From Wikipedia, the free encyclopedia
Խոնավացուցիչ կամ փափկեցնող, կոսմետիկ պատրաստուկ[1], որն օգտագործվում է մաշկը պաշտպանելու, խոնավացնելու և յուղելու համար։ Այս գործառույթները սովորաբար կատարում է առողջ մաշկը իր արտադրող ճարպի միջոցով[2]։
Մարդու մարմնում ջուրը մշտապես արտահոսում է մաշկի խորը շերտերից՝ ազդեցության միջոցով, որը հայտնի է որպես տրանսէպիդերմալ ջրի կորուստ (TEWL): Կարգավորելով ջրի պարունակությունը՝ մարդու մաշկը բնականաբար պահպանում է չոր, հեշտությամբ թափվող մակերեսը՝ որպես պատնեշ հարուցիչների, կեղտի կամ վնասի դեմ՝ միաժամանակ պաշտպանելով իրեն չորանալուց և փխրուն ու կոշտ դառնալուց։ Խոնավությունը պահպանելու ունակությունը կախված է մաշկի մահացած բջիջների միջև լիպիդային երկշերտից[3]։
Խոնավեցնող միջոցները փոփոխում են ջրի կորստի արագությունը, ընդ որում խոնավեցնող միջոցների ակտիվ բաղադրիչները բաժանվում են երկու կատեգորիաներից մեկի՝ օկլյուզիվների և խոնավեցնող նյութերի[3]։
Օկլյուզիվները մաշկի մակերեսին կազմում են հիդրոֆոբ ծածկույթ, որը թույլ չի տալիս խոնավությունը դուրս գալ։ Որքան շատ խցիկ է ձևակերպումը, այնքան մեծ է ազդեցությունը։ Քսուքներն ավելի օկլյուզիվ են, քան ջրային քսուքները, որոնք ավելի օկլյուզիվ են, քան լոսյոնները[3]։ Մաշկի միջոցով ջրի կորուստը սովորաբար կազմում է մոտ 4–8 գ/(մ²⋅ժ)։ Նորմալ մաշկի վրա կիրառվող նավթային շերտը կարող է նվազեցնել այդ կորուստը 50–75%-ով մի քանի ժամվա ընթացքում[3]։ Մարդու մարմնի կողմից բնականորեն արտադրվող յուղերը խոնավացնում են այս նույն մեխանիզմի միջոցով[2]։
Խոնավացնող նյութերը հիդրոֆիլ են և կլանում են ջուրը։ Նրանք կարող են ներծծել այս ջուրը օդից և խոնավացնել մաշկը, երբ խոնավությունը 70%-ից ավելի է, բայց ավելի հաճախ նրանք դերմիսից ջուր են քաշում էպիդերմիս՝ դարձնելով մաշկը չորացնող[4]։ 2001 թվականին «Skin Research and Technology»-ում հրապարակված հետազոտությունը կապ չի գտել խոնավեցնող նյութերի և խոնավեցնող ազդեցության միջև[5]։ Երբ օգտագործվում են գործնական կիրառություններում, դրանք գրեթե միշտ զուգակցվում են օկլյուզիվների հետ[6]։
Խոնավեցնող միջոցները հաճախ պարունակում են ջուր, որը հանդես է գալիս որպես ժամանակավոր խոնավացնող միջոց, ինչպես նաև որոշ բաղադրիչների կլանման և խոնավացնողի գոլորշիացման միջոց[7]։ Նրանք նաև օգնում են հարթեցնել մաշկը՝ փակելով մաշկի մահացած բջիջների միջև եղած բացերը։
Կան բազմաթիվ տարբեր տեսակի խոնավեցնող միջոցներ։ «Petrolatum»-ը ամենաարդյունավետ խոնավեցնող միջոցներից մեկն է, թեև այն կարող է սիրված չլինել իր յուղոտ հետևանքների պատճառով[8][9]։
Այլ հայտնի խոնավեցնող միջոցներն են՝ ցետիլային սպիրտ, ցետեարիլ սպիրտ, կակաոյի կարագ, իզոպրոպիլ միրիստատ, իզոպրոպիլ պալմիտատ, լանոլին, հեղուկ պարաֆին, պոլիէթիլեն գլիկոլներ, շի կարագ, սիլիկոնե յուղեր, ստեարաթթու, ստեարիլ սպիրտ և գերչակի յուղ, ինչպես նաև այլ յուղեր։
Խոնավեցնող միջոցները կարող են հասանելի լինել նաև որպես լոսյոններ, քսուքներ, քսուքներ, լոգանքի յուղեր կամ օճառի փոխարինիչներ։
Հանքային յուղերը և մոմերը զգայուն չեն օքսիդացման կամ թթվայնության նկատմամբ[10]։ Այդ պատճառով նրանք էապես փոխարինել են բուսական յուղերը փափկեցնող միջոցների և տեղական դեղամիջոցների մեջ։
Խոնավեցնող կոսմետիկ միջոցները կարող են լրացուցիչ պարունակել հակաօքսիդանտներ, կերամիդներ, էմուլգատորներ, բուրավետիչներ, ներթափանցման ուժեղացուցիչներ, կոնսերվանտներ և լուծիչներ։ Որոշ ապրանքներ վաճառվում են որպես հակակնճիռների և մաշկի բարելավման համար ազդեցություն ունեցող միջոցներ։ Բուսական և կենդանական շատ էքստրակտներ պնդում են, որ մաշկին օգուտներ են հաղորդում՝ առանց գիտական ապացույցների։
