Գնեզնո
From Wikipedia, the free encyclopedia
Գնեզնո (լեհ.՝ Gniezno, լատին․՝ Gnesna, գերմ.՝ Gnesen), քաղաք Լեհաստանի Վելկոպոլսկի վոևոդությունում։ Նույնանուն գավառի վարչական կենտրոնն է, ունի քաղաքային գմինայի (համանքի) կարգավիճակ։ Զբաղեցնում է 49 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ Երկաթուղային հանգույց է։ Կան ցինկե մարտկոցների, կարի, սննդի, կաշվեղենի արտադրության խոշոր ձեռնարկություններ։ Եղել է Լեհաստանի առաջին մայրաքաղաքը (մ. թ. 10-րդ դարում)[2], արքեպիսկոպոսի աթոռանիստ, լեհ արքաների թագադրման վայր, 16-րդ դարում՝ լեհական առաջին հանրապետության՝ Կալիշի վոևոդության վարչական կենտրոն[3]։
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Գնեզնո | |||||
| ֆր.՝ Gnesen | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր | Լեհաստան | ||||
| Համայնք | Gniezno County? | ||||
| Մակերես | 49 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 100 մետր | ||||
| Բնակչություն | ▼65 452 մարդ (մարտի 31, 2021)[1] | ||||
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | ||||
| Փոստային դասիչ | 62-200 > 62-210 | ||||
| Ավտոմոբիլային կոդ | PGN | ||||
| Պաշտոնական կայք | gniezno.home.pl(լեհ.) | ||||
| |||||
2017 թվականի տվյալներով բնակչության թվաքանակը կազմել է 68.943[4]:
Պատմություն
Գնեզնոն Լեհաստանի հնագույն քաղաքներից է. հիմնադրվել է 7-րդ դարում (ըստ որոշ աղբյուրների՝ 8-րդ դարի վերջերին)։
Մոտավորապես 940 թվականին, Լեխ սարի վրա VIII — IX դարերում գոյություն ունեցած սլավոնական հեթանոսական սրբավայրի ու ավանի տեղում, կառուցվել է Պյաստ իշխանական տոհմի ամրացված աթոռանիստը։
X դարում Գնեզնոն եղել է հին լեհական պետության մայրաքաղաքը, այսպես կոչված՝ Պյաստյան ուղու գլխավոր կենտրոնը, ուղի, որ միմյանց էր կապում հին լեհական պետության կազմավորման հետ առնչվող վայրերը։ Այստեղ է սկսվել սլավոնական ցեղերի միավորման գործընթացը, որն ավարտի է հասցրել իշխան Միեշկո Առաջինը՝ Լեհաստանի՝ պատմական տվյալներով վավերացված առաջին տիրակալը, Պյաստների արքայատոհմի հիմնադիրը։ Հենց նա էլ կազմակերպել է քրիստոնեության մուտքը Լեհաստան։ Լեհական առաջին արքեպիսկոպոսությունը կազմավորվել է Գնեզնոյում, 1000 թվականին, այն բանից հետո, երբ այստեղ հանդիպել ու բանակցել են Բոլեսլավ Խիզախն ու Հռոմեական սրբազան կայսրության միապետ Օտտոն Երրորդը։ Այդ բանակցությունների արդյունքում վճռվել են նաև ինքնիշխան մի նոր պետության և Բոլեսլավին արքայական տիտղոս շնորհելու հարցերը։ Ու թեև 1038 թվականին մայրաքաղաքը Գնեզնոյից տեղափոխվել է Կրակով, այդուհանդերձ՝ մինչև 16-րդ դարի սկիզբը Գնեզնոն մնացել է լեհ արքաների թագադրման վայր, ինչպես նաև՝ առևտրի ու արհեստագործության կարևոր կենտրոն։
1793 թվականից քաղաքն ընդգրկվել է Պրուսիայի կազմում։ 1918 թվականից վերադարձվել է Լեհաստանին։ Երկրորդ աշխարհամարտի տարիներին (1939-1945 թթ.) դարձյալ ընկել է գերմանացիների տիրապետության տակ։ Ազատագրվել է 1945-ի հունվարի 21-ին, խորհրդային զորքերի իրականացրած Վարշավա-Պոզնանյան հարձակողական գործողության արդյունքում։
Գնեզնոն հարուստ է պատմամշակութային ուշագրավ հուշարձաններով։ Դրանց մեջ առանձնանում է Կույս Մարիամի անունը կրող Մայր տաճարը, որ հիմնադրվել է 10-րդ դարում, 1342—1415 թթ. հիմնովին վերակառուցվել՝ իր վրա կրելով Վերածննդի ճարտարապետության, գոթիկայի և բարոկկոյի դրոշմները. հին կառույցից պահպանվել են հատակի խեցե սալիկները, մոտավորապես 1070 թվականին ստեղծված բրոնզե, կոփածո, զարդանախշված դարպասը։ Մայր տաճարում են պահվում սուրբ Վոյցեխի (սբ. Ադալբերտի) մասունքները, որի կյանքն ու գործունեությունը սերտորեն կապված են Գնեզնոյի հետ (նա համարվում է քաղաքի հովանավոր սուրբը)։
Գործընկեր քաղաքներ
Տես նաև
Գրականություն
- Topolski Jerzy - Gniezno – Zarys dziejów|wydawca, Wydawnictwo Poznańskie, 1979, isbn= 83-210-0074-6
- Gryguć Jarosław - Gniezno-przewodnik|wydawca, Wydawnictwo Popularnonaukowe, Gniezno, 2008, isbn= 978-83-925498-8-8}}
Պատկերասրահ
Գնեզնոյի Մայր տաճարը
Բրոնզե զարդանախշված դարպասը
Զանգակատներն ու գմբեթները
Հին զանգը
Հին ջրմուղ աշտարակը
Փոստի շենքը
Շուկայի հրապարակի շինությունը
Աստվածամոր եկեղեցին
Միքայել հրեշտակապետի եկեղեցին
Սբ. Երրորդության եկեղեցին
Նորակառույց թաղամաս
Թատրոնը
Զոհվածների հուշարձանը
Ծանոթագրություններ
Արտաքին հղումներ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.