Բերձոր
քաղաք Ադրբեջանւմ From Wikipedia, the free encyclopedia
Բերձոր, քաղաք Արցախի Հանրապետության Քաշաթաղի շրջանում[3][4][5]։ Հանդիսանում է ռազմավարական կարևորագույն հանգույց Հայաստանի Սյունիքի մարզի և Արցախի Հանրապետության ենթակառուցվածքների միացման համար[1][4][6][7][8]։
Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բերձոր (այլ կիրառումներ)
| Քաղաք | ||
|---|---|---|
| Բերձոր | ||
 Բերձոր քաղաքի համայնապատկերը, ետին պլանում երևում են Սյունիքի մարզը, Գորիս-Ստեփանակերտ ավտոճանապարհը, 11․08․2010թ․ | ||
| Երկիր |  Արցախ/ Ադրբեջան | |
| Բարձր. ծովի մակ-ից | 889 մետր | |
| Պաշտոնական լեզու | Հայերեն | |
| Բնակչություն | 2058[1][Ն 1] մարդ (2018 թվական) | |
| Ազգային կազմ | Հայեր (մինչև 2022 թվականի օգոստոսի 25)[2] | |
| Կրոնական կազմ | Հայ Առաքելական եկեղեցի (մինչև 2022 թվականի օգոստոսի)[2] | |
| Ժամային գոտի | UTC+4 | |
| Հեռախոսային կոդ | +374 47732[Ն 2] | |
| Ավտոմոբիլային կոդ | 41 | |
| Պաշտոնական կայք | - | |
| ||
| ||
Ըստ Արցախի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանման՝ այն հանդիսանում է Քաշաթաղի շրջանի վարչական կենտրոնը[3], իսկ ըստ Ադրբեջանի վարչաատարածքային բաժանման՝ համարվում է Լաչինի շրջանի վարչական կենտրոնը[9]։
2020 թվականի 44-օրյա պատերազմից հետո՝ եռակողմ համաձայնագրով անցել է Արցախի Հանրապետությունում տեղակայված Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո[10]։
2022 թվականի օգոստոսի 25-ին Բերձոր քաղաքը, Աղավնո և Ներքին Սուս գյուղերի հետ միասին հանձնվել է Ադրբեջանին, իսկ օգոստոսի 26-ի առավոտյան Ադրբեջանի զինված ուժերի ստորաբաժանումները մտել են քաղաք[11]։
Քաղաքի հայկական անունը Բերձոր է[4]։ Առկա են տեղեկություններ, որ այն նախկինում ունեցել է հայկական Սարալանջ անունը[1][12]։ Ադրբեջանական Լաչին անունն այն ստացել է Խորհրդային Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից 1923 թվականին[4]։ 1800-ական թվականների սկզբներին Բերձորի տարածքում անասնապահությամբ զբաղվող քրդական ցեղերի ներկայացուցիչները բնակավայրը սկսել են անվանել Աբդալյար կամ Աբդալլար[1][4]։
Մինչև 1800-ական թվականների վերջերը Բերձորի տարածքում և հարակից մոտակա վայրերում եղել են մի շարք հայկական բնակավայրեր, որոնց սկզբնական անունները գրեթե չեն պահպանվել։ Գյուղատեղիների վերածված վայրերը հետագայում այդտեղ բնակություն հաստատած քրդերի կողմից ստացել են քրդական ու թուրքական անուններ[1][4]։
Բերձոր քաղաքը գտնվում է Արցախի Հանրապետության արևմտյան մասում։ Ունի լեռնային տարածք և տարածվում է Հակարի գետի միջին հոսանքի ձախափնյա բլրալանջին։ Արևմուտքում սահմանակից է Քաշաթաղի շրջանի Սուս, Ներքին Սուս, հյուսիսում՝ Քարեգահ, հարավ-արևմուտքում՝ Աղանուս, հարավում՝ Ապարան, Աղավնո, հյուսիս-արևմուտքում՝ Շուշիի շրջանի Մեծ Շեն, Հին Շեն գյուղերին[1][3]։
Ունի 1670,4 հա տարածք, որից 351,95 հա-ը անտառային նշանակության հողեր են[3]։