Խոնավեցնող միջոցները օգտագործվում են որոշ մաշկային հիվանդությունների բուժման համար, ինչպիսիք են փսորիազ, իխտիոզ, քսերոդերմա և «pruritus» ատոպիկ դերմատիտի դեպքում։ Ավելի հաճախ դրանք հիմքեր կամ փոխադրամիջոցներ են տեղական դեղամիջոցների համար, ինչպես օրինակ Ուիթֆիլդի քսուքում։ Դրանք հաճախ զուգակցվում են խոնավացնող նյութերի հետ, ինչպիսիք են սալիցիլաթթուները և միզանյութը[11]։
Խոնավեցնող միջոցները լայնորեն օգտագործվում են նաև արևապաշտպան միջոցների, քրտինքի դեմ, մաշկը մաքրող միջոցների, սափրվելու քսուքների, սափրվելուց հետո և մազերի տոնիկի համար։
Խոնավեցնող միջոցներն օգտագործվում են միանգամյա օգտագործման անձեռոցիկների մեջ՝ կանխելու մաշկի չորությունը և «անձեռոցիկի» դերմատիտը։
«Cochrane » ակնարկը նշել է, որ խոնավեցնող միջոցները որոշ օգտակար ազդեցություն են ունենում էկզեմայի դեպքում։ Նույն վերանայումը չի գտել ապացույցներ, որ մեկ խոնավացնող միջոցն ավելի լավն է, քան մյուսը[12]։
Ջրի ազդեցության հետևանքով մաշկի մշտական խոնավացումը կարող է նպաստել ալերգիկ ռեակցիայի կամ գրգռիչ կոնտակտային դերմատիտի և կարող է հանգեցնել օտար առարկաների ներթափանցմանը։
Մաշկի նորմալ էկոլոգիական միջավայրի փոփոխությունները՝ մաշկի մեջ կամ մաշկի վրա, կարող են նաև նպաստել պաթոլոգիական օրգանիզմների գերաճին[7]։
Որոշ բույրեր կամ սննդային հավելումներ պարունակող խոնավեցնող միջոցները կարող են առաջացնել իմունային ռեակցիա կամ նույնիսկ առաջացնել օգտատերերի մոտ նոր ալերգիա[13][14]։ Ներկայումս «հիպոալերգեն» տերմինի օգտագործման վերաբերյալ որևէ կարգավորում չկա, և նույնիսկ պիտակով մանկական մաշկի արտադրանքները դեռևս ալերգեններ են պարունակում[15][16]։ Էկզեմայով տառապողները հատկապես խոցելի են լոսյոնների և քսուքների հետ ալերգիկ ռեակցիայի նկատմամբ, քանի որ նրանց վնասված մաշկի պատնեշը թույլ է տալիս կոնսերվանտներին կապվել և ակտիվացնել իմունային բջիջները[17]։
«Ալերգիայի, ասթմայի և իմունոլոգիայի ամերիկյան ակադեմիան» 2014 թվականին նախազգուշացում է հրապարակել, որ բնական լոսյոնը, որը պարունակում է սննդի մեջ սովորաբար հանդիպող բաղադրիչներ (օրինակ՝ այծի կաթ, կովի կաթ, կոկոսի կաթ կամ յուղ) կարող է առաջացնել նոր ալերգիա և ալերգիկ ռեակցիա, երբ դրանք սնունդը հետագայում սպառվում է[14]։ 2021 թվականին Լոնդոնի Սենթ Ջորջի համալսարանի հետազոտողների կողմից հրապարակված մի հոդվածում պարզվել է, որ մաշկի հաճախակի խոնավացումը վաղ տարիքում կարող է նպաստել սննդային ալերգիայի զարգացմանը, նույնիսկ երբ հաշվի են առնվում մաշկային հիվանդությունները, ինչպիսին էկզեմա է[13]։
Պարաֆինի վրա հիմնված մաշկի խնամքի միջոցները և աղտոտված հագուստը կարող են հրդեհի լուրջ վտանգ ներկայացնել[18]։ 2010-ից 2018 թվականներին պարաֆինը կապված է եղել Մեծ Բրիտանիայում 50 հրդեհների հետ (որոնցից 49-ը մահացու ելքով)[19]։ Արևմտյան Յորքշիրի հրշեջ-փրկարարական ծառայության ուսումնասիրությունը ցույց է տվել, որ միայն 21% պարաֆին պարունակող կրեմով աղտոտված հագուստը ամբողջությամբ այրվել է, ընդամենը 3 վայրկյանում[18]։ Դեղերի և առողջապահական ապրանքների կարգավորող գործակալությունը (MHRA) 2008 թվականին նախազգուշացում է հրապարակել պարաֆինի վրա հիմնված արտադրանքի դյուրավառության մասին[20]։ MHRA-ն խորհուրդ է տալիս, որ պարաֆին օգտագործող մարդկանց թերթիկները կանոնավոր կերպով փոխվեն, և մարդիկ ձեռնպահ մնան ծխելուց կամ պարաֆին օգտագործող հիվանդների շուրջը բաց կրակ բերելուց[21]։ MHRA-ն նաև խորհուրդ է տալիս, որ ցանկացած պարաֆին պարունակող մաշկի քսուքները փաթեթավորման վրա ունենան դյուրավառության նախազգուշացում[22]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.