From Wikipedia, the free encyclopedia
Աշխատանքային իրավունքը, իրավունքի ոլորտ է, որով կարգավորվում են աշխատողների, արհմիությունների[1], գործատուների և պետության միջև փոխհարաբերությունները, ամրագրվում և երաշխավորվում են աշխատանքի իրավունքը, աշխատողների երաշխիքները, դրանց իրացման, ինչպես նաև պաշտպանության պայմանները և կարգը։
Աշխատանքի իրավունքը մարդու անօտարելի իրավունքների ու ազատությունների խմբին պատկանող իրավունք է, ըստ որի յուրաքանչյուր ոք ունի իր ֆիզիկական գոյությունը, հոգևոր ու նյութական պահանջմունքները բավարարելու նպատակով սեփական աշխատանքով միջոցներ վաստակելու հնարավորություն[2]։
Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագրում, ի թիվս այլ միջազգային փաստաթղթերի, որոնցում այն ամրագրված է որպես անօտարելի իարվունք, աշխատանքի իարվունքը բնորոշված է հետևյալ կերպ.
Հայաստանում աշխատանքային իրավունքը կարգավորվում է Հայաստանի ստորագրած մի շարք միջազգային փաստաթղթերով, ՀՀ Աշխատանքային օրենսգրքով և որոշ ենթաօրենսդրական և դատական ակտերով։ Հանրային ոլորտում աշխատանքային հարաբերությունները ունեն որոշակի առանձնահատկություններ և կարգավորվում են Քաղաքացիական ծառայության մասին օրենքով[4]։ ՀՀ Աշխատանքային օրենսգիրքը կարգավորում է կոլեկտիվ և անհատական աշխատանքային հարաբերությունները, սահմանում է այդ հարաբերությունների ծագման, փոփոխման և դադարման հիմքերն ու իրականացման կարգը, աշխատանքային հարաբերությունների կողմերի իրավունքներն ու պարտականությունները, պատասխանատվությունը, ինչպես նաև աշխատողների անվտանգության ապահովման ու առողջության պահպանման պայմանները[5]։
Հայաստանում աշխատանքային իրավահարաբերությունները պետք է կառուցված լինեն այնպիսի սկզբունքների հիման վրա, որոնք կհամապատասխանեն ժողովրդավարության, հումանիզմի և արդարության համընդհանուր ընկալումներին։ Այլ կերպ ասած` աշխատանքային օրենսդրությունը պետք է պարունակի նորմալ աշխատանքային հարաբերությունների երաշխիքներ։ Աշխատանքի ազատության իրավունքն ամրագրված է ՀՀ Սահմանադրությամբ, որի 57-րդ հոդվածի համաձայն`
ՀՀ Աշխատանքային օրենսգիրքը[7] նախատեսել է այս նպատակների իրագործման հիմքում ընկած հիմնական սկզբունքները. 1)աշխատանքի ազատությունը, 2) ցանկացած ձևի (բնույթի) հարկադիր աշխատանքի և աշխատողների նկատմամբ բռնությունների արգելումը, 3) աշխատանքային հարաբերությունների կողմերի իրավահավասարությունը` անկախ նրանց սեռից, ռասայից, ազգությունից, լեզվից, ծագումից, քաղաքացիությունից, սոցիալական դրությունից, դավանանքից, ամուսնական վիճակից և ընտանեկան դրությունից, տարիքից, համոզմունքներից կամ տեսակետներից, կուսակցություններին, արհեստակցական միություններին կամ հասարակական կազմակերպություններին անդամակցելուց, աշխատողի գործնական հատկանիշների հետ չկապված այլ հանգամանքներից, 4) յուրաքանչյուր աշխատողի համար աշխատանքի արդարացի