Կարմրախտ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Կարմրախտ, հայտնի նաև «Գերմանական կարմրուկ» կամ «Երեքօրյա կարմրուկ» անվանմամբ[1], վարակիչ հիվանդություն, հարուցիչ՝ ռուբելա վիրուս[2]։ Այս հիվանդությունն հիմնականում ընթանում է թեթև և մարդկանց գերակշիռ մասը չի նկատում, որ վարակվել է[3][4]։ Ցանավորումը սկսվում է վարակվելուց հետո 2 շաբաթ անց և տևում է 3 օր[3]։ Այն սկսվում է սովորաբար դեմքից և այնուհետև տարածվում մարմնի մնացած հատվածներ[3]։ Երբեմն ցանը ուղեկցվում է քորով, բայց ոչ այնքան արտահայտված, որքան կարմրուկի ժամանակ[3]։ Ավշային հանգույցները մեծանում են և կարող է պահպանվել մի քանի շաբաթ[3]։ Կարող է դիտվել ջերմության բարձրացում, կոկորդի ցավ և թուլություն[3][5]։ Մեծահասակների մոտ ցավը հաճախ տեղակայվում է հոդերում[3]։ Բարդություններն են՝ արյունահոսություն, ամորձիների ցավ և նյարդաբորբ[3]։ Հղիության սկզբնական շրջանում վարակը կարող է հանգեցնել վիժման կամ երեխան կարող է ծնվել բնածին կարմրախտով[2]։ Բնածին կարմրախտի ժամանակ կարող է ախտահարվել տեսողությունը՝ կատարակտ (աչքի ոսպնյակի մթագնում), լսողությունը, սիրտը և ուղեղը[2]։ Բարդություններն ավելի հազվադեպ են հանդիպում հղության 20 շաբաթականից հետո վարակվելու դեպքում[2]։
Կարմրախտ | |
---|---|
Տեսակ | վարակիչ հիվանդություն, notifiable disease?, հիվանդության կարգ և ախտանիշ կամ նշան |
Պատճառ | Rubella virus? |
Փոխանցման ձև | օդակաթիլային փոխանցում |
Հիվանդության ախտանշաններ | Պապուլա, տենդ, կոկորդի ցավ և հոգնածություն |
Հետևանք | Ոսպնյակի մթագնում և Forchheimer spots? |
Բժշկական մասնագիտություն | վարակաբանություն և Նեոնատոլոգիա |
Բուժում | supportive care? |
![]() |
Կարմրախտը փոխանցվում է հիվանդ մարդուց օդակաթիլային եղանակով՝ հազի միջոցով[2][6]։ Հիվանդ մարդը սկսում է արտազատել վիրուսը ցանավորումից 5-7 օր առաջ և մնում է վարակիչ 5-7 օրվա ընթացքում ցանավորման շրջանից հետո[3]։ Բնածին կարմրախտով ծնված երեխաները կարող են վիրուսը արտազատել ավելի քան մեկ տարի[3]։ Կարմրախտով հիվանդանում են միայն մարդիկ[2]։ Միջատները հիվանդությունը չեն փոխանցում[3]։ Հիվանդանալուց հետո մարդիկ ձեռք են բերում կայուն իմունիտետ[2]։ Գոյություն ունեն ախտորոշման թեստեր, որոնց միջոցով կարող են ստուգել իմունիտետի (անընկալունակություն) առկայությունը[2]։ Ախտորոշումն հաստատվում է, եթե վիրուսը հայտնաբերվում է հիվանդի արյան մեջ, մեզում կամ կոկորդում[3]։ Արյան մեջ հակամարմինների հայտնաբերումը ունի ախտորոշիչ նշանակություն[3]։
Կարմրախտը կարելի է կանխարգելել պատվաստումների միջոցով, որի էֆեկտիվությունը 95% է[2]։ Պատվաստանյութը հայտնի է ԿԿԽ (կարմրուկ, կարմրախտ, խոզուկ) անվանմամբ[3]։ Երբ պատվաստվում են բնակչության 80%-ից քիչ, ապա այն ժամանակ երբ կանայք հասնում են վերարտադրողական տարիքի և չունեն հակամարմիններ ռուբելայի նկատմամբ՝ չեն պատվաստվել կամ չեն հիվանդացել, այդ ժամանակ մեծանում է ռիսկը Բնածին կարմրախտային համախտանիշի զարգացման[2]։ Կարմրախտի համար յուրահատուկ բուժում գոյություն չունի[5]։
Կարմրախտը տարածված հիվանդություն է, որը հանդիպում է աշխարհի բոլոր երկրներում[5]։ Ամեն տարի գրանցվում է մոտ 100 000 դեպք բնածին կարմրախտային համախտանիշի[2]։ Պատվաստումներից հետո հիվանդացության մակարդակը զգալի նվազել է[4][5]։ Աշխարհում ներկայումս շարունակվում են աշխատանքները հիվանդության վերացման ուղղությամբ[2]։ 2015 թվականի ապրիլին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարեց, որ Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկայում կարմրախտի դեպք չի արձանագրվել[7][8]։ Կարմրախտ անվանումը ծագել է լատիներենից և թարգմանաբար նշանակում է «փոքր կարմիր»[3]։ Այն առաջին անգամ նկարագրվել է գերմանացի գիտնականների կողմից 1814 թվականին և ստացել է "Գերմանական կարմրուկ" անվանումը[3]։