թռչունների տեսակ From Wikipedia, the free encyclopedia
Բլրային արծիվ կամ գերեզմանարծիվ (լատին․՝ Aquila heliaca), ճուռակների ընտանիքին պատկանող թռչուն, որը գրանցված է Հայաստանի Կարմիր գրքում։ Նստակյաց և հազվագյուտ տեսակ է։
| Գերեզմանարծիվ | |
 Գերեզմանարծիվ | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Կենդանիներ (Animalia) |
| Տիպ/Բաժին | Քորդավորներ (Chordata) |
| Ենթատիպ | Ողնաշարավորներ (Vertebrata) |
| Դաս | Թռչուններ (Aves) |
| Կարգ | Ճուռականմաններ (Accipitriformes) |
| Ընտանիք | Ճուռակներ (Accipitridae) |
| Ցեղ | Արծիվներ (Aquila) |
| Տեսակ | Գերեզմանարծիվ (A. heliaca) |
| Միջազգային անվանում | |
| Aquila heliaca Savigny, 1809 | |
| Տարածվածություն և պահպանություն | |
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝  Խոցելի տեսակ  Տաքսոնի տարածվածությունը | |
Մարմնի երկարությունը 72-83 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 190-210 սմ, իսկ կենդանի զանգվածը մոտ 3 կգ է։ Խոշոր գիշատիչ թռչուն է, մարմինը՝ սև-դարչնագույն, գագաթի հետին մասը և ծոծրակը՝ բաց գույնի, ուսափետուրներին կա սպիտակ փոքր բիծ։
Մարմինը թույլ զոլավոր է, պոչը՝ վերևից բաց մոխրագույն մուգ լայն ծայրաշերտով։ Թռիչքի պահին պոչը փակ է։ Երիտասարդի մարմինը բաց դեղին-դարչնագույն է՝ մուգ խայտերով։ Թռչում է թևերի դանդաղ թափահարումներով։ Թռիչքի ընթացքում բաց գույնի գագաթը, ծոծրակը և պոչավերևի հիմքը ցայտուն են դառնում արևի լույսի տակ։ Սավառնում է երկար, նեղ, հարթ թևերն ուղիղ տարածած, հասունները՝ պոչը փակած, իսկ երիտասարդները՝ բացած։ Սահասավառնում է թեթևակի վեր պարզած բազկաթևով, թևերի խոր ու դանդաղ թափահարումներով։ Սովորաբար հանդիպում է առանձին անհատներով, նույնիսկ՝ չվելիս։ Բնակվում է բարձրաբուն անտառներում, լքված պտղատու այգիներում և նոսր ծառերով լեռնատափաստաններում։
Սնվում է կաթնասուններով, թռչուններով (որսում է գետնին) և լեշերով։
Բույնը խոշոր հարթակ է՝ ճյուղերից և կանաչ բույսերից։ Բնադրում է ծառերի վրա կամ թփուտներում։ Դնում է 73 մմ տրամագծով, խամրած սպիտակ 2-3 ձու։
Կենսակերպի և վարքի մանրամասների վերաբերյալ տեղեկությունները սուղ են։
Օգտակար է․ ոչնչացնում է մկնակերպ կրծողներին և բնական սանիտար է։
Տարածված է նախկին ԽՍՀՄ Եվրոպական մասի հարավային շրջաններում, Ղազախստանում, Ալթայի լեռներում և նախալեռներում, Մինուսինսկի անտառատափաստանում, Անդրբայկալում, Հարավային Կովկասում, Թուրքմենստանում, Տաջիկստանում, Բալկանյան թերակղզում, Իսպանիայում, Հյուսիսային Աֆրիկայում և Հարավարևմտյան Ասիայում։ Վերջին տարիներին խիստ կրճատվել են արեալի արևմտյան և հյուսիսային մասերը։ Արևելյան պոպուլյացիաները բավականին կայուն են։ Հայաստանում հանդիպում է հիմնականում չուի ժամանակ, հավանաբար, հազվադեպ ձմեռում է հանրապետության տարածքում։ 1955 թվականին առաջին անգամ բնադրում է հայտնաբերվել Տավուշի մարզում և Այրումի մոտակայքում։ Նույն շրջանում գերեզմանաարծիվը բնադրել է 1976 թվականին և գրանցվել՝ 1978-1979 թվականներին։
Հայաստանի ֆաունայի համար անհետացող տեսակ է։ ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։
Թվաքանակի արդի վիճակը գնահատելու համար տվյալները բավարար չեն։
Վտանգման հիմնական գործոններն են հավանաբար, կերային պաշարների կրճատումը, բնադրման պայմանների վատթարացումը, չուի շրջանում թռչուններին սպանելը, չուի ժամանակ որսագողությունը` խրտվիլակներ պատրաստելու և իրացնելու նպատակով, գյուղատնտեսության մեջ օգտագործվող թունաքիմիկատների ազդեցությունը[1]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