Բերձոր քաղաքի համայնապատկերը Սյունիքի մարզից, 10․05․2019թ․
Հակարի գետը Բերձորի մոտակայքում, 11․08․2010թ․
 |
Այս բաժինը ավարտված չէ։ Դուք կարող եք մասնակցել նախագծին, լրացնելով և ուղղելով այն։ |
Հին դարեր
Բերձորը Արցախի Հանրապետության հնագույն բնակավայրերից մեկն է։ Այդ մասին են վկայում քաղաքի տարածքում պահպանված հայկական պատմամշակութային շերտի հետքերը[1]։ Շրջակայքում գտնվող քարանձավներից հայտնաբերված սեպագիր արձանագրությունները վկայում են, որ այն եղել է Վանի թագավորության ժամանակաշրջանի՝ մ․թ․ա․ 9-ից 6-րդ դարերի բնակատեղի-բնակավայր[13]։ Մեծ Հայքի ժամանակաշրջանում՝ մ․թ․ա․ 4-րդ դարից մինչև մ․թ․ 5-րդ դարը, Բերձորի տարածքը ընդգրկված է եղել Արցախ նահանգի Բերդաձոր գավառի մեջ[1]։
15-ից 17-րդ դարերում Բերձորի տարածքը եղել է Սեֆյան Պարսկաստանի ենթակա կիսանկախ Քաշաթաղի մելիքության կազմում։ Մելիքությունը տարածված էր Հագարի գետի երկայնքով, որի մելիքանիստ կենտրոնը ներկայիս Սյունիքի մարզի Խնածախ գյուղն էր[14]։ Քաշաթաղի մելիքությունը հիմնադրել է հայկական Պռոշյան իշխանական տոհմի ամենաերիտասարդ ճյուղի՝ Մելիք-Հայկազյանների ներկայացուցիչ Հայկազ 1-ինը[14]։
Ռուսական կայսրության ժամանակաշրջան
Ռուսական կայսրության տիրապետության շրջանում տարածաշրջանի բնակավայրերը, այդ թվում՝ նաև Բերձորն ու հարակից գյուղերը սկսել են հայաթափվել, որոնց փոխարեն բնակություն են հաստատել թյուրք-քրդական ցեղերի ներկայացուցիչներ[4][15]։
Հայաստանի առաջին Հանրապետության ժամանակաշրջան
Հայկական բնակչությանը և հայկական պետականության սահմանները թուրք-թաթարական ուժերից պաշտպանելու նպատակով 1918 թվականի նոյեմբերի 20-ից 30-ն Անդրանիկ Օզանյանն իր զորաբանակով հաղթահարել է թուրք-թաթարական դիմադրությունն ու մտել Մարքիզ գյուղ, իսկ դեկտեմբերի 1-ին՝ Բերձոր[1][16]։
Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի ժամանակաշրջան
Տարածաշրջանի խորհրդայնացումից հետո Բերձոր բնակավայրը այլ տարածքների հետ միասին ընդգրկվեց Խորհրդային Միության Ադրբեջանական ԽՍՀ-ի կազմում[1][4][16][17]։
1923 թվականի օգոստոսի 6-ից մինչև 1930 թվականը բնակավայրը հանդիսանում էր Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում նորաստեղծ Կարմիր Քրդստան անունը ստացած վարչատարածքային միավորի կենտրոնը[1][4][17]։
1930 թվականին Բերձորը, որն այդ ժամանակ անվանվում էր Լաչին, դառնում է Խորհրդային Ադրբեջանի կազմում նորաստեղծ Լաչինի շրջանի վարչական կենտրոնը[1]։
Քանի որ Բերձորը գտնվում էր Խորհրդային Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի ինքնավար մարզի ճանապարհի մեջտեղում, ըստ ուսումնասիրողների, Խորհրդային Ադրբեջանի իշխանությունները, որպեսզի թույլ չտան 2 հայկական կազմավորումների միացումը, 1950-ական թվականներից սկսած սկսել են բնակավայրի ընդլայնում և լայնամասշտաբ շինարարություն, այլ վայրերից բերված ադրբեջանցիների բնակեցում։ Շուրջ 20 տարվա ընթացքում բնակավայրը մեծացել է 10 անգամ՝ ունենալով ադրբեջանական բնակչության թվաքանակի ակնհայտ գերազանցություն[1][4][6]։
