորման փառատոները, ինչպիսիք են Վերածննդի տոնավաճառները։ Ֆիլիպիններում, բացի ամբողջ տարվա ընթացքում ցրված բազմաթիվ արվեստի փառատոներից, փետրվար ամիսը հայտնի է որպես ազգային արվեստի ամիս, ամբողջ արշիպելագոնում բոլոր արվեստի փառատոների գագաթնակետը[17]։
Կինոփառատոները ներառում են մի քանի ֆիլմերի ցուցադրություններ և սովորաբար տեղի են ունենում տարեկան։ Որաշ շատ նշանակալից կինոփառատոներից են Բեռլինի միջազգային կինոփառատոնը, Վենետիկի կինոփառատոնը և Կաննի կինոփառատոնը։
Արվեստի փառատոներ | |||||||||
Սննդի փառատոնը այն միջոցառումն է, որը տոնում է սնունդն ու խմիչքը։ Սրանք հաճախ նշում են հատուկ շրջանի արտադրողների արտադրանքը։ Որաշ սննդի փառատոներ կենտրոնացած են հատուկ սննդի կետի վրա, ինչպիսիք են Գետնանուշի ազգային փառատոնը (The National Peanut Festival) Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, կամ Գոլվեյի Միջազգային Օյսթեր փառատոնը (The Galway International Oyster Festival) Իռլանդիայում։ Նաև կան հատուկ խմիչքների փառատոներ, ինչպիսիք են գարեջրի փառատոնը՝ Օկտոբերֆեստը, Գերմանիայում։ Շատ երկրներ անցկացնում են փառատոներ գինին տոնելու համար։ Մեկ օրինակն է Beaujolais nouveau- ի ժամանման համաշխարհային տոնակատարությունը, որը ներգրավվաած է նոր գինին ամբողջ աշխարհում առաքելու համար յուրաքանչյուր տարվա նոյեմբերի երրորդ հինգշաբթի օրը[18][19]։ Եվ Beaujolais nouveau-ն և ճապոնական բրնձի գինին՝ սակեն, կապված են բերքահավաքի հետ։ Ֆիլիպիններում կան առնվազն երկու հարյուր փառատոներ, որոնք նվիրված են սննդին և խմիչքին։[փա՞ստ]
Սննդի և խմիչքի փառատոներ | |||||||||
Սեզոնային փառատոները, ինչպիսիք են Բելտենան (Beltane), որոշվում են արեգակնային և լուսնային օրացույցերով և սեզոնների ցիկլով, հատկապես իրենց ազդեծության պատճառով սննդի մատակարարման վրա, որի արդյունքում կան շատ լայն տարածում ունեցող հին և ժամանակակից բերքի փառատոներ։ Հին եգիպտացիները ապավինում էին Նեղոս գետի սեզոնային հեղեղին, ոռոգման ձևին, որը պարարտ հող էր բերում բերքի համար[20]։ Ալպերում, աշնանը անասունների վերադարձը լեռնային արոտավայրերից մինչև հովտում գտնվող ախոռները նշվում էր որպես Ալմաբրիբ։ Հայտնի ձմեռային փառատոնը՝ Չինաստանի նոր տարին, սահմանվում է լուսնային օրացույցով և նշվում է ձմեռային արևադարձից հետո երկրորդ նոր լուսնի օրը։ Հուլիսի 4-ից 7-ը նշվում է Arunachal Pradesh- ի Ստորին Սուբանսիրի շրջանում ապրող Apatatians- ի շքեղ փառատոնը, աղոթելով բուսական մշակաբույսի բերքի համար[21]։
Ամառային կամ Սուրբ Հովհաննեսի տոնը սեզոնային փառատոնի օրինակ է՝ կապված քրիստոնեական սրբերի տոնի հետ, ինչպես նաև հյուսիսային կիսագնդի ամառային արևադարձի ժամանակի տոնակատարությանը, որտեղ այն առանձնապես կարևոր է Շվեդիայում։ Ձմեռային կարնավալները նաև հնարավորություն են տալիս օգտագործել ձյուն և սառույց պահանջող ստեղծագործական կամ սպորտային միջոցառումներ տոնելու համար։ Ֆիլիպիններում տարվա յուրաքանչյուր օր կա առնվազն մշակաբույսերի, ձկների, խեցգետնիների, կաթի և այլ տեղական ապրանքների բերքահավաքին նվիրված մեկ փառատոն։[փա՞ստ]
Սեզոնային և բերքի փառատոներ | ||||||||||||
|
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.