Թերմեզ
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Թերմեզ (ուզբ.՝ Termiz/Термиз; ռուս.՝ Термез; տաջ.՝ Тирмиз; պարս.՝ ترمذ Termez, Tirmiz; արաբ․՝ ترمذ Tirmidh), փոքր քաղաք Ուզբեկստանի հարավում՝ Աֆղանստանի սահմանի մոտ։ Այն Ուզբեկստանի ամենատաք վայրն է։ Ունի 140404 (հունվարի 1, 2005) բնակչություն, Սուրխանդարյայի մարզի կենտրոնն է։
| Թերմեզ | ||
| Termiz / Термиз | ||
 Սաոդատ սուլթանի պալատը | ||
| Երկիր |  Ուզբեկստան | |
|---|---|---|
| Համայնք | Սուրխանդարյայի մարզ | |
| Հիմնադրված է | մ. թ. ա. 498 թ. | |
| ԲԾՄ | 302 մետր | |
| Պաշտոնական լեզու | ուզբեկերեն | |
| Բնակչություն | 140,404 մարդ (2005) | |
| Ժամային գոտի | UTC+5 | |
| Փոստային դասիչ | 732000 | |
| Պաշտոնական կայք | termizsh.uz/uz/?h=1 | |
| ||
Քաղաքի ժամանակակից անունը ծագել է սողդիանա լեզվով Tarmiδ բառից, որն իր հերթին ծագել է հին պարսկերեն tara-maiθa-ից, որը նշանակում է «անցման վայր»։ Հին ժամանակներում քաղաքը կարևոր վայր էր Ամուդարյա գետը հատելու համար։
Որոշները քաղաքի անունը կապում են հունարեն thermos «տոթ» բառի հետ, որը եկել է Ալեքսանդր Մակեդոնացու ժամանակներից[1]։ Մյուսները ենթադրում են, որ բառը ծագել է սանսկրիտի taramato բառից, որը նշանակում է «գետի ափին»[2]։
Քաղաքը հիմնադրվել է մ.թ.ա. 2-րդ դարում Ամուդարյա գետի ափին և հիմնադիր՝ հունա-բակտրիական պետության թագավոր Դեմետրեի անունով կոչվել է Դեմետրիա։
Քաղաքը բաղկացած էր երկու հիմնական հատվածներից՝ միջնաբերդից և բուն քաղաքից։ Միջնաբերդը տեղադրված էր Ամուդարյայի բարձրադիր ափին և ամփոփված էր ուղղանկյուն պարագծով աշտարակավոր պասպապատի մեջ։ Քուշանների ժամանակ ընդարձակ քաղաքը՝ 500 հեկտար տարածությամբ՝ հարավից և արևմուտքից սահմանակից էր գետին, իսկ ցամաքի կողմից՝ պաշտպանական պարիսպներին ու հողմապատնեշներին։ Կար ջրանցք, որը հոսում էր քաղաքի ներսով՝ բաժանելով այն երկու մասերի։ Թերմեզը բազմակի վերակառուցումների է ենթարկվել, որի ժամանակ հունա-բակտրիական Դեմետրիայի կորիզը միջնաբերդի է վերածվել։
Չնայած Թերմերզը կրել է հելլենիստական քաղաքաշինության ազդեցությունը, այնուհանդերձ այն ուներ որոշակի արտահայտված տեղական, տիպիկ միջինասիական-արևելյան հատկանիշներ[3]։
Թերմեզը Ուզբեկստանի ամենահարավային քաղաքն է։ Այն գտնվում է Ամու Դարյա գետի աջ ափին, որի երկայնքով անցնում է Ուզբեկստանի սահմանը Աֆղանստանի հետ Սուրխանդարյա գետի միախառնման կետով։
Ամու Դարյա գետի վրա գտնվող քաղաքը հյուրընկալում է երկրի ամենամեծ գետային նավահանգիստը, որտեղ գտնվում է Ուզբեկստանի Ամու Դարյա գետի նավատորմը։
Հեռավորությունը Աֆղանստանի Մազարի Շարիֆից ավտոմոբիլային կամ երկաթուղային ճանապարհով մոտ 80 կմ է, մինչև Քաբուլ ՝ ավելի քան 425 կմ։
Դուշանբե (հյուսիս-արևելքում)՝ ավելի քան 235 կմ, մինչև Կարշի (հյուսիս-արևմուտքում)՝ մոտ 250 կմ, մինչև Սամարղանդ (հյուսիսում)՝ մոտ 330 կմ, մինչև Բուխարա (հյուսիսում) հեռավորությունը. արևմուտք)՝ մոտ 430 կմ, դեպի Տաշքենդ (հյուսիս-արևելքում)՝ մոտ 650 կմ։
Թերմեզի կլիման տաք անապատ է՝ մեղմ, բայց նման լայնության համար՝ համեմատաբար ցուրտ ձմեռներով (տաք օրերով և զով գիշերներով, երբեմն հնարավոր են բավականին լուրջ ցուրտ կամ ձյան տեղումներ) և բացառիկ շոգ ամառներ։
Տեղումների ճնշող մեծամասնությունը ընկնում է նոյեմբեր-ապրիլ ամիսներին՝ չափազանց հազվադեպ ամառային անձրևներով։ Օդի միջին տարեկան խոնավությունը 55% է։ Քամու միջին տարեկան արագությունը 2,9 մ/վ է։
Տարեկան միջին ջերմաստիճանը +17,5 °C է (ՍՍՀՄ ամենատաք քաղաքը)։
2014 թվականի փետրվարի 4-ին քաղաքում դիտումների ողջ պատմության ընթացքում գրանցվել է բացարձակ նվազագույն ջերմաստիճան՝ −21,7 °C[4]։
| Առավելագույն և նվազագույն միջին ամսական ջերմաստիճանը[5] | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հուն | փետր | Մարտ | ապր | մայիս | հուն | հուլ | օգ | Սեն | հոկտ | Բայց ես | դեկտ |
| Ամենատաք՝ °C | 8,2
(1914) |
10,9
(1999) |
17,5
(2008) |
22,4
(2000) |
30,0
(2008) |
33,9
(2008) |
34,3
(2008) |
31,1
(1916) |
25,7
(1915) |
20,3
(2006) |
14,6
(1994) |
8,7
(1969) |
| Ամենացուրտը՝ °C | −5,8
(2008) |
−5,0
(1972) |
5,2
(1903) |
14,8
(1939) |
20,3
(1934) |
26,4
(1916) |
27,2
(1972) |
24,7
(1972) |
20,0
(1962) |
11,7
(1964) |
4,4
(1958) |
−2,8
(1932) |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