Արցախյան ազատամարտ (1991-1994)
Բերձորի մարդասիրական միջանցքի բացում
Բերձորի ճակատամարտ (հոկտեմբեր, 1992)
44-օրյա պատերազմ
Եռակողմ համաձայնագիր
2020 թվականի նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը համաձայնել է Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի հետ միասին ստորագրել եռակողմ համաձայնագիր, որով Բերձոր քաղաքը, այն Գորիսին ու Ստեփանակերտին կապող ավտոճանապարհն անցել է Արցախի Հանրապետությունում տեղակայված Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղաղապահ զորախմբի վերահսկողության ներքո[10][19]։
2020 թվականի դեկտեմբերի 1-ին Արցախի Հանրապետությունում տեղակայված ռուս խաղաղապահների կարգադրությամբ Բերձոր քաղաքի պետական հաստատությունների վրայից իջեցվել է Արցախի Հանրապետության պետական դրոշը[20]։
Բերձորի հանձնում
2022 թվականի հունիսի 27-ին Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը մամուլի ասուլիսի ընթացքում հայտարարել է, որ Բերձոր քաղաքով անցնող Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհի երթուղու փոփոխությունից հետո Բերձոր քաղաքն ու հարակից բնակավայրերն անցնելու են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողության ներքո[21][22]։
2022 թվականի օգոստոսի 5-ին Արցախի Հանրապետության Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար Հայկ Խանումյանը Աղավնո գյուղում հանդիպել է տեղի բնակչության հետ և հայտարարել, որ Աղավնո, Ներքին Սուս գյուղերի ու Բերձոր քաղաքի բնակիչները պետք է մինչև սույն թվականի օգոստոսի 25-ը լքեն իրենց բնակավայրերը, քանի որ այդ օրը տվյալ տարածքները հանձնվելու են Ադրբեջանի զինված ուժերի վերահսկողությանը[2]։
Պատմամշակութային կառույցներ
Բերձոր քաղաքի և հարակից տարածքների հին պատմամշակութային շերտը սկսած 1800-ական թվականների վերջերից, երբ այդտեղ են սկսել հաստատվել թյուրքական և քրդական ցեղերի ներկայացուցիչները, գրեթե ամբողջությամբ ոչնչացվել է վերջինների կողմից։ Հայտնի է, որ խաշնարած քրդերն ու թուրքերն (որոնց հետագայում սկսել են կոչել ադրբեջանցիներ) իրենց տները կառուցել են հայկական պատմամշակութային հուշարձանների քարերով։ Այդ մասին են վկայում տների պատերից հայտնաբերված արձանագիր խաչքարերի կտորները[1][4]։
Բերձորի շրջակայքում առկա են բազմաթիվ հին գյուղատեղիներ[4]։
Արցախյան ազատամարտից հետո, երբ քաղաքն անցել է հայկական ուժերի վերահսկողության ներքո, սկսվել է հայկական մշակութային կառույցների, կոթողների շինարարություն[3][7][23][24][25]։
1996 թվականին Բերձորում դեպի Շուշի քաղաք տանող ավտոճանապարհի աջ կողմում տեղադրվել է Շուշիի ազատագրման ժամանակ զոհված Երվանդ Կարապետյանի հոր՝ քանդակագործ Ռաֆիկ Կարապետյանի հեղինակած բազալտե արծվի քանդակը[26]։
