From Wikipedia, the free encyclopedia
Հակատանկային պատնեշ կամ ուղեփակոց (անգլ.՝ anti-tank obstacles), հակատանկային պաշտպանական ռազմական կառույց, խոչընդոտ, որի նպատակն է կանխել թշնամու տանկերի և այլ մեքենաների առաջխաղացումը։
Նկարագրություն | |
Anti-tank obstacles Վիքիպահեստում |
Քարերից, պողպատից կամ բետոնից կառուցված պատնեշների շարքը և կտրված ծառերից պատրաստված ցցերը կարող են հակատանկային պատնեշի դեր կատարել։ Հակատանկային պատնեշ կարող է ձևավորվել նաև զրահապատ խրամուղիով, բավականաչափ խորը ճահիճով, ջրային տարածքով և ձմռանը ջրավազանի սառույցի մեջ բացված ճեղքով։
Հակատանկային պատնեշներին համատեղ նախատեսվում են նաև կրակային աջակցության խմբեր, հետևակային հակատանկային զենքեր, բունկերներ և այլն` անհրաժեշտության դեպքում տանկի անձնակազմի հետ մերձամարտ կռվի համար։ Եթե արգելքը չի վերահսկվում զենքով, ապա դա խոչընդոտ է։
Պատմության մեջ առաջին անգամ բրիտանացիներն են ռազմաճակատ հանել հրասայլերը։ Դա 1916 թվականի սեպտեմբերին էր` Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ` Սոմի ճակատամարտում[1]։ Գերմանացիները «Տանկերի» դեմ սկսել են պատնեշներ կառուցել՝ տարբեր սկզբունքներով. ձուլվել են բետոնից սյուներ կամ խորանարդներ, իսկ նրանց միջև ձգվել են պողպատե մալուխներ, ամուր փայտից կառուցվել են տարբեր էստակադներ (ստորջրյա ցցափակոց, ցցաթումբ) և պատնեշներ։ Ֆինլանդիան նույնպես փոխառել է հակատանկային այդ միջոցները[2]։ Առաջին համաշխարհային պատերազմի վերջում օգտագործվել են նաև խրամատներից ձևափոխված զրահապատ խրամուղիներ։
1920-ականներին Ֆինլանդիան ունեցել է միայն շատ փոքր թվով զրահամեքենաներ, որոնք բաղկացած էին ֆրանսիական ռեդուտ տանկեր։ Ստեղծվել է առանձին Գրոհային փոխադրամիջոցների կորպուս[3]։ Ի թիվս այլ բաների, այն օգտագործվել է նաև զորքերին գրոհային տանկերին ծանոթացնելու համար։ Բաժանմունքում փորձարկումներ են իրականացվել նաև հրասայլերի արտաճանապարհային շարժունակության և խոչընդոտող կառույցների հետ[4]։ Հակատանկային արգելապատնեշներ առաջարկվել էին Ֆինլանդիայում աշխատող օտարերկրյա փորձագետների կողմից[5]։
Երբ Ֆինլանդիան ամրացնում էր Կարելիայի դիրքերը ձմեռային պատերազմից (1939-1940) առաջ, հետևակի դեմ կանգնեցված փշալարերի պատնեշներին ավելացվել են պատնեշ քարեր, որոնք նախատեսված էին որպես զրահապատեր[6]։ Պատնեշ քարերը ձեռքով ճեղքվել և ձևավորվել են հորատումների, սեպերի և սայրերի միջոցով[7]։ Խորհրդա-ֆիննական պատերազմի (1941-1944) ամրացման աշխատանքներին մասնակցած վարպետ շինարարի խոսքով, պատնեշ քարերը տեղադրվել են ուղղահայաց մինչև ձմեռային պատերազմը, ավելի ուշ՝ առնվազն 1941 թվականին, հորիզոնական[8]։ Արդեն ձմեռային պատերազմում նկատվել է, որ պատնեշի քարերի ծրագրված չափերը բավարար չեն ձնառատ ձմռանը տանկերը կանգնեցնելու համար, երբ պատնեշը ձյան վրայից ընդամենը 60–80 սմ բարձրություն ուներ[9]։
