Սոպոտ

Սոպոտ (լեհ.՝ Sopot, գերմ.՝ Zoppot )^[2], քաղաք և ծովափնյա առողջարան Լեհաստանի հյուսիսում՝ Պրիմորիեի վոևոդությունում, Բալթիկ ծովի ափին։ Ընկած է Գդանսկի ու Գդինիայի միջև և դրանց հետ մեկտեղ կազմում է Տրույմյաստո (Trójmiasto - Եռաքաղաք) կոչվող քաղաքային ագլոմերացիան, որը փաստացի մեկ քաղաք է՝ մոտավորապես մեկ միլիոն ընդհանուր բնակչությամբ։ Բուն Սոպոտի բնակչության թվաքանակը 2017 թվականի տվյալներով եղել է 33 500^[3][4], 2021 թվականի հունիսի 30-ի տվյալներով՝ 35 049^[5]: Զբաղեցրած տարածքը 17,28 քառակուսի կիլոմետր է, բնակչության միջին խտությունը՝ 2114,2 մարդ/կմ2։

Բնակավայր
Սոպոտ
լեհ.՝ Sopot
Դրոշ Զինանշան
Երկիր	Լեհաստան
Համայնք	Pomeranian Voivodeship?
Առաջին հիշատակում	7-րդ դար
Մակերես	17,31 կմ²
Բնակչություն	▼32 115 մարդ (2023)[1]
Ժամային գոտի	UTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ	58
Փոստային դասիչ	81-701 և 81-701–81-806
Պաշտոնական կայք	sopot.pl​(լեհ.) և visit.sopot.pl/en/​(անգլ.)
Սոպոտ (Լեհաստան)
Սոպոտ Վիքիպահեստում

Սոպոտը շրջանի (պովիատի) իրավունքով օժտված ամենափոքր քաղաքն է Լեհաստանում։

Անվան ծագումնաբանություն

Ենթադրվում է, որ անունը ծագել է հին սլավոնական սոպոտ բառից, որը նշանակում է «առվակ» կամ «աղբյուր»^[6][7]։ Նույն արմատը հանդիպում է հին սլավոնական մի շարք այլ տեղանուններում. այն հավանաբար բնաձայնություն է, ընդօրինակում է հոսող ջրի ձայնը՝ խշշոց (Šepot):

Անունն առաջին անգամ՝ 1283 թվականին արձանագրվել է որպես «Sopoth», իսկ 1291 թվականին արդեն «Sopot»: Գերմանական «Zoppot»-ն ուղղակիորեն առաջացել է բնօրինակ անունից։ 19-րդ դարում և միջպատերազմյան տարիներին գերմանական անունը վերալեհականացվել է որպես «Sopoty» (հոգնակի ձև, ավելի մոտ գերմանական արտասանությանը)։ «Sopot»-ը դարձավ պաշտոնական լեհական անվանումը, երբ 1945 թվականին քաղաքը կրկին անցավ լեհական իշխանության տակ։

Պատմություն

Վաղ պատմություն

Սոպոտի ներկայիս տարածքում 7-րդ դարում սլավոնական (պոմերանյան) ամրոց է եղել, որն սկզբում ծառայել է որպես առևտրային ֆորպոստ։ Ընդ որում՝ առևտուրը տարածվում էր ինչպես Վիսլա գետով, այնպես էլ հյուսիսում՝ Բալթիկ ծովի ափին գտնվող քաղաքներով։ Ժամանակի ընթացքում ամրոցի նշանակալիությունը նվազել է, և 10-րդ դարում բնակավայրը վերածվել է ձկնորսական գյուղի, որն ի վերջո լքվել է։ Այնուամենայնիվ, մեկ դար անց տարածքը նորից բնակեցվել է, և այսօրվա քաղաքի սահմաններում հիմնվել են երկու գյուղ՝ Ստավովեն և Գրենզովոն։ Դրանք առաջին անգամ հիշատակվել են 1186 թվականին, երբ որպես նվեր տրվել են Օլիվայում գտնվող ցիստերցյան աբբայությանը։ Մեկ այլ գյուղ՝ Սվեմիրովոն, որը ներկայիս Սոպոտի տարածքում էր, առաջին անգամ հիշատակվել է 1212 թվականին Մեստվին I-ի մի փաստաթղթում, ով այն շնորհել է Զուկովոյի մոտ գտնվող պրեմոնստրանտյան (նորբերտինյան) վանքին։

Սոպոտ գյուղը, որի անունով հետագայում կոչվեց ամբողջ քաղաքը, առաջին անգամ հիշատակվել է 1283 թվականին, երբ այն տրվել է ցիստերցյաններին։ Այդ ժամանակից մինչև 14-րդ դարում տևտոնական օրդենի ներխուժումը այն գտնվել է Լեհաստանի կազմում։ Մինչև 1316 թվականը աբբայությունը գնել էր տարածքի բոլոր գյուղերը և դարձել քաղաքի բոլոր տարածքների սեփականատերը։ Տոռունյան երկրորդ հաշտության պայմանագրով (1466 թ.) տարածքը վերստին մտել է Լեհաստանի թագավորության կազմ։