Բերձոր քաղաքում է գտնվում Արցախյան ազատամարտի զոհերին նվիրված հուշահամալիրը, որն իրենից ներկայացնում է բազալտե վեր խոյացող երեք ընդարձակ սյուն, որոնց ստորին մասերում փորագրված են զոհվածների անունները։ Մոտակայքում տեղադրվել են նաև խաչքարեր[27][28], որոնցից մեկի՝ հուշահամալիրի մուտքի ձախ կողմում տեղադրված խաչքարի հեղինակը քանդակագործ Ռաֆիկ Կարապետյանն է[26]։
1998 թվականին կառուցվել է հայկական առաքելական Սուրբ Համբարձման եկեղեցին[1][3]։
Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների կողմից ստեղծված պուրակում է տեղադրված Մոնթե Մելքոնյանին նվիրված հուշակոթողը, որի վրա փորագրված է նրա թևավոր խոսքը՝ «Եթե կորցնենք Արցախը, կշրջենք մեր պատմության վերջին էջը»[29]։
2010 թվականին Բերձորի Սուրբ Համբարձման եկեղեցու բակում տեղադրվել է բազալտե խաչքար ի հիշատակ Հայոց ցեղասպանության զոհերի[30]։
2014 թվականին Արցախի Հանրապետության բարձրագույն ղեկավարության մասնակցությամբ Բերձորի ազատագրման 22-այմակի կապակցությամբ տեղի ունեցած տոնակատարությունների ժամանակ դպրոցամերձ հատվածում՝ գլխավոր ավտոճանապարհի վրա, բացվել է «Մալաթիա» կամավորական ջոկատի հրամանատար Վահան Զատիկյանի կիսանդրին[7][23]։
2016 թվականին Բերձորի Խաղաղության հրապարակում բացվել էր «Մեր լեռների պես» անվամբ հուշակոթողը, որը նվիրված էր Հայաստանի Հանրապետության անկախության հռչակման 25-ամյակին։ Այն իրենից ներկայացնում է բազալտե մեծ քար վերևի հատվածում քանդակված զինվոր, որը խորհրդանշում է սահմանապահ հայ զինվորին[25][31]։
2019 թվականին Բերձոր քաղաքի շրջանային հիվանդանոցի շենքի բակում բացվել է բժիշկ Արցախ Բունիաթիանի կիսանդրին, որը 44-օրյա պատերազմից հետո հանվել է[24]։
Լեոնիդ Ազգալդյանի անվան պուրակում է գտնվում նրան նվիրված հուշակոթողը, որն իրենից ներկայացնում է մեծ քար, որի վրա փորագրված է Ազգալդյանի թևավոր խոսքը՝ «Արցախը Հայաստան է, և վերջ․․․»[32][32]։
2020 թվականի հուլիսի սկզբին Բերձորում տեղադրվել է «Գուրգեն Մելիքյանի՝ Քաշաթաղի բազմազավակ ընտանիքների» հիմնադրամի ամերիկահայ բարերար Նիք Քանյանի հիշատակին նվիրված հուշարձան[33]։
Արցախյան ազատամարտի հուշահամալիր, 11․08․2010թ․
Բերձորում՝ ճանապարհի եզրին տեղադրված արծվի հուշարձան
Մոնթե Մելքոնյանին նվիրված հուշարձանը, 05․07․2021թ․
Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին նվիրված խաչքարը, 05․07․2021թ․
.jpg)
.jpg)
Վահան Զատիկյանին նվիրված հուշարձանն առանց կիսանդրու, 05․07․2021թ․[Ն 3]
Վահագն Մահտեսի Հակոբյանցին նվիրված հուշարձան, 05․07․2021թ․
Երկրապահի նահատակների հիշատակին նվիրված հուշարձանը, 05․07․2021թ․
2016 թվականի քառօրյա պատերազմի նահատակներին նվիրված հուշարձանը, 05․07․2021թ․
.jpg)
.jpg)
.jpg)
_պատերազմի_զոհերին_նվիրված_խաչքար_(Բերձոր).jpg)
Սուրբ Համբարձման եկեղեցու բակում տեղադրված աղբյուր-խաչքարը, 05․07․2021թ․
Արցախյան ազատամարտի նահատակներին նվիրված խաչքարը, 05․07․2021թ․
Ամերիկահայ բարերար Նիք Քանյանին նվիրված հուշարձանը, 05․07․2021թ․