1940 թվականի մայիսին Գերմանայի Բելգիա ներխուժմամբ Միացյալ Թագավորությունում նույնպես որոշվել է խոցելի լողափերը ամրացնել ամրակառուցված կրակակետերով և հակատանկային խոչընդոտներով[10][11]։ Այն վայրերում, որտեղ հնարավոր էր, փխրուն հողը լցվել է ջրով, որով հողը դառնում էր ավելի փափուկ և անանցանելի, անգամ թրթուրավոր տեխնիկայի համար[12]։ Հազարավոր կիլոմետրեր հակատանկային խրամատներ են փորվել, սովորաբար մեխանիկական էքսկավատորներով, բայց երբեմն ձեռքով։ Նրանք սովորաբար ունեին 18 ոտնաչափ (5,5 մ) լայնություն և 11 ոտնաչափ (3,4 մ) խորություն և կարող էին լինել կամ հատած սեղանաձև, կամ եռանկյունաձև, իսկ պաշտպանված կողմը հատկապես կտրուկ էր և ծածկված ցանկացած նյութով[13]։
Կառուցվել են հակատանկային պատնեշներ երկաթբետոնե զանգվածային խոչընդոտներից՝ խորանարդ, բրգաձև կամ գլանաձև։ Խորանարդիկները հիմնականում լինում էին երկու չափսերի՝ 5 կամ 3,5 ոտնաչափ (1,5 մ կամ 1,1 մ) բարձրություն։ Մի քանի վայրերում կառուցվել են հակատանկային պատեր՝ ըստ էության դրանք իրար կողքի դրված խորանարդներ էին[13]։
Որպես զրահապատ պատնեշների ստեղծման հակազդեցություն՝ ջանքեր են գործադրվել նվազագույնի հասցնել դրանց ազդեցությունը։ Խոչընդոտները փորձել շրջանցել, ոչնչացնել կամ վերացնել, օրինակ՝ պատնեշի քարերը տապալելով կամ խրամատները լցնելով։ Օրինակ, 1944 թվականին Նորմանդական օպերացիայի ժամանակ օգտագործվել են բրիտանական AVRE (թագավորական ինժեներական զրահապատ մեքենաներ) տանկի մոդիֆիկացիաները, որոնք նախագծվել են բրիտանական զրահատանկային դիվիզիայի հրամանատար, ռազմական ինժեներ, գեներալ-մայոր Պերսի Հոբարտի ղեկավարությամբ, որոնցից մեկը, Risukimppu մականունով, նախատեսված էր պատնեշի խրամատները լցնելու համար[14]։
Զրահապատ պատնեշները եղել են ոչ թե առանձին մարտավարական գործիք, այլ ամրացման համակարգի մաս։ Սկզբնական փուլում խոչընդոտների զարգացումն ավելի արագ էր ընթանում, քան հակատանկային զենքի մշակումը[15]։:
Պատերազմներն ավելի մոբիլ դառնալուն զուգընթաց, ավելի նվազել են խոչընդոտների դերը՝ համեմատած հակատանկային զինատեսակների հետ։ Հեռահար ականները, պայթուցիկները դեռևս օգտագործվում են զրահատեխնիկայի առաջխաղացումը խոչընդոտելու համար։ Անգլիական բանակը ժամանակակի ընթացքում շիվերից ֆաշինան փոխարինել է մետաղական խողովակներով։
Հակատանկային խոչընդոտները ներառում են, բայց չեն սահմանափակվում հետևյալով.
Տարբեր հակատանկային խոչընդոտների իրականացման համար պատրաստվել են երկաթբետոնե զանգվածային խոչընդոտներ՝ խորանարդ, բրգաձև կամ գլանաձև, նաև կոյուղու խողովակի հատվածներից, որոնք սովորաբար լցված էր բետոնով, վիշապի ատամներ` վերևի մասում հաճախ օղակով` փշալարերով իրար ամրացնելու համար։ Կիրառվում էին նաև քառանիստ կամ ոզնիանման խոչընդոտներ, թեև հազվադեպ։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.