պայմանների իրավունքի, 5) աշխատողների իրավունքների և հնարավորությունների հավասարությունը, 6) յուրաքանչյուր աշխատողի` ժամանակին և ամբողջությամբ աշխատանքի արդարացի վարձատրության իրավունքի ապահովումը` օրենքով սահմանված նվազագույն աշխատավարձի չափից ոչ ցածր, 7) գործատուների և աշխատողների` աշխատանքային իրավունքների և շահերի պաշտպանության համար ազատորեն միավորվելու իրավունքի ապահովումը, 8) աշխատանքային հարաբերությունների կայունությունը, 9) կոլեկտիվ բանակցությունների ազատությունը, 10) կոլեկտիվ և աշխատանքային պայմանագրերի կողմերի պատասխանատվությունը` ըստ իրենց պարտականությունների[8]։
2009 թվականի Արդար աշխատանքի ակտը[9] նախատեսում է այն կանոնակարգերը, որոնք կարգավորում են ավստրալիական աշխատատեղերը և կանոնակարգում գործատուների գործունեությունը։
Ավստրալիան ունի նվազագույն աշխատավարձի չափ և աշխատատեղի պատշաճ պայմաններ, որոնք վերահսկվում է Արդար աշխատանքային հանձնաժողովի կողմից։
Կանադայի օրենսդրության մեջ «աշխատանքային օրենսդրությունը» վերաբերում է աշխատատեղերի հետ կապված հարցերին, իսկ «աշխատանքային օրենսդրությունը» վերաբերում է ոչ արհմիութենական աշխատողներին։
2017 թվականին Վարչապետ Բրեդ Ուոլը[10] հայտարարեց, որ Սասկաթևանի կառավարությունը 2018 թվականին պետք է կրճատի իր աշխատողների և սպաների աշխատավարձի 3,5 տոկոսը։ Այս աշխատավարձի կրճատման մեջ ներառված են MLA նախարարները և Վարչապետի աշխատակազմի ղեկավարները՝աշխատակազմի բոլոր աշխատակիցների հետ միասին։ Կիրականացվեն նաև արձակուրդի չվճարված օրերը, ինչպես նաև կսահմանափակվի արտաժամյա աշխատանքը ՝աշխատավարձի կրճատմանը նպաստելու համար։
Ֆրանսիայում առաջին աշխատանքային օրենքները Ուոլդեք Ռուսոյի[11] օրենքներն էին, որոնք ընդունվել էին 1884 թվականին։ 1936-1938 թվականների ընթացքում Համաժողովրդական ճակատն[12] ընդունեց օրենք, որով աշխատողներին նախատեսվում էին վճարովի արձակուրդներ յուրաքանչյուր տարի 12 օր (2 շաբաթ), իսկ մեկ այլ օրենքօվ սահմանափակվում էր աշխատանքային շաբաթը՝բացառությամբ արտաժամյա աշխատանքի։ 2000 թվականին կառավարությունը ընդունեց օրենք,որը սահմանում 35-ժամյա աշխատանքային շաբաթը,որը կրճատվել է 39 ժամից։ Հինգ տարի անց պահպանողական վարչապետ Դոմինիկ դե Վիլպինը ուժի մեջ է թողել «Զբաղվածության նոր պայմանագիրը»(CNE)։ Անդրադառնալով գործատուների պահանջներին, որոնք պահանջում են Ֆրանսիայի աշխատանքային օրենսդրության ավելի մեծ ճկունություն,որի վերաբերյալ CNE գտնում էր, որ դա նպաստում է պայմանագրային աշխատանքներին։ Այնուհետև 2006 թվականին նա փորձել է քվեարկության միջոցով հանձնել Զբաղվածության առաջին պայմանագիրը[13] (CPE) ՝ արտակարգ իրավիճակների կարգով, բայց դա բավարարվել է ուսանողների և արհմիությունների բողոքի ակցիաներով։ Նախագահ Ժակ Շիրակը, ի վերջո, այլընտրանք չուներ, քան այն կրկնել։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.