Հայոց ցեղասպանության զոհերին նվիրված խաչքար Բերձորի Սուրբ Համբարձման եկեղեցու բակում, 11․08․2010թ․
.jpg)
.jpg)
.jpg)
Մինչև 1800-ական թվականների վերջերը Բերձորի տարածքում բնակվել են հայեր[4][15]։ Այնուհետև տարածաշրջան թյուրք-քրդական ցեղերի ներթափանցումով տեղի բնիկ բնակչությունը հեռացել է[1][4][15]։ Բերձորի տարածքում սկսել են անասնապահությամբ զբաղվել քրդական Ճելոյա կոչվող ցեղի ներկայացուցիչները, որոնք հետագայում հաստատվել են բնակավայրի տարածքում[4][34]։ Հայերի հեռանալուց և քրդերի հաստատվելուց հետո՝ մինչև 1950-ական թվականները, բնակավայրը եղել է փոքրիկ գյուղ։ Հայտնի է, որ 1914 թվականին այնտեղ ապրել են 124 քուրդ, ովքեր խոսում էին թուրքերեն[4][35]։
Տարածաշրջանի խորհրդայնացումից հետո բնակչությունը սկսել է աճել և ունեցել է էթնիկ բազմազանություն՝ ադրբեջանցիներ, քրդեր, հայերր, ռուսներ, ուկրաինացիներ և այլն։ 1950-ական թվականներից քաղաքի բնակչության կազմում ադրբեջանցիների կտրուկ աճը և այլ էթնիկ խմբերի թվաքանակի նվազումը պայմանավորված է եղել Խորհրդային Ադրբեջանի այլ վայրերից ադրբեջանցիների մասսայական վերաբնակեցմամբ[4][6]։ Ստորև ներկայացված է խորհրդային տարիներին Բերձորի բնակչության թվաքանակի փոփոխությունն ըստ էթնիկ կազմի և տարիների՝
| Մարդահամարի տարի | 1926[36] | 1939[37] | 1959[38][39] | 1970[40] | 1979[41] | 1989[42] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ադրբեջանցիներ[Ն 4] | 164 (37,7%) | 858 (80,7 %) | ▲2 202 (94,5 %) | ▲4 740 (95,0 %) | ▲6 019 (99,1 %) | - |
| քրդեր | 110 (25,3%) | տվյալներ չկան | տվյալներ չկան | 3 | 4 | - |
| հայեր | 66 (15,2%) | 123 (11,6 %) | ▼100 (4,3 %) | ▼55 (1,1 %) | ▼19 (0,3 %) | - |
| ռուսներ և ուկրաինացիներ | 75 (18,5%) | 75 (7,1 %) | ▼23 (1,0 %) | ▼134 (2,7 %) | ▼10 (0,2 %) | - |
| այլ | 7 (1,6%) | 7 (0,6 %) | 2 (0,2 %) | 15 (1,2 %) | 25 (0,4 %) | - |
| ընդամենը | 435 | 1 063 | 2 329 | 4 990 | 6 073 | 7 829 |
Արցախյան ազատամարտի ժամանակ տեղի ունեցած Բերձորի ազատագրման ռազմագործողությունից հետո քաղաքում կրկին հաստատվել է հայ ազգաբնակչություն։
1992 թվականին Բերձորի ազատագրումից հետո քաղաքի բնակչության էթնիկ կազմը հայեր են[43]։ 2020 թվականին տեղի ունեցած 44-օրյա պատերազմից հետո՝ մինչև 2022 թվականի օգոստոս ամիսը (մինչև Բերձորի հանձնումը) նույնպես հայեր էին բնակվում[44]։ Բերձոր քաղաքի բնակչության թվաքանակի փոփոխությունն ըստ տարիների՝
Բերձոր քաղաքն ունի համայնքի կարգավիճակ և քաղաքի կարգավիճակով միաժամանակ հանդիսանում է համայնք[3]։ Բերձոր քաղաքը Քաշաթաղի շրջանի վարչական կենտրոնն է[3]։
Մինչև 2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմը Բերձորում գործում էր քաղաքապետարանը և պետական համակարգի այլ ինստիտուտներ, բուժհաստատություններ, տարբեր ուղղվածության դպրոցներ, այդ թվում՝ միջնակարգ, գիշերօթիկ, երաժշտական, մարզական, պետական մանկապարտեզ, բազմաթիվ արտադրական և առևտրային կենտրոններ ու բանկեր[1][3]։
