From Wikipedia, the free encyclopedia
Alkani su aciklički zasićeni ugljikovodici u kojima su atomi povezani jednostrukom kovalentnom vezom. Molekule alkana imaju maksimalan broj vodikovih atoma vezanih na ugljikove atome pa ih nazivamo zasićenima.
Opća formula homolognog niza alkana je CnH2n+2, a članovi (izuzevši metan) se razlikuju po skupini CH2. Prva četiri alkana imaju trivijalna imena, najčešće zbog svojih svojstva, a od pentana nadalje imena im se izvode iz grčkih predmetaka uz nastavak -an (pentan, heksan, heptan, oktan, nonan, dekan...).
Redni broj | Ime | Molekulska formula | Sažeta strukturna formula |
---|---|---|---|
1. | metan | CH4 | CH4 |
2. | etan | C2H6 | CH3 - CH3 |
3. | propan | C3H8 | CH3 - CH2 - CH3 |
4. | butan | C4H10 | CH3 - CH2 - CH2 - CH3 |
5. | pentan | C5H12 | CH3 - (CH2)3 - CH3 |
6. | heksan | C6H14 | CH3 - (CH2)4 - CH3 |
7. | heptan | C7H16 | CH3 - (CH2)5 - CH3 |
8. | oktan | C8H18 | CH3 - (CH2)6 - CH3 |
9. | nonan | C9H20 | CH3 - (CH2)7 - CH3 |
10. | dekan | C10H22 | CH3 - (CH2)8 - CH3 |
Fizička svojstva alkana ovise o broju i rasporedu atoma ugljika u molekuli.
Vrelište im raste s porastom relativne molekularne mase, a pada s većim stupnjem razgranatosti lanca.
Kao i ostali organski spojevi ne otapaju se u vodi, a dobro se otapaju u organskim otapalima.
Alkani nisu kemijski reaktivni - pri standardnim uvjetima ne reagiraju s kiselinama, bazama ni jakim oksidacijskim sredstvima. Zbog svoje se inertnosti često koriste kao otapala u drugim reakcijama te se u kemijskoj literaturi nazivaju i parafini.
Zapaljeni na zraku gore, pri čemu nastaje ugljikov(IV) oksid i voda.
Piroliza alkana nastaje kada zagrijavamo alkane bez prisustva zraka. Pri pirolizi metan i etan se razlažu na ugljik i vodik, a ostali alkani na manje organske spojeve.
Reagiraju samo s halogenim elementima, i to samo uz prisustvo vidljive svjetlosti. Događa se reakcija supstitucije (zamjene), pri kojoj se atomi vodika zamjenjuju s atomima halogenih elemenata te nastaje odgovarajući halogenovodik npr.:
U prvoj reakciji, osim klorovodika, nastaje klormetan, u drugoj diklormetan, u trećoj triklormetan, a u četvrtoj tetraklormetan.
Strukturna izomerija je pojava dva ili više spoja imaju jednaku molekulsku formulu i molekulsku masu, ali se razlikuju po rasporedu atoma (a time i svojstvima). Pentan, primjerice, ima tri strukturna izomera:
normalni pentan (n-pentan):
CH3 - CH2 - CH2 - CH2 - CH3
izopentan (i-pentan):
CH3 - CH2 - CH - CH3 | CH3
neo-pentan:
CH3 | CH3 - C - CH3 | CH3
Naziv "neo-pentan" je iznimka - inače svi razgranati strukturni izomeri nekog alkana imaju prefiks -izo.
Butan ima samo dva izomera: nerazgranati (n-butan) i razgranati (izobutan).
Općeprihvaćeno je nazivlje prema IUPAC-u, koje se utvrđuje po skupu pravila:
Primjer:
Br | CH3 - CH2 - C - CH3 | Br
Skupine atoma vezane za atome ugljika često će biti alkili.
U G LJ I K O V O D I C I | |||||
aciklički | ciklički | ||||
ZASIĆENI | NEZASIĆENI | KARBOCIKLIČKI | HETEROCIKLIČKI | ||
alkani | alkeni alkini |
zasićeni | nezasićeni | aromatski | |
cikloalkani | cikloalkeni | areni |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.