Լեհաստանի պատմություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Լեհաստանի պատմություն, Արևմտյան սլավոնների պետության պատմությունը, որը գտնվում է Արևելյան Եվրոպայում, որը ծագել է 10-րդ դարի վերջին - 11-րդ դարի սկզբին և ունի երկար, երբեմն ողբերգական պատմություն։
7-րդ դարից մ.թ.ա. մինչև մ.թ. 4-րդ դարը Լեհաստանի տարածքում տեղի է ունեցել սլավոնների էթնոգենեզի գործընթացը[1]։ 10-րդ դարում Լեհական պետությունը կազմավորվել է Պիաստ ընտանիքի արքայազն Միեշկո I-ի իշխանության ներքո, ով 966 թվականին ընդունել է քրիստոնեությունը՝ համաձայն լատինական ծեսի։ Բոլեսլավ Քաջը (կառավարել է 992–1025) ավարտեց լեհական հողերի միավորումը։ Ֆեոդալական մասնատման ժամանակաշրջանում (1138-1320 թթ.) եղել են անկախ ապանաժային մելիքություններ՝ Պիաստների դինաստիայի տոհմերի գլխավորությամբ։ Կազիմիր III Մեծը 14-րդ դարի կեսերին տիրեց Գալիցիա-Վոլինիայի իշխանապետության հողերին։ 1386 թվականին Լեհաստանի թագավորական գահն անցավ Յագելոնյան դինաստիայի ձեռքը։ Լյուբլինի միությունը 1569 թվականին միավորեց Լեհաստանը Լիտվայի Մեծ Դքսության հետ մեկ պետության՝ Լեհ-Լիտվական համագործակցության մեջ։ Հենրիկի հոդվածները (1573 թ.) վերջապես ձևակերպեցին պետության կառուցվածքը որպես «ազնվական հանրապետություն»[1]։
1772-1795 թվականներին Պրուսիայի թագավորությունը, Ավստրիական Կայսրությունը և Ռուսական կայսրությունը իրականացրեցին Լեհ-Լիտվական Համագործակցության երեք դիվիզիա։
1807 թվականին Ֆրանսիայի կայսր Նապոլեոն Բոնապարտը Պրուսիայի հողերի վրա ստեղծեց Վարշավայի Մեծ Դքսությունը, որը կախված էր Ֆրանսիայից, որի մեծ մասը, 1814-1815 թվականներին Վիեննայի Կոնգրեսի որոշմամբ, դարձավ Ռուսաստանի մաս։ Կցված հողերում տեղի ունեցան ազգային–ազատագրական ապստամբություններ (1794, 1830–1831, 1846, 1863–1864)։
1918 թվականին հռչակվեց Լեհաստանի Հանրապետությունը, իսկ 1926 թվականին Յոզեֆ Պիլսուդսկին դարձավ նրա փաստացի առաջնորդը հեղաշրջման ժամանակ։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի բռնկման արդյունքում 1939-1945 թվականներին Լեհաստանը գտնվում էր նացիստական Գերմանիայի օկուպացիայի տակ[2]։ 20-րդ դարի երկրորդ կեսին Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունը սոցիալիստական պետություն էր, որը մտնում էր Վարշավայի պայմանագրի մեջ։
Նախագահ Վ. Յարուզելսկու վաղաժամկետ հրաժարականից հետո (1990 թ.)[3] երկրում շուկայական բարեփոխումներ են սկսվել։ Լեհաստանն անդամակցել է ՆԱՏՕ-ին 1999 թվականին, իսկ Եվրամիությանը միացել է 2004 թվականին։
«Լեհաստան» - Պոլոնիա անվանումն ի սկզբանե վերաբերում էր միայն բացատների երկրին (Մեծ Լեհաստան), 10-րդ դարի վերջում - 11-րդ դարի սկզբին այն տարածվեց Բոլեսլավ Քաջարի ամբողջ նահանգում[4]։ Լեհաստանի առաջին մայրաքաղաքը՝ Գնյեզնո[5], 11-16-րդ դարերից՝ Կրակով, 1596 թվականից՝ Վարշավա[1]։