Բերձորում էր գտնվում Քաշաթաղի երկրագիտական թանգարանը, որը բացվել էր 1996 թվականին[1][4][28]։
Բերձորում առկա են մի շարք զբոսայգիներ և հրապարակներ, այդ թվում՝ Խաղաղության հրապարակը[7], Երևանի պետական համալսարանի ուսանողների կողմից հիմնադրված Մոնթե Մելքոնյանի անվան պուրակը[29][48], «Երկրապահ կամավորականների միություն» կազմակերպության կողմից հիմնադրված պուրակը[7][24][31], Հայոց Մեծ Եղեռնի զոհերի հիշատակին նվիրված այգին, Թաթուլ Կրպեյանի անվան պուրակը, Լեոնիդ Ազգալդյանի անվան պուրակը[32][49], Դուշման Վարդանի անվան պուրակը[50], Հայաստանի Հանրապետության անկախության 25-ամյակի պուրակը, Երևանի պետական համալսարանի հիմնադրման 100-ամյակի պուրակը։
Քաղաքի տրանսպորտային ենթակառուցվածքները զարգացած էին։ Ճանապարհները մեծամասամբ ասֆալտապատ էին, մասսամբ՝ բնահողային ու խճապատ։ Առկա էր Երևան-Բերձոր, Ստեփանակերտ-Բերձոր, Կովսական-Բերձոր և այլ ուղղություններով ավտոբուսային երթուղիներ[3]։
Մինչև 2020 թվականի դեկտեմբեր քաղաքի ջրամատակարարումն իրականացվում էր կենտրոնացված համակարգի միջոցով։ Քաղաքն ապահովված էր էլեկտրաէներգիայով և գազամատակարարմամբ[1][3]։ Առկա էր անխափան համացանց և հեռուստառադիոհեռարձակում[1][3]։
Արցախի Հանրապետության փոստային ծառայության գրասենյակը Բերձորում, 11․08․2010թ․
Բերձորի քաղաքային ճանապարհներից, 11․08․2010թ․
Բջջային կապի օպերատոր «Ղարաբաղ Տելեկոմ» ընկերության գրասենյակը Բերձորում, 11․08․2010թ․
Մանկական խաղահրապարակ Բերձորում, 11․08․2010թ․
Բերձորի համայնապատկերը, 11․08․2010թ․
Բերձորի համայնապատկերը, 11․08․2010թ․
Բերձորի համայնապատկերը, 11․08․2010թ․
Բերձորի Քաշաթաղի երկրագիտական թանգարանի շենքի մուտքը, 11․08․2010թ․
Բերձորի կրթական համակարգը զարգացած էր։ Գործում էր երկու միջնակարգ դպրոց, ինչպես նաև մասնագիտական ուղղվածության դպրոցական հաստատություններ[1][3][48]։
Քաղաքում 1-ին անգամ ուսումնական տարին սկսվել է 1994 թվականին, երբ նորաստեղծ թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում սեպտեմբերին դասի գնացին 35 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 12 ուսուցիչ[1]։ 2009 թվականին այն անվանակոչվել է հայ բանաստեղծ Վահան Թեքեյանի անունով[1][27]։ 2015-2016 թվականների ուսումնական տարում Վահան Թեքեյանի անվան թիվ 1 միջնակարգ դպրոցում սովորում էին 197 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 27 ուսուցիչներ[1]։ Տարբեր տարիներին դպրոցի աշակերտները Հայաստանի Հանրապետության, Արցախի Հանրապետության ինտելեկտուալ, մշակութային, մարզական օլիմպիադաներում, մրցույթներում բազմիցս արժանացել են մրցանակների[1]։ Դպրոցի տնօրեններ են եղել Անդրանիկ Երվանդյանը, Ալբերտ Մխիթարյանը, Դավիթ Դավթյանը, Արմեն Շահինյանը, Անահիտ Քոսակյանը[1]։