Ռեչ Պոսպոլիտա

Գդանսկի քաղաքացիների համար նախատեսված առողջարանային ջրաբուժական կենտրոնը գործել է 16-րդ դարից։ Մինչև այդ դարի վերջը Գդանսկի ազնվական և մագնատ ընտանիքները դաստակերտներ են կառուցել Սոպոտում։ Օլիվայի պայմանագրի շուրջ բանակցությունների ժամանակ Լեհաստանի թագավոր Յան II Կազիմիրը և նրա կինը՝ թագուհի Մարի Լուիզա Գոնզագան ապրում էին այդ դաստակերտներից մեկում, իսկ շվեդ բանակցող Մագնուս դե լա Գարդին՝ մեկ ուրիշում, որն այդ ժամանակից ի վեր հայտնի է որպես Շվեդական դաստակերտ (Dwór Szwedzki)^[8]։ Շվեդական դաստակերտը հետագայում դարձել է լեհ թագավորներ Օգոստոս II-ի (1710 թ.) և Ստանիսլավ Լեշչինսկու (1733 թ.) կեցավայրը^[9]։

1733 թվականին Լեհական ժառանգության համար պատերազմի ժամանակ Ստանիսլավ Լեշչինսկին մի քանի օր կանգ է առել Սոպոտում՝ նախքան մոտակա Գդանսկ քաղաք մեկնելը։ Այնուհետև ռուսական կայսերական զորքերը պաշարել են Գդանսկը և մեկ տարի անց կողոպտել ու հիմնիվեր այրել են Սոպոտ գյուղը։ Սոպոտի մեծ մասը հակամարտության ընթացքում և հետագա տարիներին մնացել է լքված վիճակում, քանի որ պատերազմից ուժասպառ եղած Գդանսկի պատրիկները չէին կարող իրենց թույլ տալ վերակառուցել իրենց սոպոտյան բնակարանները։

1750-ական թվականներին Պոմերանիայի լեհ ազնվականությունը սկսեց վերակառուցել գյուղը։ Ավերված դաստակերտների մեծ մասը 1757 և 1758 թվականներին գնել է Պժեբենդովսկիների մագնատ ընտանիքը։ Գեներալ Յոզեֆ Պժեբենդովսկին գնեց այս պալատներից ինը, իսկ 1786 թվականին նրա այրին՝ Բեռնարդինա Պժեբենդովսկան, գնեց մնացած երկուսը։ Սեռակովսկիների ընտանիքը նույնպես ձեռք բերեց որոշ գույք, ներառյալ ավերված շվեդական դաստակերտը։ 1790-ական թվականներին Լեհաստանի բաժանումներից հետո կոմս Կայետան Օնուֆրի Սերակովսկին կառուցեց Սերակովսկու առանձնատունը շվեդական կալվածքի տեղում՝ տիպիկ լեհական դաստակերտ, որը համարվում է նախաառողջարանային Սոպոտի առավել աչքի ընկնող շինություններից մեկը։

Տեսարժանություն

Սոպոտում է գտնվում Եվրոպայի ամենաերկար ծովային փայտե նավամատույցը (լեհ.՝ Molo), որն ունի 515,5 մետր երկարություն։ Դրանից ոչ հեռու տեղակայված են սոպոտյան հայտնի փարոսը և այսպես կոչված՝ «Ծուռ տնակը» (լեհ.՝ Krzywy Domek):

Զբոսաշրջիկների կողմից հաճախ այցելվող վայրերից են նաև ձկնորսական նավահանգիստը (Przystań rybacka), Aleja Wojska Polskiego առափնյա փողոցի վրա գտնվող ձկնորսական մատուռը։

Միջազգային միջոցառումներ

Սոպոտին լայն ճանաչում է բերել երգի ամենամյա միջազգային փառատոնը, որը Եվրոպայում խոշորագույններից մեկն է համարվում։ 1970—1980-ական թվականներին այդ փառատոնին հիմնականում մասնակցում էին սոցիալիստական երկրների երաժիշտ-կատարողներ։

2014 թվականի մարտին Սոպոտում անց է կացվել թեթև աթլետիկայի աշխարհի մարզասրահային առաջնությունը։

Քույր քաղաքներ

•  Miastko?, Լեհաստան
•  Աշկելոն, Իսրայել
•  Կառլսհամն, Շվեդիա
•  Նեստվեդ, Դանիա (1990)
•  Ռատցեբուրգ, Գերմանիա
•  Ֆրանկենթալ, Գերմանիա (ապրիլի 17, 1991)

2014 թվականից Սոպոտը բարեկամական հարաբերություններ էր հաստատել Ռուսաստանի Պետերհոֆ քաղաքի հետ, սակայն 2022 թվականին դադարեցրել է եղբայրությունը՝ ի պատասխան Ուկրաինայում Ռուսաստանի ձեռնարկած հատուկ ռազմական գործողության։ Փոխարենը եղբայրացել է ուկրաինական Դնեստրի Բելգորոդ քաղաքի հետ^[10]։

Ժողովրդագրություն

Սոպոտի 2014 թվականի բնակչության բուրգը՝ ըստ կանանց և տղամարդկանց թվաքանակի

^[11]

Բնակչության թվաքանակի փոփոխությունները^[12].

