Հողմաէներգետիկա
From Wikipedia, the free encyclopedia
Հողմաէներգետիկա, գիտության և տեխնիկայի ճյուղ, մշակում է քամու էներգիայի օգտագործման տեսական հիմունքները, մեթոդներն ու միջոցները՝ մեխանիկական, էլեկտրական և ջերմային էներգիա ստանալու համար, ինչպես նաև որոշում ժողտնտեսության մեջ հողմաէներգիայի նպատակահարմար օգտագործման բնագավառներն ու մասշտաբները։
Տարբերում են 2 հիմնական բաժին՝ հողմատեխնիկա, որը մշակում է տեխնիկական միջոցների (ագրեգատների ու տեղակայանքների) նախագծման տեսական հիմունքներն ու գործնական եղանակները, և հողմակիրառում, որն ընդգրկում է քամու էներգիայի օպտիմալ օգտագործման, տեղակայանքների ռացիոնալ շահագործման տեսական ու գործնական հարցերը, ժողտնտեսության մեջ այդ տեղակայանքների կիրառման փորձի ընդհանրացումը։ Հողմաէներգիան, որ գործնականում անսպառ է, օգտագործվում է ջրի բարձրացման, դրենաժի, հացահատիկը աղալու, կուտակիչները լիցքավորելու համար և արտադրական այնպիսի պրոցեսներում, որոնք թույլատրում են էներգիայի մատակարարման ընդհատումներ։
Քամու էներգիայի օգտագործման հաշվարկների համար կազմում են կադաստր՝ տեղանքում քամու ռեժիմները բնութագրող տեղեկությունների հաշվառման համակարգ։ ԽՍՀՄ-ում սերիապես թողարկվող ՏՎ-8, ՏՎ-5, Դ-12 հողմաշարժիչներն ունեն 0, 7-ից մինչև 11 կվտ հզորություն և գործածվում են էլեկտրամատակարարման ցանցերից հեռու գտնվող շրջաններում։ Խորհրդային գիտնականներն ստեղծել են մինչև 100 կվտ հզորության հողմաէներգետիկական տեղակայանքներ, որոնք կիրառվում են հիմնականում Պովոլժիեի, Ալթայի, Ղազախստանի, Թուրքմենիայի, Ուզբեկստանի արոտավայրերում ու ֆերմաներում։ Հողմաէներգետիկական տեղակայանքների օգտագործման առավել հեռանկարային եղանակը կապված է էլեկտրաէներգետիկական համակարգերի հետ դրանց զուգահեռ աշխատանքի ապահովման հետ։
Էներգետիկայի այս ճյուղը մասնագիտացված է մթնոլորտում գտնվող օդային զանգվածների կինետիկ էներգիայից էլեկտրական, ջերմային և ցանկացած այլ տեսակի էներգիայի ստեղծմանը ժողովրդական տնտեսության մեջ կիրառելու նպատակով։ Էներգիայի վերափոխումը կատարվում է հողմաշարժիչների, հողմաղացների և տարատեսակ այլ ագրեգատների միջոցով։ Քամու ուժը արևի գործունեության հետևանք է, այդ պատճառով այն վերականգնվող էներգիայի տեսակներից է։
Հողմաշարժիչների հզորությունը կախված է մակերեսից, գեներատորի թիակից։ Օրինակ` դանիական Vestas ընկերության 3 մբթ (90 Վ) հզորությամբ տուրբիններն ունեն 115 մ բարձրություն, թիակների 90 մ տրամագիծ և աշտարակի 70 մ բարձրություն։
Այսպիսի էներգիայի արտադրման առավել արդյունավետ տեղեր են համարվում ափամերձ տարածքները; Ծովում` ափից 10-12 կմ հեռավորության վրա (երբեմն նաև ավելի հեռու) կառուցում են օֆշորային հողմաէլեկտրակայաններ։ Հողմաշարժիչների աշտարակներն ամրացնում են գերաններով հիմքին, որ փորվում է 30 մ խորության վրա։
Հողմաշարժիչները գործնականում վառելիքի պահանջ չեն զգում։ 1 մբթ հզորությամբ հողմաշարժիչի 20 տարվա աշխատանքի դեպքում կարելի է խնայել մոտ 29 հազար տոննա ածուխ կամ 92 հազար բարել նավթ;
Ապագայում ծրագրվում է քամու էներգիան կիրառել ոչ թե հողմաշարժիչների միջոցով, այլ ոչ ավանդական եղանակով։ Արաբական Միացյալ Էմիրությունների Մասդար քաղաքում նախատեսվում է կառուցել պիեզոէլեկտրականության սկզբունքով աշխատող էլեկտրակայան, որն իրենից ներկայացնելու է պոլիմերային հիմքով «անտառ»` ծածկված պիեզոէլեկտրական մարտկոցներով։ 55-մետրանոց այդ հիմքերը ճկվելու են քամու ներգործությամբ` քամու ուժը հոսանքի վերածելով։
Էներգիայի ավանդական աղբյուրները շատ անվտանգ չեն և բացասաբար են ազդում շրջակա միջավայրի վրա։ Բնության մեջ կան այնպիսի բնական ռեսուրսներ, որոնք կոչվում են վերականգնվող, և դրանք թույլ են տալիս ստանալ բավարար քանակությամբ էներգետիկ ռեսուրսներ։ Քամին համարվում է այդպիսի հարստություններից մեկը։ Օդի զանգվածների մշակման արդյունքում էներգիայի ձևերից մեկը կարելի է ստանալ.
- էլեկտրական;
- ջերմային;
- մեխանիկական
Այս էներգիան կարող է օգտագործվել առօրյա կյանքում ՝ տարբեր կարիքների համար։ Սովորաբար քամին փոխակերպելու համար օգտագործվում են քամու գեներատորներ, առագաստներ և հողմաղացներ[1]։