1996 թվականին Բերձորում սկսում է գործել թիվ 2 միջնակարգ դպրոցը, որն անվանվեց «Մալաթիա» կամավորական ջոկատի հրամանատար Վահան Զատիկյանի պատվին[1][7][25][31]։ Առաջին ուսումնական տարում դպրոցում սովորում էր 52 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 18 ուսուցիչ[1]։ 2015-2016 թվականների ուսումնական տարում դպրոց էին հաճախում 182 աշակերտ, որոնց դասավանդում էին 26 ուսուցիչներ[1]։ Դպրոցի տնօրեններ են եղել Ժ․Հակոբյանը, Հ․Հակոբյանը, Հ․Արզանյանը[1]։
2015 թվականի դրությամբ քաղաքում գործում էին նաև Քաշաթաղի շրջանային Բերձորի երաժշտական դպրոցը, Բերձորի արվեստի և սպորտի դպրոցը, գիշերօթիկ դպրոցը[1][3]։
2015 թվականի դրությամբ Բերձորի բնակչությունը հիմնականում աշխատում էր տարբեր պետական հիմնարկներում, շրջկենտրոնի պետական և մասնավոր ձեռնարկություններում, ինչպես նաև զբաղվում էր գյուղատնտեսությամբ` հողագործությամբ և անասնապահությամբ[1][3]։ Քաղաքի 1670,4 հա ընդհանուր տարածքից 809,2 հա-ը գյուղատնտեսական նշանակության են[3]։
Բերձորի տարածքում առկա են քրոմի և պղնձի հանքային պաշարներ[3]։
Մինչև 2020 թվականի հայ-ադրբեջանական պատերազմը Բերձոր քաղաքի առողջապահական ոլորտը զարգացած էր․ գործում էր շրջանային հիվանդանոցը, բազմաթիվ մասնագիտացված բուժհաստատություններ[3][24]։
2019 թվականին վերակառուցման էր հանձնվել Բերձորի շրջանային հիվանդանոցի նոր շենքը, որը կրում էր հաստատության հիմնադիր բժիշկ Արցախ Բունիաթյանի անունը[24]։
- 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով Քաշաթաղի շրջանը, այդ թվում՝ Բերձոր քաղաքը հայաթափվել է, իսկ քաղաքը 2020 թվականի դեկտեմբերի 1-ից անցել է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո։
- Բերձորում քաղաքային հեռախոսային ցանցը չի գործում։ 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված հայ-ադրբեջանական պատերազմի ընթացքում Ադրբեջանի Հանրապետության նախագահ Իլհամ Ալիևի, Հայաստանի վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի համատեղ ստորագրված համաձայնագրով Քաշաթաղի շրջանը, այդ թվում՝ Բերձոր քաղաքը հայաթափվել է, իսկ քաղաքը 2020 թվականի դեկտեմբերի 1-ից անցել է Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի խաղապահ զորամիավորման վերահսկողության ներքո։
- 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին սկսված հայ-ադրբեջանական պատերազի ընթացքում՝ նոյեմբերի 9-ին Հայաստանի Հանրապետության վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի, Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի և Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինի կողմից ստորագրված եռակողմ համաձայնագրով Բերձոր քաղաքն անցավ Ռուսաստանի Դաշնության զինված ուժերի վերահսկողության ներքո, որի հետևանքով բնակավայրի բնակչության մեծ մասը հեռացավ, բազմաթիվ պատմամշակութային հուշարձաններ տարհանվեցին, այդ թվում՝ Վահան Զատիկյանին նվիրված հուշարձանի կիսանդրին։
- 1926 թվականի մարդահամարի տվյալներում ադրբեջանցիները նշված են որպես թուրքեր։
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
