Պետական կրոն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Պետական կրոն (նաև կոչվում է պաշտոնական կրոն) կրոն կամ դավանանք, որը պաշտոնապես հաստատվել է ինքնիշխան պետության կողմից։ Պաշտոնական կրոն ունեցող պետությունը (հայտնի է նաև որպես դավանանքի պետություն կամ ազգային պետություն), թեև դա աշխարհիկ պետություն չէ, բայց պարտադիր չէ, որ լինի կրոնապետություն։ Պետական կրոնները կրոնի պաշտոնական կամ կառավարության կողմից լիազորված հաստատումներ են, բայց պետությունը պարտադիր չէ, որ լինի հոգևորականների վերահսկողության տակ (ինչպես կրոնապետության մեջ), և պետության կողմից լիազորված կրոնը պարտադիր չէ, որ լինի պետության վերահսկողության տակ։
Պաշտոնական կրոնները հայտնի են եղել մարդկության պատմության ընթացքում գրեթե բոլոր տեսակի մշակույթներում՝ հասնելով հին Մերձավոր Արևելք և նախապատմական դարաշրջան։ Կրոնական աղանդի և պետության վերաբերմունքը քննարկվել է Հին հռոմեացի գիտնական Մարկոս Տերենտիոս Վառոյի կողմից «քաղաքակրթության Աստվածաբանություն» եզրույթով։ Պետության կողմից հովանավորվող առաջին քրիստոնեական եկեղեցին եղել է Հայ առաքելական եկեղեցին, որը հիմնադրվել է մ.թ. 301 թվականին[28]։ Քրիստոնեությունում, քանի որ «եկեղեցի» տերմինը սովորաբար կիրառվում է քրիստոնյաների պաշտամունքի վայրի կամ նրանց միավորող կազմակերպությունների հետ, «պետական եկեղեցի» տերմինը կապված է կառավարության կողմից արտոնված քրիստոնեության հետ, պատմականորեն Հռոմեական կայսրության պետական եկեղեցի կայսրության գոյության վերջին դարերում և երբեմն օգտագործվում է քրիստոնեության որոշակի ժամանակակից ազգային ճյուղին վերաբերելու համար։ Սերտորեն կապված են Էկկլեսիա պետական եկեղեցիների հետ, որոնք նման են, բայց ունեն ավելի աննշան երանգ։
Մերձավոր Արևելքում հիմնականում մուսուլման բնակչություն ունեցող պետությունների մեծ մասը որպես պաշտոնական կրոն հռչակում է իսլամը, թեև քաղաքացիների առօրյա կյանքում կրոնական սահմանափակումների աստիճանը տատանվում է ըստ երկրի։ Սաուդյան Արաբիայի կառավարիչները օգտագործում են ինչպես աշխարհիկ, այնպես էլ կրոնական իշխանությունը, մինչդեռ Իրանի աշխարհիկ նախագահները պետք է հետևեն կրոնական իշխանությունների որոշումներին 1979 թվական իսլամական հեղափոխությունից ի վեր։ Թուրքիան, որտեղ նույնպես բնակչության մեծամասնությունը մուսուլմաններ են, աշխարհիկ երկիր է դարձել Աթաթուրքի բարեփոխումներից հետո, թեև, ի տարբերություն ռուսական հեղափոխության նույն ժամանակաշրջանի, դա չի հանգեցրել պետական աթեիզմի ընդունմանը։
Այն աստիճանը, որով պետությունը քաղաքացիներին պարտադրում է պաշտոնական ազգային կրոնը ժամանակակից հասարակության մեջ, զգալիորեն տատանվում է բարձրից, ինչպես` Սաուդյան Արաբիայում և Իրանում, մինչև զրո, ինչպես` Գրենլանդիայում, Դանիայում, Անգլիայում, Իսլանդիայում և Հունաստանում։