• Ամենաշատ բնակիչ Սոպոտն ունեցել է 1977 թվականին՝ 54 539:

Պատկերասրահ

• 
  Grand Hotel-ը
• 
  Նավամատույցի տեսքը ծովից
• 
  Փարոսը
• 
  Ջրաբուժական կենտրոնը
• 
  Dom Zdrojowy-ն և պարտեզը
• 
  Պետական պատկերասրահը
• 
  Թանգարանը
• 
  Sopocki Belwederek-ը
• 
  Դանուտա Սեձիկուվնայի պատվին տեղադրված հուշաքարը
• 
  Մանրավազ լողափերից մեկը
• 
  Sheraton հյուրանոցը

Ծանոթագրություններ

1. Statistics Poland — 1918.
2. F. Lorentz Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (83-60437-22-X) (978-83-60437-22-3).
3. https://www.polskawliczbach.pl/Sopot |titulo=Sopot (Pomerânia) mapas, imobiliário, GUS, acomodações, escolas, região, atrações, códigos postais, desemprego, salário, ganhos, educação, tabelas, demografia, jardins de infância |acessodata=2019-12-24 |obra=Polska w liczbach |lingua=polonês
4. https://stat.gov.pl/en/topics/population/population/area-and-population-in-the-territorial-profile-in-2016,4,10.html |titulo=Área e população no perfil territorial em 2016 |acessodata=2020-01-14 |obra=stat.gov.pl |ultimo=GUS |lingua=en
5. Cytuj |tytuł = Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny |data dostępu = 2021-12-22 |opublikowany = demografia.stat.gov.pl |url = http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/Tables.aspx Արխիվացված 2018-12-26 Wayback Machine
6. Polska, Wirtualna. «Wirtualna Polska - Wszystko co ważne - www.wp.pl». www.wp.pl. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 5-ին.
7. Maria Malec, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski
8. «Historia miasta». Sopot.pl (լեհերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ նոյեմբերի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 11-ին.
9. Piotr Pelczar. «Historia Sopotu. Część I: od średniowiecza do wybuchu I wojny światowej». Histmag.pl (լեհերեն). Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 11-ին.
10. Cytuj |tytuł = Ukraiński Białogrod nad Dniestrem nowym miastem partnerskim Sopotu? |data dostępu = 2022-09-27 |opublikowany = www.zawszepomorze.pl |url = https://www.zawszepomorze.pl/ukrainski-bialogrod-nad-dniestrem-nowym-miastem-partnerskim-sopotu |język = pl
11. Polska w liczbach|id=Sopot|nazwa=Sopot w liczbach|data dostępu=4 stycznia 2016
12. GUS: Bank Danych Lokalnych, faktyczne miejsce zamieszkania, stan na 31 XII.

Գրականություն

• Notizen über den Seebadeort Zoppot. In: Preußische Provinzial-Blätter. Band 17. Königsberg 1837, S. 222–227.
• Halffter: Notizen über die Wirkungen und den Erfolg des Seebades Zoppot bei Danzig. In: Preußische Provinzial-Blätter. Band 17. Königsberg 1837, S. 551–554.
• Johann Eduard Boettcher: Der Seebade-Ort Zoppot bei Danzig in geschichtlicher, topographischer, statistischer, naturwissenschaftlicher und socialer Hinsicht; sein Sagenkreis und seine Wirksamkeit als Sanitäts-Anstalt. Mit Karten und erläuternden Zeichnungen. Danzig 1842 (Digitalisat bei Google Books).
• Hans Prutz: Geschichte des Kreises Neustadt in Westpreußen. Danzig 1872 (Digitalisat bei Google Books).
• Franz Schultz: Chronik der Stadt Seebad Zoppot. A. W. Kafemann, Danzig 1905 (Digitalisat).
• Ernst Bahr: Zoppot. In: Handbuch der historischen Stätten, Ost und Westpreußen. Kröner, Stuttgart 1981, ISBN 3-520-31701-X, S. 246.
• Olga Kurilo: Zoppot, Cranz, Rigascher Strand: Ostseebäder im 19. und 20. Jahrhundert. be.bra wissenschaft verlag, Berlin 2011, ISBN 978-3-937233-81-9, S. 45–76.

Արտաքին հղումներ

• Սոպոտի պաշտոնական կայքէջը (լեհերեն)
• Sopot. In: Danzig.info
• Sopot. In: Polish-Online.com
• Sopot. In: Polen.Travel
• Paweł Mehring: Zoppot/Sopot. In: OME-Lexikon
• Informationsbroschüre über Sopot (PDF)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոպոտ» հոդվածին։